KARDIOVASKULARNI SISTEM Osnovne anatomske komponente kardiovaskularnog sistema srce

KARDIOVASKULARNI SISTEM

Osnovne anatomske komponente kardiovaskularnog sistema - srce arterijski krvni sudovi kapilari venski krvni sudovi - limfni kapilari i sudovi sistemska i plućna cirkulacija - makrovaskulatura > 0. 1 mm - mikrovaskulatura – krvni sudovi dijametra do 0. 1 mm

Opšti plan građe zida krvnih sudova inervacija (ANS) kapilari i postkapilarne venule – endotel sa laminom i periciti

Slojevi u zidu krvnog suda SEM

HISTOLOŠKA ORGANIZACIJA ZIDA SRCA ENDOKARD (t. intima) - endotel sa subendotelskim vezivom - srednji sloj veziva sa glatkim mišićnim ćelijama - subendokard (fibroblasti, kolagena i elastična vlakna, mali krvni sudovi, nervi, sistem za sprovođenje impulsa) MIOKARD (t. media) - kardiociti - vezivo sa malim krvnim sudovima EPIKARD (t. adventitia) - rastresito vezivno tkivo sa krvnim sudovima i ograncima nerava - mezotel na površini srčani zalisci fibrozni skelet

radna srčana mišićna ćelija atipična srčana mišićna ćelija sekretna srčana mišićna ćelija

Histološka organizacija arterijskih krvnih sudova elastične (velike) arterije - prečnik > 10 mm mišićne (srednje) arterije - prečnik 0. 1 – 10 mm arteriole - prečnik < 0. 1 mm Mišićna arterija

Elastične arterije aorta i njeni ogranci plućne arterije tunica intima endotel subendotelsko vezivo Ø > 10 mm tunica media glatke mišićne ćelije i elastične lamele lamina elastica interna i externa nisu naglašene tunica adventitia vezivno tkivo, krvni i limfni sudovi i nervi značaj elastičnih lamela otvori u elastičnim lamelama omogućavaju stvaranje komunikacijskih veza između glatkih mišićnih ćelija i difuziju supstanci kroz zid arterije

Tunica media i tunica adventitia – odnos debljine slojeva (elastična arterija)

Mišićne arterije Ø= velike 2 -10 mm (male 0. 1 -2 mm) tunica intima endotel subendotelsko vezivo lamina elastica interna tunica media glatke mišićne ćelije (povezane komunikacijskim vezama) i tanke elastične lamele (lamina elastica externa) tunica adventitia deblja nego kod elastičnih

Manja mišićna arterija

Odnos debljine slojeva u elastičnoj i mišićnoj arteriji

Male arterije i arteriole Ø 0. 1 -2 mm /< 0. 1 mm tunica intima (endotel i tanak subendotel; lamina elastica interna sa otvorima) tunica media nekoliko/1 -2 sloja gl. miš. ćelija tunica adventitia mišićno-endotelska veza

Morfološke odlike endotelskih ćelija razmena gasova i metabolita kontrola koagulacije kontrola dijametra (sekrecija vazokonstriktora/dilatatora) modulacija imunog odgovora i dr. E. Dejana (2004) ENDOTHELIAL CELL–CELL JUNCTIONS: HAPPY TOGETHER. NATURE REVIEWS | MOLECULAR CELL BIOLOGY VOLUME 5. 261 -270

Mikrocirkulacija (Ø<0. 1 mm) 1. arteriola (metarteriola) kapilari postkapilarna venula 2. kontrola protoka krvi kroz kapilare (arteriola, prekapilarni sfinkter; npr. mišići, crevo) 3. arterijsko-venska anastomoza - direktan protok krvi iz arterija u vene (npr. koža) 4. portni sistem

Kapilari Ø kontinuirani Ø fenestrirani sa dijafragmom bez dijafragme Ø sinusoidni

Kontinuirani kapilari - marginalni prevoj - transcitoza - mišići, pluća, CNS

Periciti - sopstvena lamina oblik – nastavci (1°, 2°); nukleus relativno nespecijalizovane kontraktilna uloga i/ili izvorne ćelije (angiogeneza)

Fenestrirani kapilari - bez dijafragme - sa dijafragmom - endokrine žlezde - žučna kesica - crevni trakt

- pretpostavljeno poreklo fenestara - priroda dijafragme

Sinusoidni (diskontinuirani) kapilari - ne prati ih pericit - nepravilnog su oblika - lamina je nepotpuna ili je nema - jetra - slezina

Histološka organizacija venskih krvnih sudova tunica intima tunica media tunica adventitia male vene (venule) < 1 mm srednje vene 1 -10 mm velike vene > 10 mm

Venule (postkapilarne i mišićne) do 1 mm EĆ 1 -2 sloja gl. miš. ćelija kolagena i elast. vl. tunica intima – endotel, podend. v. tunica media - pericit/gl. mišićne ćelije tunica adventitia - kolagena i elastična vl.

Srednje vene do 10 mm tunica intima – endotel, subendotelsko vezivo, (lamina elastica interna) tunica media - gl. mišićne ćelije, kolagena i elastična vlakna tunica adventitia – fibroblasti, kolagena i elastična vlakna

Venski zalisci

Velike vene > 10 mm t. intima - endotel, subendotelsko vezivo t. media - gl. mišićne ćelije, kolagena vlakna, (fibroblasti) t. adventitia - kolagena i elastična vlakna, fibroblasti, gl. mišićne ćel.

Specijalizovani receptori 1. Baroreceptori - mehanoreceptori

2. Karotidna i aortina tela - hemoreceptori O 2, CO 2, p. H ~1 mm 3 N. R. Prabhakar. (2000) Oxygen sensing by the carotid body chemoreceptors. J Appl Physiol 88: 2287– 2295, 2000 F. de Castro (2009) Towards the sensory nature of the carotid body: Hering, De Castro and Heymans. Frontiers in Neuroanatomy 3, 1 -18

HISTOLOŠKA ORGANIZACIJA LIMFNIH SUDOVA - regulacija količine tkivne tečnosti olakšavanje transporta proteina imuni odgovor apsorbovanje masti iz creva - limfni kapilari, limfni sudovi i limfni kanali; zalisci u limfnim sudovima - limfni čvorovi - limfni kapilari – nepotpuna lamina; ukotvljujući filamenti; veoma propustljivi

bazalni regioni enterocita vršni regioni enterocita lumen lakteala Centralni lakteali u jejunumu

Pitanja: 1. Opšti princip organizacije kardiovaskularnog sistema 2. Histološka organizacija arterijskih krvnih sudova 3. Histološka organizacija venskih krvnih sudova 4. Tipovi i odlike krvnih i limfnih kapilara