KARBOHDRAT METABOLZMA BOZUKLUKLARI I Dr Mustafa ALTINIIK ADTF

KARBOHİDRAT METABOLİZMA BOZUKLUKLARI I Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2009 1

Kan şekeri (glukoz) düzeyi Kan şekeri düzeyine glisemi adı verilir. Normal sınırlardaki glisemiye normoglisemi adı verilir. Normal sınırın altındaki glisemiye hipoglisemi adı verilir. Normal sınırın üstündeki glisemiye hiperglisemi adı verilir. 2

Arter ve vena kanlarının glukoz içerikleri farklıdır. Arter kanında vena kanından ortalama %25 mg daha fazla glukoz bulunur. Plazma ve serum glukoz düzeyleri, eşit kabul edilir; tam kan glukozundan yaklaşık %15 oranında yüksektirler. Kan glukozu tayini, vena kanından elde edilen serumda yapılmaktadır. 3

Açlık kan şekeri, sağlıklı yetişkin kişilerde kolorimetrik metotlarla 80 -120 mg/d. L, enzimatik metotlarla ise 65105 mg/d. L arasındadır. 60 yaşın üstündeki kişilerde normal sınırın üst değerleri 5 -10 mg/d. L daha yüksektir. 4

Kan şekeri düzeyini düzenleyen faktörler Kan glukoz seviyesi, glukoz metabolizması ile ilgili bütün metabolik yolların (glikoliz, glikojenez, glukoneogenez, pentoz fosfat yolu vs. ) koordineli çalışması ve kontrolü ile ayarlanır. 5

Kan glukoz seviyesinin düzenlenmesinde, karaciğer ve hormonların etkisi önemlidir. Yemeklerden sonra kan şekeri yükseldiğinde fazla glukoz, insülin hormonunun etkisiyle karaciğerde glikojen tarzında depo edilir (glikojenez). 6

Kısa süreli açlıklarda, karaciğerdeki glikojenden glikojenoliz sonucu kana glukoz verilir. Uzun süreli açlıklarda, yine karaciğer tarafından glukoneogenezle kana glukoz verilir. 7

Kan glukoz seviyesini düzenleyen hormonlardan bazısı kan şekerini düşürme yönünde bazısı ise kan şekerini yükseltme yönünde etkili olmaktadır. 8

Kan şekerini düşüren hormonlar: -İnsülin: Pankreas beta hücreleri tarafından sentezlenip kana verilir. Glukozun kas ve yağ dokusu hücrelerine girişini sağlar. Glikoliz ve glikojenezi hızlandırır. 9

-Somatomedinler: Karaciğerde sentezlenen bir grup küçük polipeptittir. Büyüme hormonunun büyüme üzerindeki etkilerine aracılık ederler. Ayrıca insülin benzeri aktiviteye sahiptirler. -Somatostatin: Hipotalamus ve pankreas D hücrelerinden salınır. Glukagon ve insülin salıverilişini inhibe eder. 10

Kan şekerini arttıran hormonlar: -Glukagon: Pankreasın alfa hücrelerinden salıverilir. Karaciğerde glikojenoliz ve glukoneogenezi hızlandırır. -Epinefrin (adrenalin): Adrenal medülladan salıverilir. Glikojenolizi hızlandırır. -Büyüme hormonu ve ACTH: İnsüline zıt etki gösterirler. 11

-Glukokortikoitler (kortizol, kortizon, kortikosteron): Adrenal korteksten salıverilirler. Glukoneogenezi hızlandırırlar. -Tiroit hormonları (T 3 ve T 4): Glikojenolizi hızlandırırlar ve bağırsaktan glukoz emilimini arttırırlar. -Human plasental laktojen: Plasentadan salıverilir. İnsülin etkisine zıt etki gösterir. 12

Kan şekerinde fizyolojik değişiklikler Fizyolojik artış: -Devamlı egzersiz -Emosyonel durum: Heyecan, stres, korku Fizyolojik azalma: -Normal gebelik -Doğumdan hemen sonra 13

Kan şekerinde patolojik artış (hiperglisemi) nedenleri -Diabetes mellitus -Cushing sendromu -Gigantizm ve akromegali -Şiddetli tirotoksikoz -Akut pankreatit -Şok ve feokromasitoma atağında dolaşımda adrenalin artışı 14

Kan şekerinde patolojik azalış (hipoglisemi) nedenleri -İnsülin artışı: Aşırı insülin verilmesi, pankreas beta hücrelerinin hiperplazisi, kanseri, adenoması -İnsülin antagonistlerinin eksikliği: Addison hastalığı, hipopituitarizm -Glikojen yıkılamaması: Glikojen depo hastalıkları -Karaciğer hastalıkları -İmmatürite: Prematüreler, ikiz doğanlar. -Karbonhidrat metabolizma bozuklukları: Galaktozemi, 15 herediter fruktoz intoleransı

Glukoz tayin metotları Kolorimetrik metotlar: A) Oksidasyon-redüksiyon metotları: Şekerlerin indirgeyici özelliklerine dayanırlar. -Folin-Wu metodu -Somogy-Nelson metodu B) Ortotoluidin metodu 16

Enzimatik metotlar: -Glukoz oksidaz metodu (enzimatik kolorimetrik metot): Glukoz oksidaz, havadaki moleküler oksijeni kullanarak glukozdan glukonik asit ve H 2 O 2 oluşturur. H 2 O 2 , fenol ve ampiron gibi maddelerle peroksidaz enzimi varlığında reaksiyona girerek renkli bir kompleks oluşturur. Rengin şiddeti ortamdaki glukoz miktarı ile doğru orantılıdır. Glukoz-PAP kitlerinde ürik asit ve kreatininden gelen interferans azaltılmıştır. Metot, 300 mg/d. L’ye kadar lineerdir. 17

-Hekzokinaz metodu (enzimatik ultraviyole metot): Glukoz, hekzokinazın katalize ettiği reaksiyonla ATP tarafından fosforile edilerek glukoz-6 -fosfata dönüştürülür. Glukoz-6 -fosfat da glukoz-6 -fosfat dehidrogenaz tarafından 6 -fosfoglukonata okside olur; aynı zamanda NAD+, NADH’ye indirgenir. NADH oluşumundan dolayı meydana gelen absorbans artışı 340 nm’de okunur. Glukoz konsantrasyonu, NADH’ın milimolar absorpsiyon katsayısı kullanılarak hesaplanır. Metot, 500 mg/d. L’ye kadar lineerdir. 18