Karagz oyunlarnn ortaya k hakknda kesin olarak ortaya

Karagöz oyunlarının ortaya çıkışı hakkında kesin olarak ortaya konulabilen bilgilerin olmadığını ve bu konuda öne sürülen tüm bilgiler birer varsayımdan öteye gidemez. Karagöz oyunları nasıl ortaya çıkmış olursa olsun değişmez bir olgu var ki o da oyunlarda rol alan tiplemelerin birden bire oyunların içine girmiş olması değil zaman içinde Karagöz perdesinde yer almış olduklarıdır.

Padişah 2. Abdulhamid döneminde tüm tiyatro oyunlarına olduğu gibi Karagöz oyunlarına da sansür konmasından sonra oyunlarda (ya da geleneksel Türk tiyatrosunda) eskiden olduğu gibi doğaçlama geleneği yavaş terk edilmeye başlanmıştır.

Çünkü doğaçlama oyunlar yapısı gereği güncel olayların mizahi bir dille seyirciye aktarılması temeline dayanır ki, doğaçlama oynatıldığında siyasal taşlamalar yapılması tabii ki kaçınılmazdır. Ancak bu dönemden önce tüm oyunlar doğaçlama oynatıldığından günlük hayatta toplum hayatında yer edinmiş olan kişiler ya da etnik gruplar Karagöz perdesine yansıtılmışlardır.

Bu açıdan bakıldığında Rum, Arnavut, Rumelili gibi tiplemeler Osmanlı Devletinin genişlemesine paralel olarak toplum hayatının bir parçası olmuşlar ve bu da Karagöz perdesine yansımıştır. Karagöz oyunlarında oyun metinlerini ezberlemek yerine tiplerin genel karakteristik özelliklerini bilmek yeterlidir. Çünkü bu tiplemeler belli olaylar karşısında belli davranış kalıpları sergilerler. Karagöz dobra, hilesiz, zaman patavatsız, Hacıvat iş bilir kaypak, Tuzsuz Deli Bekir kabadayı vs.

Oyunun hiç şüphesiz başrol oyuncusu Karagöz’dür. Okumamış bir halk adamıdır. Hacıvat’ın kullandığı yabancı kelimeleri anlamaz ya da anlamaz görünüp, onlara yanlış anlamlar yükleyerek ortaya çeşitli nükteler çıkarırken bir taraftan da Türkçe dil kuralları ile yabancı kelimeler kullanan Hacıvat ile alay eder. Her işe burnunu sokar, her işe karışır, sokakta olmadığı zaman da evinin penceresinden uzanarak, ya da içerden seslenerek işe karışır.

Dobra, zaman patavatsız yapısından dolayı ikide bir zor durumlarda kalırsa da bir yolunu bulup işin içinden sıyrılır. Çoğu zaman işsizdir, Hacıvat’ın bulduğu işlere girip çalışır. Değişik oyunlarda rol icabı değişik kıyafetler içinde farklı Karagöz tasvirleri vardır. Kadın Karagöz , Gelin Karagöz , Eşek karagöz , Çıplak Karagöz , Bekçi Karagöz , Çingene Karagöz , Tulumlu Karagöz , Davulcu Karagöz , Ağa Karagöz v. s.

Tam bir düzen adamıdır. Nabza göre şerbet verir, eyyamcıdır. Kişisel çıkarlarını her zaman ön planda tutar. Az buçuk okumuşluğundan dolayı yabancı sözcüklerle konuşmayı sever. Perdeye gelen hemen herkesi tanır, onların işlerine aracılık eder. Alın teriyle çalışıp kazanmaktan çok Karagöz’ü çalıştırarak onun sırtından geçinmeye bakar. Değişik oyunlarda rol icabı değişik kıyafetler içinde farklı Hacıvat tasvirleri vardır. Keçi Hacivat , Çıplak Hacivat , Kadın Hacivat , Kahya Hacivat vb.

İstanbul ağzı ile kusursuz bir Türkçe konuşur. Bazı oyunlarda zengin bir bey, bazı oyunlarda bir mirasyedi, bazı oyunlarda ise zevk düşkünü bir çapkındır. Nazik ve çıtkırıldım bir tiptir. Elinde şemsiye, çiçek demeti ya da baston olan değişik Çelebi tasvirleri vardır.

Karagöz oyunundaki bütün kadınlara genel olarak Zenne denir. Salkım İnci, Şallı Natır, Nuridil, Dimyat Pirinci, Şekernaz, Yedi dağın çiçeği Hasırasıçtının kızı Rabiş, Cemalifer, Hürmüz Hanım, Dürdane Hanım, Şetaret (Arap halayık), Dilber, Nâzikter.

Tuzsuz deli Bekir’in elinde içki şişesi, bir elinde tabanca ya da kama vardır. Mahallenin kabadayısıdır , belalı bir adamdır. Olayların karmaşıklaştığı anda gelip kaba kuvvetle olayı çözer.

Kastamonulu Himmet olarak da geçer. Sırtında baltası vardır. Kaba saba bir tiptir. Karagöz oyunlarının en iri tasviridir. Yaklaşık 50 cm boyundadır.

Afyon yutup pineklemekle ömür geçiren, olayın en can alıcı yerinde uyuklayan bir tiptir. (Nokra çelebi)

ÖRNEK KARAGÖZ OYUNU

HACİVAT : (gelir)-Şehvelendim ah efendim hoşu hoş geldin!(gider) KARAGÖZ: (gelir)-Kehlelendim sirkelendim cumbulu bumbul boş geldin! HACİVAT: (gelir)--Ahu gözlüm inci dişlim hoşu hoş geldin! (gider) KARAGÖZ: (gelir)-Ayı gözlüm kazma dişlim hoşu hoş geldin! (gider) HACİVAT : (gelir)-Beni nigahına esti o nazlı yaaaaar! (gider) KARAGÖZ: (gelir)-Hacivat kahveden kovulmuş, bunda bi hal vaaaar! (gider)

HACİVAT : -Bana bak Karagöz yıllardır küşteri meydanındayız, hiç aklıma gelip sormadım senin adın var mı? KARAGÖZ: -Benim ne atım var, ne katırım. HACİVAT : -Yahu onu sormuyorum, ismin nedir onu soruyorum. KARAGÖZ: KARAGÖZ Sen afyonu fazla kaçırmışsın birader, yahu benim adım Karagöz değil mi? . HACİVAT : -Canım o lakap. Şimdi geliyor tokat! HACİVAT : -Dinle: Bir çocuk dünyaya gelir. KARAGÖZ: -Gelir!. HACİVAT : -Ziya yı görür. KARAGÖZ: -O benim işime gelmez.

HACİVAT : -Niye o? . KARAGÖZ: -Borcum var. HACİVAT : -Kime? KARAGÖZ: -Bakkal Ziya'ya. HACİVAT : -Hay külhani, ebe göbeğini keser, yıkarlar tuzlarlar. KARAGÖZ: -Buzdolabına atarlar. HACİVAT : -Niye? KARAGÖZ: -Kokmasın diye.

P E K İYİ BİR GELECEK İÇİN… Anadolu Bulvarı 14. Cadde No: 22 Macunköy/Ankara Tel: 332 -27 -27 www. latifbati. com gudullumustafa. azbuz. com

HAZIRLAYAN

Mustafa MALTAŞ 10/TM-58 Öğret: Latif BATI www. latifbati