Kapitulli V Rreziku kreditor Prof Asoc Dr Ibish
Kapitulli V Rreziku kreditor Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, Ph. D (c) ibish. mazreku@unhz. eu fisnik. morina@unhz. eu Pejë, 2017
Hyrje • Pas leximit të këtij kapitulli do te jemi në gjendje për • Përshkrimin ne burimet kryesore të kredisë dhe rrezikut të palëve • Identifikimin e metodave të përbashkëta për menaxhimin e rrezikut të kredisë • Shpjegimin e llojeve themelore të derivativave kreditore
Hyrje • Rreziku i kredisë është një faktor qe ekziston në çdo biznes. Ekziston kurdoherë ne pagesa dhe performancë të një marrëveshje kontraktuale nga ndonjë organizatë qe pritet, dhe kjo është mundësia e një humbje që krijohet prej gabimit apo dështimin e një organizate tjetër. • Risku kreditor dhe metodat e përdorura për të menaxhuar atë varet në masë caktuar të madhësisë dhe kompleksitetit të ekspozimeve. Institucionet financiare, të tilla si bankat, tregtarët e investimeve, kompanitë e besimit, kompanitë e sigurimeve, dhe unionet kreditore, zakonisht ekspozohen konsiderueshëm në kredi për shkak të theksit të tyre në tregtin e kreditimit.
Si krijohet rreziku kreditor • Rreziku kreditor konvencional krijohet nëpërmjet kreditimit, aktiviteteve investuese, dhe dhënien e kreditit duke bërë kthimin e parave të huazuara ose pagesën për mallrat e shitura. Risku i kredisë gjithashtu vjen nëpërmjet kryerjes së palëve në marrëveshje kontraktuale siç janë derivativët. Nese një detyrim financiar nuk është shkarkuar plotësisht, ose për shkak se pala tjetër nuk do të përmbushë detyrimet e saj, mund te rezultoje në humbje.
Si krijohet rreziku kreditor • Risku i kredisë është konsideruar shpesh një rrezik, sepse ajo ekziston nese një organizatë është në borxh me pagesën apo detyrimin ndaj një pale tjetër. • Rreziqet kreditore përfshijnë 1. Rrezikun nga mospagesa 2. Rreziku nga pala para- mareveshjes 3. Rrezikun ne marreveshje me palen 4. Rreziku ligjore 5. Rreziku i larte 6. Përqendrimi i rrezikut
Rreziku nga mospagesa • Rreziku tradicionale i kredisë përfshin mospagesen, zakonisht ne lidhje me kreditimin. Për shembull, borxhi i emetuesit është e thënë të jetë në mungesë, nese tregon se nuk do të bëjë një pagesë kontraktuale te interesit për huadhënien. Mundësia e mospageses është e njohur si probabiliteti i pageses. • Varësisht nga natyra e marrëveshjes se kreditimit, vlera rrezikut nga mospagesa mund të jetë më shumë përgjegjësi. Shumat më vonë mund të mbulohen që te zvogëlojnë madhësinë e humbjes. Gjasat për një rimëkëmbje varen nga disa faktorë, duke përfshirë edhe statusin ligjorte kreditorëve.
Rreziku nga pala para marreveshjes • Një burim i madh i rrezikut të kredisë në tregjet financiare krijohet nga ekspozimi ndaj palëve në derivate financiare të tilla si marreveshjet me opsionet këmbimore, te hershme. • Rreziqet kreditore janë të referuara si rreziqet e palës korresponduese pasi ato krijohen nga transaksionet me palët. • Rreziku i kredisë që rezulton nga transaksionet të tilla përfshin riskun para zgjidhjes dhe rrezikun e zgjidhjes, të dyja llojet e paracaktuara.
Rreziku nga marreveshja me palë të tjera • Rreziku nga marreveshja me pale duhet trajtuar me iniciativat strategjike globale, duke përfshirë zgjidhje të vazhdueshme të lidhura (CLS), me rrjetin , dhe pagesën me mbarim. CLS, në veçanti, duke pasur ndikim të rëndësishëm në rrezikun e zgjidhjes të tregtimit ne këmbimin e huaj. • Një burim shtesë i rrezikut te marreveshjes krijohet nëpërmjet sistemeve të pagesave të vendeve të ndryshme dhe institucioneve financiare që marrin pjesë në to. • Afatet ditore te mbitërheqjes se parave mund të lejojnë institucionet financiare që të jetë brenda ditës e mbitërhequr, duke rritur kështu rrezikun për bankën qendrore, e cila në shumë raste vepron si një garantues.
Rreziku ligjor • Rreziku ligjore është rreziku që një organizatë nuk është i lejuar ligjërisht apo në gjendje të hyjnë në transaksione, në veçanti nga transaksione te derivateve. • Rreziku lejohet për individët që marrin vendime në emër të palëve dhe nivelin e tyre të autorizimit për të hyrë në transaksione. • Është e nevojshme për të vlerësuar subjektin themelor juridik me të cilën është ndërmarrë një marrëveshje kontraktuale. • Derivatet e aktiviteteve tregtare, për shembull, mund të kryhen nëpërmjet filialeve te kompanive.
Rreziku ligjor • Rreziku ligjore është me komplekse, nese ajo përfshin operacionet financiare ndërkombëtare, pasi që ligjet e huaja zbatohen për shumë aspekte të transaksioneve të një organizate. • Në menaxhimin financiar ndërkombëtar, rreziku ligjore është lidhur ngushtë ndaj rrezikut te pavarur, pasi që aktivitetet e qeverisë sovrane mund të ndryshojnë rregullat ligjore nën të cilat janë ndërmarrë transaksionet. • Kjo është kritike, megjithate këshillat jane te nevojshme nga profesionistë në këtë fushë.
Rreziku vendor • Rreziku vendor krijohet nga ekspozimet ligjore, rregullat politike në transaksionet ndërkombëtare. Çdo ekspozimi kreditor jo i brendshëm përbëhet nga ekspozimi ndaj cilësisë së kredisë të njësisë ekonomike ose emetuesit dhe ekspozimi ndaj cilësisë së kredisë ne integritetin e kombit sovran, ku emetuesi është i regjistruar. • Rreziku autonom krijohet nese transaksionet në vendet e tjera vën në dukje një organizatë ndaj kufizimeve dhe rregullat te qeverive të huaja. • Madje pala ose emetuesi borxhit me një vlerësim të kualitetit të lartë të kredisë mund të bëhen problematike, nëse qeveria sovrane e bën të vështirë për të bërë biznes. • Problemet mund të ngrihen me aftësinë e emetuesit për të përmbushur detyrimet e veta në një mjedis që bëhet financiarisht apo politikisht armiqësore.
Rreziku vendor • Një organizatë me aktivitetet jashtë kufijve të saj duhet të analizojë riskun vendor dhe ekspozimin e tij në ato vende ku ajo zhvillon biznes apo mban investimet. • Zbulimet e tregut qe jane në lidhje me problemet e mundshme është arsyeshme te monitorohen ne menyre te besueshme me operacionet apo kontaktet në pjesë të tjera të botës. • Ngjarjet politike dhe financiare mund të ndahen me nxitim dhe tregjet mund të lëvizin më shumë sesa qe do të pritet.
Përqendrimi i rrezikut • Perqendrimi i rrezikut ndikon ne organizatat me ekspozim të larmishëm si për shembull nga rajonet e dobëta. Ngjarjet apo ndryshimet në treg mund të ndikojnë negativisht netë gjitha sektoret në një industri. • Organizata e cila është e larmishëm në një sektor ende mund të ketë diversifikim të dobëta ndërmjet sektorëve te tjere. Si rezultat i kësaj, organizata mund të pësojë negativisht nëse kushtet përkeqësohen për sektorët e tjere. • Një bankë me një numër të madh të huamarrësve në një sektor të industrisë së veçantë është e ndjeshme ndaj rrezikut të përqendrimit të industrisë.
Menaxhimi i rrezikut në ekspozimin e kredisë • Teknika kyçe për menaxhimin e rrezikut të kredisë është reduktimi i ekspozimit të kredisë. • Teknikat e përdorura varen në një shkallë e caktuar në llojin e organizatës. Në përgjithësi, ka më shumë theks të veçantë në menaxhimin aktiv të ekspozimit të kredisë në kuadër të institucioneve financiare. • Kjo nuk është befasuese duke pasur parasysh rëndësinë e kredisë në biznesin e institucioneve financiare, si rezultat i aktiviteteve të kreditimit, tregtare, dhe të menaxhimit të aseteve. Megjithatë, këto janë teknika qe mund të përdoren nga çdo organizatë.
Menaxhimi i rrezikut në ekspozimin e kredisë • Disa teknika që janë të dobishme për menaxhimin e ekspozimit të kredisë ndjekin: 1. Formalizimin e funksionit në rrezikun e kredisë. 2. Konsiderojne mundësitë për diversifikimin e ekspozimit të kredisë. 3. Kërkojnë tekniken ne zgjidhjen e pagesave që ofrojnë siguri. 4. Merren me palët me cilësi të lartë. 5. Përdorimin kolateral sipas rastit. 6. Përdorimin ne rrjetit e marrëveshjeve sipas rastit. 7. Monitorimin ne vlerat e tregut ne afatin e kontratave të pazgjedhura.
Diversifikimi • Koncepti i diversifikimit mund të ilustrohet me një institucion tradicional financiar. Institucionet financiare janë tradicionalisht më të ndikuara nga rreziku i kredisë nëpërmjet operacioneve të tyre të kreditimit. • Marrëdhëniet tradicionale midis një institucioni financiar dhe konsumatorit duhet te edukuar nga një menaxher nemarrëdhënie me zyrtarin e llogarisë se kreditimit duke marrë një rol qendror. • Historikisht, institucionet financiare ishin shpesh në rajon në natyrë dhe ishin rritur në afërsi të bazës së tyre të konsumatorëve. Pasuritë ishin nga të dy palet, nga klientët dhe institucionit financiar, dhe për këtë arsye, vareshin nga prosperiteti rajonal.
Racionalizimi kreditor • Racionalizimi i afarizmit kreditor është aq i vjetër sa biznesi bankar, por kjo nuk është e veçantë për sektorin bankar. • Parim kryesor i racionimit të kredisë është qe kredia jepet aty ku eshte më atraktive ne reduktim dhe ne dispozicion te kthimi. Kjo përfshin caktimin ne norma me interes të lart për transaksionet me rrezik për të kompensuar rrezikun shtesë. • Ajo gjithashtu përfshin kufizimin e sasisë se caktuar te një kredie në mes të huamarrësve me variacione ne rrezikun e kredisë. • Institucionet financiare përdorin komisione kreditore për të diversifikuar vendimet e dhënies së kredisë dhe formalizimin e procesit.
Kolaterali (Garancioni) • Kolaterali ka qenë prej kohësh ne përdorim në mbështetje me marrëveshje të ndryshme të kreditimit. Për shembull Kembimet e Derivateve, kanë përdorur kolateralin në formën e marzhit për dekada të tëra. Shkëmbimet kërkojnë diferencë për të filluar një transaksion me derivatet. Në rast të një rënie të mëvonshme në vlerë, diferenca shtesë mund të jetë e nevojshme. • Kolaterali shfrytëzohet me interes të rinovohen tregjet financiare për shkak të potencialit të reduktimit te riskut. Në tregjet financiare me shumicë, rritja e përdorimit të transaksioneve të riblerjes (marrëveshjeve të riblerjes) ilustron dobinë e garantimit si teknikë në reduktimin e rrezikut. Marrëveshjet e riblerjes funksionojnë si një alternativë ndaj huadhënies ose huamarrjes jo e kolateralizuar.
Derivatet kreditore • Shfaqja e derivativëve kreditore ofron një mekanizëm të ri për menaxhimin e rrezikut të kreditit. • Derivatet kreditore mundësojnë pjesëmarrësve të kompensojne rreziqet që lindin si pasojë ne biznesin e tyre kryesore, ose nga pamundësia për të diversifikuar. Duke pasur parasysh rëndësinë e rrezikut të kredisë, tregu për derivativët e kredisë është potencialisht më i madh se tregu për derivate të tjera financiare. • Pjesëmarrësit në tregjet e derivateve kreditore globale përfshijnë institucionet financiare, qeveritë, korporatat, dhe fondet menaxheriale. Pjesëmarrësit të mëdha në tregjet e derivateve kreditore janëinvestimet ne bankat komerciale.
Derivatet kreditore • Derivatet kreditore janë marrëveshjet kontraktuale në bazë të performancës së kreditit zakonisht me opcione. • Për shembull, performanca kreditore mund të jetë e bazuar në ngjarje të tilla si parazgjedhje, paaftësisë paguese ose falimentimit, mos pagimin e detyrimeve të kredisë, ose degradimin nga një vlerësim agjencie. • Për të qenë pjesë e një marrëveshje kontraktuale, ngjarja duhet të paracaktuar dhe lehtësisht të identifikohet kur ajo ndodh. Derivatet kreditore mund të klasifikohen sipas llojit të kredisë themelore që janë projektuar për të mbrojtur.
Avantazhet e derivateve kreditore • Ashtu si derivatet e tjera, edhe derivatet kreditore sigurojnë një mekanizëm që lejon transferimin e rrezikut të padëshiruar në mes të palëve të vullnetshme, nga organizata me rrezik të tepruar të kreditit, apo llojin e gabuar të rrezikut të kredisë, të organizatave të gatshëm për të marrë atë. • Derivatet e kreditore lehtësojnë qasje në menaxhimin e rrezikut dhe divesifikimin ne aksione. Ndryshimet në aksionet kreditore mund të marrin kohë. • Një institucion financiar që percepton aksionet e saj kreditore mund të jetë shumë e rrezikshm të hyjë në një kontratë për të transferuar një pjesë te rrezikut të saj kreditore në një organizatë tjetër, prandaj duhet te fokusohet në mënyrat për të permiresuar me aksionet themelore.
Sfidat në derivatet kreditore • Tregu në derivativët e kredisë rritet në mënyrë dramatike dhe ka potencial për të përfaqësuar një pjesë të konsiderueshme të të gjithë aktivitetit të derivateve. Derivatet kreditore ofrojnë avantazhe të caktuara për pjesëmarrësit e tregut që përndryshe janë të vështira të arrihen, duke përfshirë edhe transparencën më të mirë në çmimet e rrezikut të kredisë dhe aftësinë për të diversifikuar ekspozimet kreditore. • Disa kritikë, megjithatë mendojne, se rritja e shpejtë në derivativët e kredisë paraqet rreziqe të veçanta. Një nga shqetësimet është që pjesëmarrësit e tregut mund të bëhen më energjike në transaksionet kreditore dhe të palës korresponduese në qoftë se ata mund të transferojnë rrezikun e kredisë për dikë tjetër.
Dokumentacionet ISDA (International Swaps and Derivatives Association) • Derivatet kreditore kanë qenë ne një fokus i rëndësishëm ne ISDA, një shoqatë industriale e përbërë nga rreth 600 institucionesh kryesore financiare në botë. Ndër nismat e tjera të menaxhimit të rrezikut, ISDA siguron dokumentacion të standardizuar që është përdorur në një shumëllojshmëri të gjerë të transaksioneve të derivateve, përfshirë derivativët e kredisë. • Këto dokumente mund të merren direkt nga ISDA. Me përpjekjet e ardhshme në standardizim do të modernizohet edhe më tej tregtia dhe zgjedhja per tregtarët.
- Slides: 23