Kanser Kaytlnda Patoloji Terimleri Amalar 1 Kanser kayts

Kanser Kayıtçılığında Patoloji Terimleri

Amaçlar ► 1 - Kanser kayıtçısı (KK) için temel patoloji terimlerini açıklamak ► 2 - Kanser gelişimi hakkında bilgi sahibi olmak ► 3 - Patoloji raporunu anlayabilmek Hedefler ► 1 - KK Patoloji terimlerini açıklayabilmeli ► 2 - KK Kayıt altına alınacak verileri bilebilmeli

Terminoloji ► Neoplazm ► Tümör ► Onkoloji ► Kanser Yeni büyüme Yeni büyüyen kitle Kitle (Gr: oncos = tümör) (Lt: yengeç=crab) malign tümör

Neoplazi =Yeni gelişim Kontrolsüz hücreler Hücresel büyüme ve proliferasyon ► Hiperplazi, uyaran durunca Sürekli

Benign? Malign? Metastaz, İnvazyon

Hiperplazi ► Nöron ve çizgili kas ► Fizyolojik hiperplazi -Hormonal hiperplazi -Kompansatris hiperplazi ► Patolojik Hiperplazi -Kendi başına hastalık -Artmış, tümör riski

Metaplazi İnfeksiyon

Displazi ► Tümoral olmayan proliferasyon.

Normal Metaplazi Displazi Karsinoma in situ İnvaziv Karsinom

İnsitu Karsinom

Yayılım-Metastaz 1 - Hematojen (Kan damarları aracılığıyla) Sarkom 2 - Lenfojen (Lenf damarları aracılığıyla) Karsinom 3 - Direkt Over, mide tümörleri

Kanser Nasıl Gelişir? TRANSFORMASYON Ölümcül olmayan genetik hasar (mutasyon)!!! –Edinsel Kimyasallar, radyasyon, virüsler vb çevresel ajanlar Metabolizma son ürünleri –Genetik (kalıtımsal)

Kanserin Moleküler Temeli Büyümeyi uyaran genler (onkogenler) “BÖLÜN! DİYENLER” ARTAR Büyümeyi baskılayan genler (tümör süpresör genler) “DUR! DİYENLER” AZALIR KANSER Programlanmış Hücre Ölümünü (apopitozu) kontrol eden genler “VADE DOLDU! DİYENLER” E DE KULAK VERMEZ Karsinogenez çok basamaklı bir süreçtir.

Tümörlerde İsimlendirme q q Histopatolojik, immünfenotipik, genetik özelliklere dayalı bir sınıflandırma Ortak Dil: Patolog, cerrah, onkoloji alanında çalışanlar (Kanser kayıtçısı)

Benign? Malign? Sarkom? Displazi? Karsinom? Metaplazi? Epitel kökenli tümörler? Bağ dokusu kökenli tümörler? İn situ kanser-invaziv kanser? Evreleme Derece (grade)? Mitoz? Anaplazi? İsimlendirme İSTİSNALAR!!! Metastaz ?

Tümörlerin Sınıflaması Köken aldığı dokuya göre kabaca 4 gruba ayrılabilir; Epitelyal Mezenkimal Hematopoetik (Kan ve kemik iliği kökenli) Mikst tümörler (Epitelyal ve mezenkimal komponentli)

Terminoloji - Doku kökeni ► Tek parankimal hücre tipinden oluşan tümörler § § § ► Epitelyal hücre orijinli Mezankimal hücre orijinli Endotelyal ve benzeri dokulardan orijinli Kan hücreleri ve ilişkili hücrelerden orijinli SSS hücreleri orijinli Melanosit orijinli Birden fazla hücre tipi içeren tümörler § Mikst tümörler ► Birden fazla germ yaprağından köken alan birden fazla neoplastik hücre tipi içeren tümörler § Teratomlar

İsimlendirme - Malign Tümörler ► Mezankimal ► Epitel doku kökenli; Sarkom doku kökenli; Karsinom

İsimlendirme - Takılar Benign Malign Epitelyal -oma karsinom Mezankimal -oma sarkom Embriyoner - - blastoma

Malign Tümörlerin Genel Özellikleri ► ► ► Kitle oluşturma Geri dönüşsüz Otonomi Zararlılık Köken aldığı dokuya benzer § morfolojik (differansiyasyon) § fonksiyon

► Diferansiasyon ► Anaplazi; Ayrımlaşmamış hücreler -Pleomorfizm -N/S oranı -Mitoz ► Anaplastik tm

İsimlendirme- Benign Tümörler ‘-om ya da-oma’ takısı ► Mezankimal hücre kökenliler ► Genellikle § Fibroblastik hücre § Kıkırdak hücresi § Osteoblast ► fibrom(a) kondrom(a) osteom(a) Epitelyal tümörler daha karmaşık § Hücre kökeni § Mikroskopik özellikler § Makroskopik özellikler

İsimlendirme Benign Epitelyal Tümörler ► Adenom: Gland kökenli ► Polip: Mukozal lümene uzanan benign tümör ► Papillom: Mikroskopik / makroskopik parmaksı çıkıntılar oluşturan benign tümör ► Kistadenom: Kistik kitleler oluşturan tümör

Epitelyal Tümörler Çok katlı yassı epitel Benign Malign Skuamöz papillom Skuamöz hücreli/epidermoid Ca Bazal hücre ve adneks Bazal hücreli karsinoma Duktus ve gland epiteli Adenoma Adenokarsinoma Papiller karsinoma Kistadenokarsinoma Respiratuar kanal Bronşiyal adenoma Bronkojenik karsinoma Renal epitel Adenoma Renal hücreli karsinoma Hepatosit Adenoma Hepatoselluler karsinoma Tranzisyonel epitel Papilloma Ürotelyal karsinom (TCC) Placental epitel Mol hidatidiform Koryokarsinoma Melanosit Nevüs Malign melanom Testis germ hücresi Seminoma Embriyonel karsinoma

Mezankimal Tümörler Benign Malign Bağ dokusu Fibrom Fibrosarkom Yağ dokusu Lipom Liposarkom Kartilaj doku Kondrom Kondrosarkom Kemik doku Osteom Osteosarkom Kan damarları Hemangiyom Angiyosarkom Lenf damarları Lenfangiyom Lenfanjiyosarkom Sinovyum Sinoviyal sarkom Mezotelyum Meninksler Mezotelyoma Menenjiom Malign menenjiom Kan hücreleri Lösemi Lenfoid doku Lenfoma Düz kas Çizgili kas Leyomiyom Leiomiyosarkom Rabdomiyosarkom

İsimlendirme - Diğer Tümörler Hematopoetik (Kan ve kemik iliği kökenli) tümörler Lenf bezi malign tümörü Lenfoma (malign lenfoma) Hematopoetik sistemin (kemik iliği ve kan) malign tümörü Lösemi Mikst (Epitelyal + Mezenkimal komponentli) Tümörler Benign: Pleomorfik adenom, memenin fibroadenomu Malign: Karsinosarkom Birden Fazla Germ Yaprağından Köken alan tümörler Benign: Teratom, dermoid kist Malign: Teratokarsinom, immatür teratom, Teratom zemininde gelişmiş *karsinom/sarkom

İsimlendirme - İstisnalar Sonu –oma ile biten malign tümörler Melanom, Lenfoma, Astrositom, Ependimom, Glioblastom, Seminom Blastomalar (Multipotent hücrelerden kaynaklanan malign çocukluk çağı tümörleri) Hepatoblastom, nefroblastom (Wilms tümörü), nöroblastom, retinoblastom, pankreatoblastoma. . . Benign karşılığı olan malign tümörler Mezotelioma (Malign mezotelyoma) Fibröz histiyositom (Malign fibröz histiyositoma)

Sonu -oma ile Biten Nonneoplastik Lezyonlar ► Koristoma § Böbrek kapsülü altında adrenal dokusu ► Hamartoma § Bronş hamartomu

Tümörlerde Derece ► Derecelendirme § Farklılaşma durumuna bağlı § İyi-orta-az diferansiye § Derece (Grade) III veya IV ► GRADE I İyi diferansiye ► GRADE II Orta derecede diferansiye ► GRADE III Az diferansiye ► GRADE IV Kötü diferansiyr

Klinik Evre ► Evrelendirme § Tümör boyutu § Nodal metastaz § Metastaz

PATOLOJİ RAPORU Patoloji raporunun bölümleri Hasta kimlik ve kayıt bilgileri (Hastane ve patoloji kayıt tarafından doldurulur. Yer kodlama hataları; Çözüm barkod ve özen!) Klinik bilgiler (Klinisyen tarafından doldurulur. Boş bırakma, eksik, yanlış bilgi!) Makroskopik bulgular (Çıplak gözle ne görülenler, Patologa yönelik. Klinisyen? , kayıtçı? ? ) Mikroskopik bulgular (Mikroskop altında ne görüldüğünü anlatır. Tümörü tarif eder. Patologa ve bazen klinisyene yöneliktir. Kayıtçı için ipuçları içerebilir) Tanı (Klinisyen, patolog, kayıtçı) Yorum (Tanıya açıklık getirir. Çekinceleri belirtir. Takip ve tedavi önerileri)

PATOLOJİ RAPORU Patoloji raporunun yorumlanabilir olması. . . Arzu edilen: Tüm tanılar ICD-0 kodu içermesi… Gerçek hayat Kanser kayıtçısı mutlu Gariban patologun, “derdinin” ne olduğunu anlamaya çalışmak

PATOLOJİ RAPORU “KULLANMA KILAVUZU” Kaydı “tümörü en iyi temsil eden” materyalin patoloji raporundan yapınız. İğne biyopsi Sitoloji Eksizyonel/operasyon materyali İnsizyonel

PATOLOJİ RAPORU “KULLANMA KILAVUZU” Kayıtlar için patoloji raporunu kullanınız. -Histopatolojik tanı yoksa, “sitoloji/sitopatoloji” raporu kullanılabilir. -“Klinik” epikriz bir patoloji raporunu refere ediyorsa kullanılabilir. (Ancak raporun aslını görmek yanlış aktarımların önüne geçer!) -Patoloji raporunda, daha önceki bir tümörle, metastazla, 2. primerle karşılaştıran “mikroskopik” değerlendirme notu varsa kullanılabilir. (aktarımlar, “…olduğu öğrenilmiştir” şeklinde ifadeler bilgi vericidir ama kayda alınırsa yanıltıcı olabilir)

PATOLOJİ RAPORU “KULLANMA KILAVUZU” Kayıt yaparken; Tanı bölümünü dikkate alınız Yorum bölümündeki çap, lenf nodu metastazı…gibi bilgilerden yararlanılabilirsiniz. Uyumludur, dışlanamaz, kuşkusu uyandırmaktadır…(Patologa danışınız!!!) Mikroskopi bölümü; yorumda o bölüme gönderme varsa ya da kayıtçılık klavuzlarında özel olarak belirtilmişse kullanılabilir. Doğrudan mikroskopiden kayıt yapmayınız. Ek rapor/düzeltme bölümü; var ise buradaki tanı ve yorum esas alınmalıdır.

Özet Temel terimleri öğrenmek gerekir. Kanser Kayıtçılığın’da aslolan histopatolojiyi içeren patoloji raporudur, raporu iyi anlamak gerekir.

Son Sözler Multidisipliner çalışma

Tümör davranışının anlaşılabilmesi için: • Düzenli kayıt • Azimle kayıt • Kuşkucu, obsesif kayıt • Kayıt, kayıt… Teşekkürler kayıtçı…