KAN TRANSFZYONU Prof Dr Teoman Soysal Kan rnleri

KAN TRANSFÜZYONU Prof. Dr. Teoman Soysal

Kan Ürünleri /Komponentleri • Hücresel kan komponentleri(bileşenleri) • Plazma ve • Plazmadan elde edilen fraksinasyon ürünleri

Donörden Alınan TAM KAN Eritrosit susp SAGM ES Plazma Random donör trombosit Havuzlanmış trombosit susp TDP Kriyopresipitat Lökosit filtrasyonu Yıkanmış ES Işınlanmış TS lökositten fakir TS Plazma Koag. Faktör konstr. Işınlanmış E. S İmmunglobulin kons. Dondurulmuş E. S. Doğal inhibitörler Albumin

Kan Komponentleri(bileşenleri) • Hücresel kan komponentleri – Tam kan – Eritrosit içeren kan komponentleri – Trombosit içeren kan komponentleri – Granülosit konsantreleri – Kök hücre naklinde kullanılan komponentleri

Kan komponentleri • Eritrosit içeren kan komponentleri – Tam kan / taze tam kan – Eritrosit suspansiyonu – Lökositleri azaltılmış eritrosit suspansiyonu – Yıkanmış eritrosit suspansiyonu – Dondurulmuş eritrosit suspansiyonu

Diğer Kan Ürünleri • Plazma ve plazmadan elde edilen ürünler – Sıvı plazma / taze plazma/ – Donörün tekrar test edildiği plazma – Solvent deterjan ile işlenmiş plazma – Taze dondurulmuş plazma – Kriyopresipitat – Koagülasyon faktörleri – Iv Ig – Albumin vd

Kanın Elde Edilmesi • • • Sağlıklı donörlerden elde edilir Normal kan sayımları ve kan basıncı Sorgulama Hacim : 450 ml +/- 10% Kan verme sıklığı : E: 5/yıl, K: 4/yıl not: 8 haftadan daha sık kan verilmez

SİTAFEREZ Plazma Trombosit Lökosit/alt grupları • Granülosit • Lenfosit • Hematopoetik kök hücre gibi Eritrosit

Trombosit Lenfosit plazma Monosit eritrosit Granülosit Tromboferez donörü : Haftada ikiden sık veya yılda 24’den fazla tromboferez donörü olunamaz. Tam kan donörü 2 aydan önce tromboferez donörü olamaz. Tromboferez donörü 48 saatten önce tam kan donörü olamaz

Kanın saklanması ve banka kanında oluşan değişiklikler

Tam kan ve/veya eritrosit suspansiyonlarının saklanması • Sıvı fazda saklama: – 1 -6 derece arasında – Depolama solusyonları (14 -15 ml /100 ml-kan) • • ACD: 3 hafta CPD : 3 hafta Saline , Adenin, Glukoz+mannitol: 42 gün CPDA-1: 35 gün • Dondurularak saklama – – - 65 , -200 derecede , 10 yıl Kriyoprotektan sıvıda saklanır Kullanılmadan önce yıkanarak kriyoprotektan uzaklaştırılır Yıkandıktan sonra 24 saatte kullanılmalıdır

• Yıkanmış eritrosit suspansiyonları 24 saat içinde kullanılmalıdır.

Depolama sırasında kanda oluşan değişiklikler • Eritrositlerde: – ATP, 2 -3 DPG ve ozmotik direnç azalması – Hücre içi Na düzeyinde artış • Plazmada: – Serbest Hb, H+, K+, NH 3 artar – Labil koag. Faktörleri azalır • FV: 5 -6 günde, FVIII 1 -2 günde %80’in altına iner • FXI: 7 günde %20’nin altına iner • 24 saat sonra trombosit ve granülositlerin canlılığı çok azalmıştır.

• Trombositlerin saklanması: – 1 -5 gün süreyle – Oda sıcaklığında – Işıktan koruyarak – Hareketli özel cihaz üzerinde saklanabilirler.

Kan Bileşenleri ve Transfüzyon İşlemi

• Tam kan: – Toplam kan hacminin %25 -30’unu aşan akut kanamalarda kullanılabilir. – Bir ünitesi Hb’i 1 g/dl, Hct’i %3 arttırır • Taze tam kan: – Exchange transfüzyon (y. doğan), ileri derecede renal yetmezlik veya karaciğer yetmezliği, şok, açık kalp cerrahisi? – Bir ünitesi Hb’i 1 g/dl, Hct’i %3 arttırır • Eritrosit suspansiyonu: – Oksijen taşıma kapasitesinin arttırılması gereken Çeşitli etyolojilere bağlı • normovolemik anemiler • masif olmayan posthemorajik anemiler – Bir ünitesi Hb’i 1 g/dl, Hct’i %3 arttırır

• Lökositleri azaltılmış eritrosit suspansiyonu – < 5 x 106 lökosit içeren eritrosit suspansiyonudur. • Lökositler 3. Nesil filtrelerle uzaklaştırılır. • Saklama öncesinde veya sonrasında laboratuar filtrasyonu şeklinde veya yatak başı filtrasyon yapılır. – Eritrosit transfüzyonu gereken bir olguda • • Febril reaksiyonların önlenmesinde Alloimmunizasyondan korunma amacıyla CMV enfeksiyonundan korunma amacıyla kullanılırlar Bu olgularda trombosit kullanılacaksa onlar da lökositten fakir olmalıdır.

Yıkanmış eritrosit suspansiyonu • Plazma allerjenleri, trombosit ve hücre artıkları yıkama ile giderilir, lökosit miktarı azalır. • Hazırlanan ürün 1 -6 derecede 24 saatten fazla süre geçmeden kullanılmalıdır. • Eritrosit transfüzyonu gereken bir olguda – Ciddi allerjik reaksiyonların önlenmesi – Komplemandan kurtulma amacıyla kullanılır – Ör: Anafilaktik reaksiyonların önlenmesi Ig. A eksikliği olan olgulara veya tartışmalı da olsa PNH olgularında yapılacak transfüzyonlar

Dondurulmuş eritrosit suspansiyonları • Uzun süreli kan saklamak gerektiğinde başvurulan yöntemdir. (Lökositten fakir) Ör: Nadir kan grupları Askeri amaçlar, felaket durumları için saklama • Kullanılmadan önce çözündürülüp yıkanması gerekir ve 24 saatte tüketilmelidir

Trombosit transfüzyonu amacıyla kullanılan komponentleri • Random Donör Trombosit suspansiyonu – Random donör trombosit susp: 5. 5 x 1010 trombosit içerir, – 70 kg bireyde tromb. Sayısını 5 -6 bin/mm 3 arttırır. • Havuzlanmış Trombosit susp : 6 -8 random donör Tr. suspansiyonunun birleştirilmesi ile oluşur • Aferez trombosit suspansiyonu – Tek bir donörden aferez yöntemi ile elde edilir. – 3 x 1011 trombosit içerir, 70 kg bireyde trombosit Sayısını 30 -60 bin/mm 3 arttırır. • Lökositi azaltılmış trombosit suspansiyonları

Trombosit transfüzyonu endikasyonları • Kemik iliği yetersizliği/infiltrasyonuna bağlı yapım eksikliği – – – Lösemi MDS Myelofibroz Malign tm infiltrasyonu Myelosupresyon Aplastik anemi • Trombosit yıkım artışı – – – Hipersplenizme bağlı trombositopeni YDİP Sepsis İlaca bağlı trombositopeni ITP ? (etkisi olmayabilir, yaşamsal riskli kanama varsa denenir) • Trombosit fonksiyon bozukluğuna bağlı kanama • Dilüsyonel trombositopeni (ör: Masif kan transfüzyonu ardından) • Kardiyak by-pass cerrahisi

Trombosit transfüzyonu endikasyonları Trombositopenik olguda: Trombosit sayısı/mm 3 >50. 000 < 50. 000 10. 000 -20. 000 Kanama/ameliyat Tromb transf. Endikasyonu Hayır Evet Hayır (eğer kanama/ateş/DIC/tromb disfonksiyonu varsa) < 5. 000 -10. 000 Evet/Hayır Evet

Trombosit transfüzyonu • Özel durumlar: – Trombotik trombositopenik purpura: • kontrendikedir , sadece hayatı tehdit eden kanamalarda kullanılır – İmmun trombositopenik purpura : • Rutin olarak transfüzyon yapılmaz , etkisizdir. Sadece hayatı tehdit eden kanamalarda kullanılması zorunlu olabilir. – Hipersplenizm: • Verilen trombositler de dalakta göllenebilir. Trombosit transfüzyonunun etkisi beklenen düzeyde olmayabilir. – Septisemili veya Ampho-B • kullanan olgularda trombosit transfüzyonunun etkisi beklenenden daha az olabilir. – Alloimmunize olgular: • Trombosit transfüzyonu ile beklenen artış oluşmaz.

Trombosit transfüzyonu • ABO uygun ürünlerin in-vivo etkinliği daha fazladır. • Rh (D)- olgulara Rh (D)- ürün kullanılmalıdır veya anti -Rh(D) Ig uygulanması gerekebilir(ör: kadınlarda doğum sırasında oluşabilecek riskler)

Taze dondurulmuş plazma • Tüm koagülasyon faktörlerini içerir, 200 -250 ml/ünite hacmindedir • ABO uygunluk tercih edilir. • Rh- kadına Rh+ plazma verilirse anti. D uygula • Çapraz karşılaştırma gerekmez. • 10 -20 ml/kg verilirse Faktör düzeyi %20 -30 artar Kullanım endikasyonları • Warfarin doz fazlalığı • YDİP • Karaciğer hastalığına bağlı kanama diyatezi • Masif kan transfüzyonu • İzole koag Faktör eksikliğinde spesifik faktör elde edilemez ise • Trombotik trombositopenik purpura

Kriyopresipitat • TDP nin 4 -6 derecede çözündürülmesi sırasında oluşan çökeltinin ayrılıp daha sonra – 30 derecede saklanan şeklidir. • Fibrinojen, FVIII: C, v. WF, FXIII, fibronectin içeriği zengindir • 10 -15 ml plazma içinde depolanmıştır. • 80 -120 ünite F VIII, • 150 -250 mg fibrinojen ve • TDP’deki FXIII’ün % 20 -30’unu içerir. • ABO uyumu gerekmez Aşağıdaki durumlarda kanama tedavisi veya profilaksisi için kullanılır: • Hemofili A ve v. WH : Spesifik faktör elde edilemediğinde • Hipofibrinojenemi – – YDİP Karaciğer yetmezliği Karaciğer nakli Doğumsal • Disfibrinojenemi

Transfüzyon işlemi • • • Gerçekten endikasyon varmı ? Ne tür ürün kullanılmalıdır ? Kaç ünite gereklidir ? Ne tür filtre kullanılmalıdır ? Kan ışınlanmalımıdır ?

Transfüzyon işlemi • Kan grubu tayini ve çapraz karşılaştırma yapıldı mı? • Kan ısıtılmalımıdır ? • Transfüzyon hızı ne olmalıdır ? • Kanın içine ilaç konmalımıdır ? • Kanın etiket bilgileri , görünüşü , son kullanma tarihi gözden geçirildi mi ? • Hastadan onay alındı mı ?

Transfüzyon reaksiyonları • Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonu – En sık neden ABO uyuşmazlığıdır – Doğal Anti-A, Anti-B antikorlar Ig. M yapısındadır ve kompleman aktivasyonu yapabilirler. – İntravasküler hemoliz – Sıklık : ≤ 1/25. 000

Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonu • Klinik: İlk 50 -100 ml ile , nadiren 1 -2 saat sonra başlar. İnfüzyon yerinde ağrı, huzursuzluk, kızartı, Göğüs/bel ağrısı, dispne , bulantı-kusma, ateş, titreme, taşikardi, hipotansiyon, kanama, hemoglobinüri • Akut renal yetersizlik, DIC, şok nedeni olabilir

Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonu • Yapılması gerekenler: – Transfüzyon sonlandırılır – Hemoliz göstergeleri incelenirken kan basıncı ve idrar miktarı takip ve idame ettirilmelidir. – İntravenöz hacim genişleticiler kullanılmalı gerekirse vasopressörler eklenmelidir. – TA: >100 mm. Hg, İdrar: >100 m. L/saat olmalıdır – Kan/idrar örnekleri alınmalı ve torba tekrar incelenmek üzere ayrılmalıdır; kan grup analizleri, hemokültür, antikor tarama, renal fonksiyonlar, hemostaz göstergeleri gözden geçirilmelidir. – DIC ve renal yetersizlik varsa gereken tedaviler (replasman/hemodiyaliz vd) başlanır

Geç Hemolitik Reaksiyon • Transfüzyondan 3 -21 gün sonra ortaya çıkar. • Sıklık: 1/2500 – 1/6000 • Hafif bir ateş ve indirekt hiperbilirubinemi ve transfüzyondan beklenen yanıtın gözlenmemesi dikkat çekicidir. Bazen farkedilemez. • Rh, Kidd vs alt grup uyuşmazlıklarından kaynaklanır ve genellikle ekstravasküler bir eritrosit yıkımı olur. • Direkt Coombs testi + bulunur. • Çoğunlıkla tedavi gerekmez

Febril Reaksiyonlar • HLA veya trombosit ya da plazma proteinlerine karşı antikorlardan kaynaklanır. (sıklık % 0. 5 -3) • Genellikle yaşamı tehdit etmez. • Transfüzyon sırasında veya izleyen saatlerde ateş, titreme, taşikardi gibi belirtilerle seyreder. • Önleme amacıyla; – Lökositleri azaltılmış kan ürünleri kullanımı ve – transfüzyon öncesinde antipiretik verilmesi önerilir. • Genellikle reaksiyon olduğunda transfüzyona ara verilir ve hemolitik reaksiyon olmadığı kanıtlanmadıkça devam edilmez. • Antipiretiklere yanıtlıdır.

Allerjik reaksiyonlar • • • Sıklık: % 1 -3 Neden: Alıcıda donör plazma proteinlerine duyarlılık Kaşıntı, ürtiker-anafilaksi arasında değişen tablo En korkulanı konj. Ig. A eksikliği olanlardır Korunma: – Ig. A eksikliği olanlara • Yıkanmış eritrosit kullanımı • Ig. A eksik ürün transfüzyonu • Tedavi: Reaksiyon şiddetine/tipine göre; antihistaminik, kortikosteroid, adrenalin, sıvı desteği, solunum –dolaşım desteği

Kardiyojenik olmayan akciğer ödemi (Transfüzyona bağlı akut akciğer hasarı) TRALI • Sıklık: 1/5000 • Anti-lökosit antikorların varlığında lökositlerin pulmoner dolaşımda çökerek kapiler/endotel hasar oluşumuna yol açmalarından kaynaklanır. • Ateş, dispne, göğüs ağrısı, hemoptizi, siyanoz , hipotansiyon ve akciğer ödemi tablosu oluşur. • Solunum desteği gerekir.

Dolaşım yüklenmesi • • Kalp dolaşım sistemi yetersizliği olanlar Yaşlılar risk altındadır. Akut sol kalp yetersizliği tablosu oluşur. Tam kan yerine eritrosit susp. veya düşük hacimli transfüzyon tercih edilir. • Transfüzyon hızı düşük tutulmalıdır. • Tedavi: Diüretik, oksijen, vazodilatatör, kardiyotonik vs.

Transfüzyona Bağlı Graft versus Host Hastalığı • Bağışıklığı baskılanmış konağa verilen lenfositlerin konak hücrelerine (deri/karaciğer/barsak) yaptığı reaksiyondur. • Mortalitesi çok yüksektir. • Aile içi /akrabalardan yapılan transfüzyonlar bu komplikasyon açısından risklidir. – Benzer HLA antijenleri için HLA homozigot donörden HLA heterozigot alıcıya transfüzyon GVHD nedeni olabilir. • Önlemek amacıyla ; – İmmün yetersizlikli bireylere hücresel kan komponenti transfüzyonu öncesinde kan ışınlanmalıdır (≥ 2500 c. Gy) – immün yetersizlikli olmayan alıcılarda da aile içi transfüzyondan kaçınmalı veya aile içi transfüzyon yapılıyor ise kan ışınlanmalı

Bakteri Kontaminasyonu • Kanın alınması/depolanması/taşınması vs sırasında kontamine olması • Yıkanmış eritrosit suspansiyonunun zamanından geç kullanılması • Tablo: Ateş, titreme, kusma, hipotansiyon, taşikardi, şok, DIC, ölüm • Yapılacaklar: 1 -Önlemek için: Kanın uygun şartlarda alınması, depolanması ve transfüzyonu 2 - Transfüzyonun sonlandırılması, bakteriyolojik örnek alınması, antibiyotik uygulama , şok ve DIC ile mücadele

Diğer komplikasyonlar • • • Hava embolizmi Transfüzyon hemosiderozu Posttransfüzyon purpura Pulmoner embolizm Yoğun kan transfüzyonu etkileri – Sitrat toksisitesi – Hiperpotasemi – Kanama diyatezi (dilüsyon etkisi)

Transfüzyonla bulaşan hastalıklar • • • Hepatit ( C, B, A , D vd ) HIV HTLV CMV E-Barr HHV Creutzfeldt-Jakob veya varyant CJD (teorik) Parvovirus • • Malaria Lyme ? (belirlenen hasta yok) Chagas Babesiosis Sy Toxoplasma Batı Nil Virüsü