Kamu Bor Stokun Yaps ve Sorunlar R Hakan

Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2017 hakanozyildiz@gmail. com www. hakanozyildiz. com

STOK. . . • Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. • Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. www. hakanozyildiz. com 2

Türkiye borçlanmaya mahkûm (mu? ). Kamu borçları azalsa da diğer kesimlerin borcu artıyor www. hakanozyildiz. com 3

Oransal olarak gelişmeler www. hakanozyildiz. com 4

Ülke borç sayesinde yaşıyor www. hakanozyildiz. com 5

Hanehalkının ve şirketlerin borç artışına dikkat www. hakanozyildiz. com 6

Kamudan özel sektöre kayan bir yapı www. hakanozyildiz. com 7

Kamu borç rakamları çok kötü değil www. hakanozyildiz. com 8

Neden dış borçlanma artıyor? www. hakanozyildiz. com 9

TAHVİL AĞIRLIKLI BORÇLANMA www. hakanozyildiz. com 10

www. hakanozyildiz. com 11

www. hakanozyildiz. com 12

Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek? İşsizlik Sigortasının birikimleri varlık mıdır? www. hakanozyildiz. com 13

!? BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor www. hakanozyildiz. com 14

Bütçe dışı dengeler etken www. hakanozyildiz. com 15

Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. Vergi toplamakta zorlanan devlet vergi dışı (özelleştirme, 2 B arazi satışı, bedelli askerlik gibi) yöntemlere yönelir. www. hakanozyildiz. com 16

www. hakanozyildiz. com 17

Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu. Kısa vadeli dış borç çok büyümüş. Kriz yıllarında dış borç bulunmamasına dikkat. Zaten krizlerin nedeni de bu. www. hakanozyildiz. com 18

Doların etkili olmasının nedeni www. hakanozyildiz. com 19

Kredi temerrüt swapları (CDS): Yabancı yatırımcılar gelişmekte olan piyasalara yatırım yaparken sigorta yaptırıyorlar. www. hakanozyildiz. com 20

Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı. Uzun vadede çok sorun görülmüyor. www. hakanozyildiz. com 21

www. hakanozyildiz. com 22

Krizde kamu borç stokunun artışı REKOR kırmış. www. hakanozyildiz. com 23

ARTIŞ 2013 DEN SONRA DÖVİZ AĞIRLIKLI. KUR ETKİSİ KENDİSİNİ GÖSTERMİŞ. www. hakanozyildiz. com 24

Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. www. hakanozyildiz. com 25

Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 6, 3 yıl. www. hakanozyildiz. com 26

İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi yavaşlamaya başladı. Nedeni enflasyon ve kurdaki değişmeler. www. hakanozyildiz. com 27

Merkez Bankası DİBS almaları için bankaları fonluyor olabilir mi? www. hakanozyildiz. com 28

www. hakanozyildiz. com 29

31 ay çok iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir. www. hakanozyildiz. com 30

Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun. www. hakanozyildiz. com 31

www. hakanozyildiz. com 32

Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek www. hakanozyildiz. com 33

DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. www. hakanozyildiz. com 34

Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. www. hakanozyildiz. com 35

Kamu Borç Stoku’nun % 60’i TL. www. hakanozyildiz. com 36

Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman. Kur ve faiz değiştikçe stok da etkileniyor. www. hakanozyildiz. com 37

TL verim eğrisi kısa vadede risk değerlemesi içeriyor. www. hakanozyildiz. com 38

Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. • “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır. ” TCMB Enflasyon Raporu, 2006 -I Shf. 19 • Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. www. hakanozyildiz. com 39

Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 200131 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Döviz Spreadları Kuru 1 0, 86 0, 85 Eurobond Spreadleri 0, 86 1 0, 63 Döviz Kuru 0, 85 0, 63 1 www. hakanozyildiz. com 40

Gelecekte borçlanmadaki azalma. . . • Siyaset yapma anlayışının değişmesine, • Vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, • Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, • Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), • Reel faizlerdeki azalmaya, ve, • Ekonominin istikrarlı büyümesine, • En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. www. hakanozyildiz. com 41

Borcun Sürdürülebilirliği www. hakanozyildiz. com 42

Borcun Sürdürülebilirliği • Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. • Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. www. hakanozyildiz. com 43

Borç stoku neden büyüyor? • ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. • FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. • TOPLAM ÖDEME = 150 TL. • Eğer, anaparanın kur farkı yokken; • ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT • ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR • ÖDEME > 50 TL. İSE STOK KÜÇÜLÜR. • Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir. www. hakanozyildiz. com 44

Borç stoku nasıl oluşuyor? (2016 - Milyar TL) (Faiz harcamaları = Net iç ve dış borçlanma + FDF; Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Faiz dışı Harcamalar 533 Faiz Dışı Fazla 21 Bütçe Gelirleri 554 Faiz harcamaları 50 Net İç Borçlanma 29 Net Dış Borçlanma 4 www. hakanozyildiz. com 45

Neden Faiz Dışı Fazla? • Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; • Faiz dışı fazla: ü Risk primini düşürmek. ü Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, ü Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, ü Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, ü İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. üVazgeçilmez bir unsurdur. www. hakanozyildiz. com 46

Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir. www. hakanozyildiz. com 47

Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek. Bozulmayı vergi dışı gelirler önlüyor. Satacak kamu malı veya hizmeti kalmayınca ne yapacağız? www. hakanozyildiz. com 48