Kampania Mniej dwigaj Kampania kontrolno informacyjna PIP Przecienie

Kampania Mniej dźwigaj! Kampania kontrolno – informacyjna PIP: Przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego – zagrożenia jakie stwarzają ręczne prace transportowe Główny Inspektorat Pracy Warszawa, 29 sierpnia 2007 r. 1

Dlaczego dolegliwości mięśniowo – szkieletowe? 2

Rozmiar problemu Ø Dolegliwości mięśniowo – szkieletowe są najbardziej rozpowszechnionym problemem zdrowotnym związanym z pracą w Europie. Ø 39% pracowników z nowych państw U. E. skarży się na bóle kręgosłupa, a 36% na bóle mięśniowe. Ø W krajach dawnej 15 - tki proporcje te są o 14 – 15 pkt. procentowych niższe. The Fourth Working Conditions Survey, European Fundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2005. 3

Podstawowe czynniki wpływające na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego Pozycja ciała Wywierana siła Czas utrzymywania 4

Dwa rodzaje obciążeń układu mięśniowo-szkieletowego Ø Obciążenie statyczne Ø Obciążenie dynamiczne 5

Dwie drogi powstawania urazów Ø Urazy kumulacyjne (powstające w wyniku wielokrotnego i/lub długotrwałego dźwigania nawet niewielkich ciężarów w ciągu zmian roboczych). Ø Urazy ostre (powstające w wyniku przekroczenia normy podnoszenia ciężarów lub wypadku przy pracy). 6

Skutki zdrowotne Ręczne prace transportowe wymagają dużego wysiłku fizycznego i stwarzają poważne zagrożenie wypadkowe. W ich trakcie dochodzi bowiem do: Ø Skręcenia stawów, Ø Zerwania ścięgien, więzadeł, Ø Złamania kości, Ø Uszkodzenia nerwów, Ø Zapalenia mięśni. 7

Skutki zdrowotne c. d. Ø Najbardziej narażone na urazy są części ciała takie jak: odcinek lędźwiowy kręgosłupa, kręgosłup szyjny, ramiona, nadgarstki, stopy i dłonie. Ø W przebiegu dolegliwości mięśniowo-szkieletowych dominuje ból i dyskomfort (cierpienie), czasem nawet bez innych objawów potwierdzających wystąpienie schorzenia. 8

Skutki dla pracowników Ø Pogorszenie stanu zdrowia, Ø Mniejsza wydajność i zagrożenie utratą pracy, Ø Zagrożenie bytu materialnego pracownika i jego rodziny, Ø Życie z ciągłym bólem - mniejsza radość życia, Ø Niepełnosprawność - stygmatyzacja i poczucie, że jest się obciążeniem dla pracodawcy, rodziny, społeczeństwa, Ø W ostateczności odtrącenie i pozostawienie samemu sobie. 9

Skutki dla pracodawcy Ø Zmniejszenie wydajności pracy cierpiących pracowników, Ø Częstsze nieobecności pracowników w pracy, Ø Koszty zwolnień chorobowych, Ø Kłopoty organizacyjne – brak wykwalifikowanego personelu, Ø Koszty szkolenia nowych pracowników, Ø Koszty wypadków przy pracy, Ø Strata czasu - utrata zysków. 10

Skutki dla społeczeństwa Ø Koszty dodatkowej opieki zdrowotnej nad cierpiącymi pracownikami, Ø Koszty odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy, Ø Koszty rent z tytułu niepełnosprawności i chorób zawodowych, Ø Utrata zdolnych do pracy i wykwalifikowanych członków społeczeństwa - niewykorzystanie ich potencjału, wiedzy, umiejętności zawodowych – tzw. : przerwanie ciągłości społecznej, Ø Koszty readaptacji zawodowej osób niepełnosprawnych. 11

Przeciwdziałanie chorobom układu mięśniowoszkieletowego 12

Kontekst polityki Unii Europejskiej Problemy Europy: Ø Spadek liczby narodzin, Ø Starzejące się społeczeństwa, Ø Rozwój sektora usług i nowych technologii, Ø Brak pracowników fizycznych. Dlatego, wg strategii lizbońskiej przyjętej przez U. E. : • DMŚ - Najpowszechniejszy problem zdrowotny wynikający ze sposobu pracy został określony jako obszar priorytetowy w zakresie profilaktyki chorób zawodowych i BHP, • Za priorytetowe obszary prewencji uznane zostały: ręczne przemieszczanie ciężarów oraz prace polegające na wykonywaniu czynności powtarzalnych. 18

Kontekst polityki Unii Europejskiej c. d. Aby to osiągnąć: Ø Uzgodniono odpowiednie prawodawstwo, które zostało implementowane także do prawa polskiego, Ø Partnerzy społeczni (europejscy przedstawiciele organizacji pracodawców, pracowników i świata nauki) w swoich stanowiskach dot. powyższej strategii potwierdzili uznanie DMŚ za sprawę priorytetową A wszystko po to, aby: Ø Tworzyć zdrowe miejsca pracy w Europie i zapewnić pracownikom możliwość pracy do późnego wieku, a pracodawcom ciągłość zapotrzebowania na zdolny do pracy i wykwalifikowany personel. 19

Dyrektywa 90/269/EWG Ø Pracodawca musi minimalizować konieczność operacji ręcznego przemieszczania ciężarów przez pracowników (art. 4). Ø Jeśli nie można uniknąć takich operacji, to uzgodniono, że: Ø Praca pracowników musi zostać poddana ocenie (art. 5). Ø Ryzyko urazów musi zostać zmniejszone. Ø Miejsce pracy musi zostać odpowiednio wyposażone i przystosowane (art. 6). Ø Pracownicy muszą być odpowiednio poinformowani i przeszkoleni oraz Ø Poddawani regularnym badaniom medycznym. 20

Europejskie podejście do zapobiegania dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym w miejscu pracy Zgodnie z nim należy: • [1] Unikać planowania i zlecania prac mogących powodować schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, • [2] Eliminować ryzyko powstawania urazów u źródła (np. : automatyzacja procesu produkcji, ergonomiczne stanowiska pracy), • [3] Przystosowywać pracę i stanowiska pracy do pracowników, a nie odwrotnie (np. : czas pracy, wysokość stołów i blatów roboczych) • [4] Przystosowywać zakłady i procesy pracy do zachodzących w świecie zmian technicznych i technologicznych (zakup nowych maszyn, nowych technologii). 21

Europejskie podejście c. d. Zgodnie z nim należy: • [5] W pierwszej kolejności wprowadzać środki ochrony zbiorowej, a dopiero potem środki ochrony indywidualnej pracowników, • [6] Oceniać ryzyko w sytuacjach, w których nie udało się usunąć ręcznych prac transportowych, • [7] Odpowiednio instruować pracowników o pozostałych zagrożeniach i sposobach zapobiegania im, • [8] Zatrzymywać pracowników w pracy (zapewniać im rehabilitację oraz ponownie włączać do aktywności zawodowej po jej zakończeniu). 22

Co będą sprawdzać inspektorzy pracy W części kontrolnej kampanii inspektorzy pracy będą sprawdzać, czy w zakładzie: Ø Ręczne prace transportowe zostały wyeliminowane tam gdzie to było możliwe (automatyzacja, wyposażenie pracowników w sprzęt pomocniczy: wózki, transportery, podnośniki), Ø Przeprowadzona została ocena ryzyka zawodowego uwzględniająca ręczne prace transportowe, Ø Pracownicy zostali poinformowani o wynikach tej oceny i ryzyku resztkowym, 23

Co będą sprawdzać inspektorzy pracy c. d. W części kontrolnej kampanii inspektorzy pracy będą sprawdzać, czy w zakładzie: Ø Pracownikom wydaje się potrzebną odzież roboczą oraz środki ochrony indywidualnej, Ø Pracownicy poddawani są szkoleniom bhp, Ø Pracownicy przechodzą odpowiednie badania lekarskie. Ø Będą zbierać informacje i fotografie o dobrych praktykach (konkurs i promocja polskich zakładów na forum europejskim). 24

Czynniki ryzyka w sektorze opieki zdrowotnej Cechy związane z przemieszczaniem ładunku Cechy związane ze sposobem transportowania pacjenta § niestabilność ładunku, § nerwowość pacjenta, § nieproporcjonalna waga w stosunku do objętości, § brak współpracy ze strony pacjenta, § nierówne rozmieszczenie masy, § trudności w oszacowaniu wagi pacjenta, § trudności w chwytaniu (brak uchwytów), § ograniczone miejsce uchwytu dla dłoni. § ostra, śliska lub brudna powierzchnia ładunku. 25

Zarządzanie ryzykiem w sektorze opieki zdrowotnej CO? JAK? 1. ETAP Wyszukiwanie sytuacji ryzyka i ich analiza Czy pracownicy są narażeni na: § bolesne pozycje ciała? § przemieszczanie ciężarów? § przemieszczanie pacjentów? § obserwacja miejsc pracy § zbieranie informacji od pracowników, od zarządu, od zespołu ds. BHP działającego na terenie danej instytucji § analiza wypadków związanych z pracą 2. ETAP Poszukiwanie rozwiązań Na podstawie wyników uzyskanych w pierwszym etapie, należy wybrać odpowiednie środki zapobiegawcze w celu poprawy sytuacji. § jakie środki zapobiegawcze już zostały wdrożone? § wybór najbardziej odpowiedniego rozwiązania zgodnie z u hierarchią: - usunąć zagrożenia, - zastąpić sytuacje niebezpieczne mniej niebezpiecznymi, - zwalczać zagrożenia u ich źródła. 3. ETAP Wdrażanie Zastosowanie rozwiązania w praktyce i monitorowanie sytuacji na potrzeby dalszego rozwoju. § wdrożyć środki i zorganizować dalsze kroki (informacje, instrukcje, szkolenia), § sprawdzić, czy rozwiązanie jest stosowane, § ocenić wdrożone środki (czy ich wdrożenie dało oczekiwane wyniki, czy pojawiły się nowe zagrożenia), § jeśli sytuacja robocza zmieniła się, przeprowadzić nową analizę ryzyka (wrócić do etapu 1). 26

Rodzaje działań zapobiegawczych w sektorze opieki zdrowotnej Typ działania JAK? CO? Wyeliminowanie ryzyka Uniknięcie przemieszczania ręcznego Całkowita mechanizacja lub automatyzacja (pionizator, meble na kółkach, łóżka na kółkach itp. ) Zmniejszenie ryzyka Urządzenia mechaniczne Użycie podnośników, systemów podtrzymywania ciała, schodołazów, urządzeń do transportu krzeseł Zmiana wysokości Łóżka, wanny o regulowanej wysokości itp. Sprzęt do transportu pacjentów Prześcieradła przesuwane, deski transportowe, tarcze obrotowe, pasy transportowe, wózki do transportu, itp. Usprawnienie przechowywania ładunków Przechowywanie ładunków ciężkich/często używanych na wysokości pasa Zwiększenie dostępności Przestrzeń do pracy Środki organizacyjne Planowanie pracy, przemienność czynności, usprawniony rozdział zadań, zwiększenie liczby personelu 27

Przykłady dobrych praktyk w sektorze opieki zdrowotnej Bezpieczne obracanie pacjenta w łóżku Pionizator mechaniczny Bezpieczne przemieszczanie pacjenta na krzesło Łóżko o regulowanej wysokości Rolki do transportu łóżko-łóżko Dostosowanie wysokości stanowisk pracy do wykonywanych czynności 28

Przykłady dobrych praktyk w sektorze opieki zdrowotnej cd. Propozycja rozmieszczania ładunków Ładunki rzadko używane Ładunki często używane Ciężkie ładunki Ładunki rzadko używane Źródło: HSE W zależności od warunków, od częstości przemieszczania oraz od danej osoby, konieczne może być zmniejszenie przedstawionych tu ciężarów. Więcej informacji o tym modelu zamieszczono na stronach: www. handlingloads. eu Zasady magazynowania ładunków Urządzenie do transportu krzeseł Schodołaz 29

Materiały informacyjne dla sektora opieki zdrowotnej Więcej na: www. pip. gov. pl 30

Rady dla pracodawcy Upewnij się, że w Twoim zakładzie: Ø Ręczne prace transportowe zostały wyeliminowane tam gdzie to było możliwe (zastosowano dźwigi, taśmociągi, podnośniki, wózki transportowe, platformy, uchwyty), Ø Inspektor bhp przeprowadził ocenę ryzyka zawodowego uwzględniającą pozostałe ręczne prace transportowe, Ø Pracownicy zostali poinformowani o ryzyku resztkowym, Ø Pracownicy poddawani są wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim uwzględniającym stan narządu ruchu, Ø Szkolenia bhp pracowników obejmują swoim zakresem przepisy i zasady dot. prawidłowego podnoszenia i przenoszenia ciężarów, Ø Instrukcje dot. sposobu wykonywania ręcznych prac transportowych są dostępne dla pracowników, 31

Rady dla pracodawcy c. d. Upewnij się, że w Twoim zakładzie: Ø Osoby odpowiedzialne za nadzór nad pracownikami zlecają im prace zgodne z normami podnoszenia i przenoszenia ciężarów, a pracownicy korzystają z przysługujących im przerw w pracy i prawa do odpoczynku dobowego, Ø Zużyte lub niesprawne urządzenia transportowe są wymieniane na nowe (z odpowiednim wyprzedzeniem sporządza się plany zakupów), Ø Prowadzi się monitoring stanu zdrowia pracowników, a pracownicy cierpiący na dolegliwości mięśniowo-szkieletowe wynikające ze sposobu wykonywania pracy lub wypadku mają zapewnioną opiekę lekarską oraz mogą pracować na innym stanowisku lub przy innej pracy w Twojej firmie. 32

Rady dla pracodawcy c. d. Upewnij się, że w Twoim zakładzie: Ø W celu uniknięcia wypadków i urazów mięśniowo-szkieletowych współpracuje się z dostawcami i wykonawcami (wymaga się od nich stosowania takich samych standardów bhp). Ø Skieruj pracowników nadzoru, przedstawicieli pracowników liniowych, inspektorów bhp, członków zakładowej organizacji związkowej na szkolenie w Okręgowym Inspektoracie Pracy. Ø Jeśli potrzebujesz porady lub konsultacji, zwróć się do zakładowego inspektora bhp, przedstawiciela firmy tej samej branży, lekarza medycyny pracy lub najbliższego Okręgowego Inspektoratu Pracy PIP. 33

Rady dla pracowników - wprowadzenie Podczas wykonywania ręcznych prac transportowych wcześniej upewnij się, że: Ø Wiesz, dokąd chcesz przenieś dany przedmiot. Ø Miejsce pracy jest wolne od przeszkód. Ø Drzwi są otwarte, a na drodze transportu nie ma niczego, co mogłoby spowodować wypadek. Ø Przedmiot można chwycić w sposób pewny i wygodny. Ø Jeżeli przedmiot jest transportowany przez więcej osób, wszystkie wiedzą co będą robić, zanim rozpoczną pracę. 34

Rady dla pracowników – pchanie i ciągnięcie Podczas pchania lub ciągnięcia: Ø Wykorzystuj wagę swojego ciała. Ø Jeśli pchasz – pochyl się do przodu, (sprawdź, czy przyczepność do podłoża jest wystarczająca), Ø Jeśli ciągniesz – odchylaj się do tyłu (uwaga na przyczepność), Ø Unikaj przekrzywiania, skręcania i wyginania pleców, Ø Zanim rozpoczniesz sprawdź, czy droga transportowa jest twarda, równa i bez zanieczyszczeń, Ø Urządzenie transportowe jest sprawne, ma uchwyt dla rąk i obracające się kółka. 35

Rady dla pracowników – poszukiwanie rozwiązań Jeśli doświadczasz dolegliwości mięśniowo-szkieletowych związanych z pracą: Ø Porozmawiaj ze swoim przełożonym. Ø Porozmawiaj z zakładowym inspektorem bhp lub członkiem związku zawodowego. Ø Zasięgnij porady lekarza. Ø Zgłoś sytuację inspektorowi pracy Państwowej Inspekcji Pracy. 36

Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy DMŚ można skutecznie zapobiegać poprzez przestrzeganie istniejących przepisów prawa ►Prewencja Dlatego dbaj, aby w Twoim zakładzie: Ø Przestrzegało się przepisów dot. norm podnoszenia i przenoszenia ciężarów, zwłaszcza w odniesieniu do kobiet Ø Programy wstępnych i okresowych szkoleń bhp obejmowały przepisy dot. ręcznych prac transportowych oraz zasady zapobiegania DMŚ. 37

Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy Ø Ocena ryzyka zawodowego DMS była przeprowadzona kompleksowo i poza obciążeniem uwzględniała także wibracje, niskie temperatury, organizację pracy, doświadczenie zawodowe i stan zdrowia pracowników. Ø Pracownicy byli poinformowani o ryzyku zawodowym. Ø Pracownicy mieli świadomość korzyści płynących ze stosowania przepisów i dobrych praktyk (► ochrona własnego zdrowia, ► utrzymanie pracy, ► zapewnienie rodzinie środków na utrzymanie, ► zachowanie sprawności do późnego wieku, ► możliwość cieszenia się życiem pozazawodowym, ► jednym słowem: zawodowy profesjonalizm). 38

Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy W ramach prewencji zaproponuj: Ø Wyeliminowanie lub ograniczanie pracy w niewygodnych pozycjach. Ø Wyeliminowanie lub ograniczanie używania dużej siły. Ø Wyeliminowanie lub ograniczanie wykonywania powtarzalnych czynności. Ø Zastosowanie narzędzi elektrycznych i sprzętu pomocniczego (patrz: dobre praktyki). Ø Zastosowanie ergonomicznych narzędzi i uchwytów. Ø Stosowanie przerw w pracy, zapewnienie pracownikom miejsc do odpoczynku, przekazywanie zadań między pracownikami, zlecanie pracownikom także innych prac niż ręczne prace transportowe. 39

Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy W ramach prewencji zaproponuj: Ø Konsultacje z pracownikami w zakresie doświadczania przez nich DMŚ i potrzebnych zmian. Ø Rozszerzenie zakresu profilaktycznej opieki lekarskiej. Ø Udzielanie pracownikom urlopów zdrowotnych. Ø Uczestnictwo lekarza medycyny pracy i/lub rehabilitanta w zakładowych szkoleniach bhp. Ø Dofinansowanie pracownikom aktywności sportowej. Ø Wykorzystanie potencjału, wiedzy i doświadczenia pracowników po urazach na innym stanowisku w waszej firmie. 40

Rady dla specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy Jeśli potrzebujesz wsparcia, informacji lub porady prawnej, technicznej lub organizacyjnej zgłoś się do: Ø Ø Stowarzyszenia zawodowego. Innej firmy tej samej branży. Organizacji związkowej. Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie. Ø Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi. Ø Najbliższego Okręgowego Inspektoratu Pracy. 41

Dziękuję za uwagę Więcej informacji na stronach: www. pip. gov. pl www. mniejdzwigaj. pl www. handlingloads. eu 42