KALTE VE STANDART A Rehber TRKER http websitem

KALİTE VE STANDART A. Rehber TÜRKER http: //websitem. gazi. edu. tr/aturker/ 1

Konular 2 l Standardlar ve Standartlaştırma l Küresel Rekabet İçinde Standartların Yeri ve Önemi l Uluslararası ve Bölgesel Standartlaştırma l Standard Hazırlama Süreci l Belgelendirme l Metroloji ve kalibrasyon

STANDART ve STANDARTLAŞTIRMA 3 l STANDART İmalatta, anlayışta, ölçme ve deneyde bir örnekliktir. l STANDARTLAŞTIRMA Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir.

STANDART ve STANDARTLAŞTIRMA l BELGELENDİRME Bir mal, süreç veya hizmetin belirlenmiş bir standart veya bir dokümana uygunluğunun tarafsız bir kuruluş marifetiyle tescil edilmesidir. KALİTE Bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. 4

STANDART ve STANDARTLAŞTIRMA Standartlar; l İnsan sağlığı, can ve mal güvenliğini ön plânda tutan, ürünlerin bir örnek, kaliteli, kullanım amacına elverişli ve ekonomik olarak üretilmelerini öngören, BİLİMSEL, TEKNİK ve DENEYSEL çalışmaların kesinleşmiş sonuçlarını esas alan doğrulukları ispatlanmış yazılı belgelerdir. 5

STANDART ve STANDARTLAŞTIRMA l l l 6 Standartlaştırma işleminde öncelikle ekonomi, bilim, deney ve sosyal amaçlı bir çalışma söz konusudur. Bu çalışma ile ilgili tüm tarafların (üretici, tüketici, kamu vb. ) yani toplumun yararı gözetilmektedir. Ortaya çıkacak ekonomik yarar sosyal hayatı da olumlu yönde etkileyeceği için bundan toplum yararlanmaktadır. İlgili tüm tarafların katkısını alınarak belirli kurallar koyulmaktadır.

STANDART ve STANDARTLAŞTIRMA 7 l Standartlar, standartlaştırmanın uygulamalarındaki temel belgelerdir. l Uluslararası ticaretin ORTAK DİLİ’dir. l ORTAK (İlgili tarafların katıldığı) bir çalışmanın ürünüdür. l Yaşayan belgelerdir.

STANDART ve STANDARTLAŞTIRMA Güzel sanatlar dışında hemen her konuda standart hazırlanabilir. Bunlar; l Madde ve bitmiş ürün standartları, l Terim ve tanım standartları, l Birim ve simge standartları, l Yöntem standartları ve l Kural standartlarıdır. 8

Standartlar Küresel tedarik zincirlerinin belkemiğini standartlar oluşturmaktadır. Bugün uluslararası standartların kullanımı sayesinde - etkinlik, - verimlilik, - ekonomiklik, - kalite, - ekoloji, 9

Standartlar - emniyet, - güvenilirlik, - uyumluluk ve - karşılıklı çalışabilirlik gibi nitelikler, üretimde, piyasaya arzda, uluslararası ticarette ürün ve hizmetlerin somut özelliği haline gelmiştir. 10

Standartlar Uluslararası standartlaştırma kuruluşları, iş dünyasının, devletlerin ve toplumların karşılaştığı teknik ve ekonomik güçlükleri aşmak için uluslararası standartları oluşturmaktadırlar. Bu standartlar daha sonra bölgesel (Avrupa Standardı gibi) veya ulusal standartlar (Türk Standardları) olarak hazırlanarak kullanıcıların yararına sunulmaktadır. 11

Standartlar Standartlaştırma yapılırken aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulur: l Standartlaştırma bir sadeleştirme işlemidir. Bu nedenle, standartlaştırmada bilinçli gayretler ile bir sadeleştirme işlemi yapılır ve bazı nesnelerin sayısı azaltılır. Örneğin, belirli amaçlarla kullanılan bütün elektrik fişlerinin ve prizlerinin aynı boyutta olması sağlanır. Her isteyen istediği boyutta fiş yaparsa, büyük bir karmaşa ortaya çıkabilir. 12

Standartlar l l l 13 Standartlaştırmada ilgili herkesin katkıları alınmalı ve standartlar karşılıklı işbirliği ile gerçekleştirilmeli ve kabul görmelidir. Ortaya çıkan standart, yayımlanmış ve uygulama alanı bulmuş olmalıdır. Standart çeşitli seçenekler arasından yapılan bir seçim sonucu belirlenmiş olmalıdır. Ancak böyle bir seçim, standardın bir daha değişmeyeceği anlamına gelmemelidir.

Standartlar l l 14 Standartlar belirli aralıklarla incelenmeli ve gerekirse revize edilerek günün şartlarına uydurulmalıdır. Standart herhangi bir ürünün işleyiş ve özelliklerini belirlemişse, o ürünün belirlenen bu özelliklere uygunluğunu denetlemesini sağlayan deney yöntemlerini de içermelidir. Deney yöntemi numune almayı da gerektiriyorsa, numune alma yolu da verilmelidir.

Standartlar En ekonomik üretim standartlara uygun üretim, en ekonomik tüketim standartlara uygun tüketimdir 15

Standartlara uygun ürün ve hizmetler bir tedarikçi ve müşterileri ya da son kullanıcı arasında el değiştirmektedir. 16

Standartlar Uluslararası standartlar, dünya genelinde paylaşılan ve benimsenen en iyi uygulamalar konusunda bir uzlaşmadır. Standartlar çözüm getirir ve insanları birbirine bağlar. Standartlar dünyayı birbirine bağlar. 17

Standartlar Ø Açık Ø Anlaşılır Ø Tarafsız Ø Fikir birliğine dayalı Ø Etkili Ø Uygun Ø Akıcı Ø Gelişme boyutuna sahip olmalıdır. 18

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR EKONOMİYE FAYDALARI – – 19 Kaliteyi teşvik eder, her türlü israfı önler. Sanayiyi belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur. Ekonomide arz ve talebin dengelenmesinde yardımcı olur. Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR – – 20 İhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar. Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur. Rekabeti geliştirir. Kötü malı piyasadan siler.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR ÜRETİCİYE FAYDALARI l 21 Üretimin belirli plan ve programlara göre yapılmasına yardımcı olur. Standartlaştırma Üretimden tüketime kadar her kademedeki bilinmeyenleri ve belirsizlikleri ortadan kaldırdığı için ileride karşılabilecek istenmeyen durumlar önlenmiş olur ve üretim belirlenen programa göre yapılır.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR l l 22 Uygun kalitede seri üretime olanak sağlar. Standartlar üretimin her kademesinde her birime düşen görevi kesin olarak belirlediğinden, standarda uygun çalışma ile seri üretim düzgün şekilde yürür. Kayıp ve atıkları en az düzeye indirir. Standart üretim ekonomik düşünceye aykırı bir çok davranışı önlediği için kayıp ve atıklar en az düzeye iner.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR l l 23 Verimliliği ve üretimi artırır. Standart üretimde üretici görevinin ne olduğunu tam olarak bildiğinden, kazanacağı üretim alışkanlığı ile daha kısa sürede daha fazla üretim yapar. Depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar. Standart üretim biçim ve boyutları belirli bir örnek üretim olduğundan, depolama ve taşıma işlerini kolaylaştırır.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR l 24 Maliyeti düşürür. Standart üretim, ham madde, işçilik ve enerji gibi kaynakların yerinde kullanılmasını sağladığından maliyet düşer.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR TÜKETİCİYE FAYDALARI l Tüketicinin can ve mal güvenliğini sağlar. Standarda uygun ürün, insan sağlığı ve güveni bakımından sakıncalar yaratabilecek durumları ortadan kaldırdığından, bozuk, çürük veya istenmeyen özelliklerdeki malların alınmasını önler. l Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlar. 25

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR l 26 Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler. Ürün alımında yapılan uzun yazışmalar, ürünün yerinde görülmesi, numune alma ve numunelerin denenmesi gibi birtakım işlemler standarda uygun ürün alımında ortadan kalkar. Standardın belirlediği hükümler tarafların en kısa yoldan anlaşmalarını sağlar. Alıcının “şu standarda uygun ürün istiyorum” demesi yeterlidir.

STANDARTLAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDALAR Ucuzluğa yol açar. l Ruh sağlığını korur. Stresi önler. l Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar l 27

Standartlaştırma Dünyada bugünkü manada ilk standartlaştırma çalışmaları 1502 yılında Sultan II. Beyazıd tarafından yayımlanan Kanunname-i İhtisab-ı Bursa (Bursa Belediye Kanunu) fermanıdır. 28

Standartlaştırma Fermanda bütün tarım ve hayvan ürünleriyle, o tarihte mevcut olan sanayi ürünleri, nitelik ve fiyat bakımından belirli esaslara bağlanarak bugünkü anlamda standartlaştırılmışlardır. 29

Standartlaştırma l 30 Cumhuriyet döneminde ekonomik alandaki ilk çalışma 1923 yılında yapılan I. İktisat Kongresidir. Daha sonra 1930 yılında “Ticarette tağşişin men’i ve ihracatın murakabe ve korunması” hakkındaki yasa ile standartlaştırmanın ilk çalışmaları yapılmıştır.

Standartlaştırma 1930 ile 1960 yılları arasında bazı ürünler için murakabe nizamnameleri adı verilen ve o ürünlerin özelliklerini belirleyen düzenlemeler yayımlanmıştır (Fındık nizamnamesi, ayakkabı ve deri nizamnamesi gibi). 1954 yılında Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği bünyesinde Türk Standardları Enstitüsü kurulmuştur. TSE, 1960 yılında bugünkü yapısına kavuşmuştur. 31

TSE'nin Kuruluşu l 32 Türk Standardları Enstitüsü; her türlü madde ve mamuller ile kural ve hizmet standartlarını yapmak amacıyla 18. 11. 1960 tarih ve 132 sayılı kanunla kurulmuştur. Enstitü, tüzel kişiliğe sahip, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu kurumu olup, kısa adı ve markası TSE'dir.

TSE l Yalnız Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen standartlar Türk Standardı adını alır. 33

Türk Standardları Enstitüsü'nün görevleri - Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak. - Enstitü içinde veya dışında hazırlanan standartları incelemek ve uygun bulduğu takdirde Türk Standartları olarak kabul etmek. - Kabul edilen standartları yayımlamak ve isteğe bağlı olarak uygulanmalarını teşvik etmek, 34

Türk Standardları Enstitüsü'nün görevleri - Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini hazırlamak ve görüş bildirmek. - Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemeler ve araştırmalarda bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurmak ve bunlarla işbirliği yapmak. 35

Türk Standardları Enstitüsü'nün görevleri Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla işbirliği sağlamak, - Standartlaştırma konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililerin faydalanmalarına sunmak. - Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve isteğe bağlı standartların uygulanmasını kontrol etmek için laboratuvarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek. - 36

Türk Standardları Enstitüsü'nün görevleri Yurtta standart ve kalite kavramını yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek. - Standartlara uygun kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek. - Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve gerekli laboratuvarları kurmak. - 37

TSE'nin Yönetim Yapısı 38 l Genel Kurul, Teknik Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu, İhtisas Kurulları, Genel Sekreterlik ve Hizmet Birimleri l Genel Kurul : TSE'nin en yüksek ve yetkili organıdır. İlgili bakanlıkların, özel kesim ve Üniversite vb. kuruluşlarının gönderdiği temsilcilerden oluşmaktadır.

TSE'nin Yönetim Yapısı l 39 Teknik Kurul : Teknik Kurul da ilgili bakanlıkların, özel kesim ve Üniversite vb. kuruluşlarının gönderdiği temsilcilerden ve İhtisas Grubu Başkanlarından oluşur. Teknik Kurul, ilgili İhtisas Grupları'nca hazırlanan standart tasarılarını Türk Standardı olarak kabul eder, tasarılarda değişiklik yapar veya standartları iptal eder.

TSE'nin Yönetim Yapısı l l 40 İhtisas Kurulları : Konusunda uzman kişilerden oluşturulan 3 -5 kişilik kurullardır. Bunlara bağlı olarak yine 3 veya 5 kişilik "Teknik Komiteler" ve ihtiyaca göre kurulan "Özel Daimi Komiteler" de kurulabilir. İhtisas Grupları Standartların hazırlandığı ve olgunlaştırıldığı kurullardır. Bunlardan bazıları, Kimya, Petrokimya, Petrol, Makine, Mamul Gıdalar, Ziraat, Elektrik, Elektronik, Bilgi Teknolojileri, Metalurji, Mühendislik, Sağlık, Orman Hizmetleri, Meslek, Hizmet İhtisas gruplarıdır.

TSE l 41 Genel Sekreterlik ve Hizmet Birimleri: Enstitü hizmetleri Genel Sekreterliğe bağlı olarak Merkezde Daire Başkanlıkları ve Müdürlükler ile Taşrada Bölge Müdürlükleri ve Temsilcilikler olarak yerine getirilmektedir.

TSE TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN HİZMETLER 42 l Kalite ve sistem belgelendirme l Ürün ve hizmet yeri belgelendirme l Personel belgelendirme l Laboratuvar Belgelendirme ve Laboratuvar hizmetleri

TSE TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN HİZMETLER 43 l Kalibrasyon ve metroloji hizmetleri l Standart Hazırlama hizmetleri l Tüketici Hizmetleri

STANDARDLARIN HAZIRLANMASINDA ESAS ALINAN TEMEL ÖLÇÜLER l l l l 44 İnsan sağlığı, can ve mal güvenliği Ülke şartları Uluslararası bütünleşme (entegrasyon) ve rekabet Üretim ve ihracatın geliştirilmesi Tüketici beklentilerinin karşılanması Kalitenin yükseltilmesi Çevrenin korunması Teknoloji aktarımı

STANDART HAZIRLAMA SÜRECİ Önceleri uluslararası ISO ve IEC standartları ile yabancı ülke standartları kaynak alınarak hazırlanan Türk Standardları, son 15 yıldır AB’ye uyum süreci çerçevesinde büyük bir çoğunlukla Avrupa standartları kaynak alınarak hazırlanmaktadır. 45

STANDART HAZIRLAMA SÜRECİ Her Türk Standardı, tüm sektörel alanları kapsayan İhtisas Gruplarınca, aşağıdaki aşamalardan geçerek hazırlanır. l İş Programına Konu Teklifi (kamu, özel sektör, dernekler, birlikler vb. ) l İlk Taslağın Hazırlanması (İlgili kurum/firma temsilcileri, akademisyenler, kamuda çalışan uzmanlar arasından seçilen konu raportörlerince hazırlanır) l Mütalaa (Uluslararası kurallar gereği ilgili tüm taraflara 2 aylık görüş süreci) l Kabul (Gelen görüşlere göre olgunlaştırılan standardın Teknik Kurul’da kabul edilmesi) l Sistematik Gözden Geçirme (Beş yılda bir) 46

Standard Hazırlama Faaliyetleri 1. İş Programına Konu Teklifi Öncelikli Konuların Belirlenmesi • Avrupa Standardları • Uluslararası Standardlar • Sistematik Gözden Geçirme • Bakanlıklar • Kamu kurum ve kuruluşları • Özel sektör kuruluşları • Bilimsel kuruluşlar • Tüketici dernekleri • Mesleki kuruluşlar • Enstitü birimleri 47 İhtisas Grupları Teknik İnceleme TSE Yönetim Kurulu TSE Genel Kurulu Yıllık İş Programı

Standard Hazırlama Faaliyetleri 2. İlk Taslağın Hazırlanması Konu Raportörü/ Teknik Komite Onay/Süre • Raportör havuzu • Mesleki tecrübe • Yabancı dil • Standardizasyon tecrübesi • Performans • Tasarı hazırlama süresi • Ayna komiteler • Sektör dernekleri Son Metin 48 Taslak Metin Grupta görüşme Düzeltmeler

Standard Hazırlama Faaliyetleri 3. Mütalaa Tasarının Mütalaaya Gönderilmesi Mütalaa Süresi • İlgili kurumlar • Firmalar • Internet • Sektör dernekleri • Ayna komiteler • Tüketici dernekleri Görüşlerin Değerlendirilmesi Düzeltmeler Taslak Metin Gerekirse 2. Mütalaa Son Metin www. tse. org. tr 49

Standard Hazırlama Faaliyetleri 4. Kabul Teknik Kurul Öncesi Hazırlıklar Teknik Kurul Görüşleri Teknik Kurul • Büro işlemleri • Numaralandırma TS. . . EN. . TS EN. . . TS ISO. . . TS EN ISO. . . TS ISO/IEC. . 50 Düzeltmeler www. tse. org. tr TS. . . Türk Standard ı

Standard Hazırlama Faaliyetleri 5. Periyodik Gözden Geçirme TS. . . Gözden Geçirme Formu 51 Dağıtım • İlgili kurumlar • Firmalar • Internet • Sektör dernekleri • Ayna komiteler • Tüketici dernekleri • Onaylama • Revizyon • İptal

Revizyon ve Tadil 52 l STANDARTLAR YAŞAYAN BELGELERDİR l Standartların en önemli özelliği, değişen şartlara ve gelişen teknolojiye ayak uydurabilme özelliğinde olmalarıdır.

Revizyon ve Tadil l 53 Gerek uygulama sonucu ortaya çıkan aksaklıklar gerekse kaynak yayınlarda meydana gelen değişiklikler ile teknolojik gelişmeler nedeniyle standartlar REVİZYON veya TADİL edilerek güncelleştirilebilmektedir.

Revizyon ve Tadil l l 54 Revizyon, standardın yeniden ele alınarak yeni standart gibi aynı işlemlerden geçirilerek yeniden hazırlanma işlemidir. Tadil ise, uygulama sırasında fark edilen ve esasla ilgili olmayan yazım hataları gibi hataların düzeltilmesi işlemi olup, ilgili İhtisas Grubunun teklifi ve Teknik Kurulun onayı ile gerçekleştirilir.

Standartlar Yapılarına göre standartlar: l l l 55 -Madde standartları, maden cevheri gibi maddelerin standardı -Ürün (Mamul) standartları, her türlü malzeme ve tarımsal ürün standardı -Yöntem standartları, Bir özelliğin ölçülmesini belirleyen deney yöntemleri

Standartlar l l l 56 Hizmet standartları, Hastane, pastane, yetkili servisler gibi hizmet sektörünün özelliklerini belirleyen standartlar -Kural standartları, Can ve mal güvenliği ile ilgili belirli kuralları ortaya koyan standartlar -Temel standartlar, Birimler, simgeler vb.

Standartlar Uygulama alanlarına göre standartlar: - İşletme standartları - Endüstriyel standartlar - Bölgesel standartlar, Avrupa Birliği ülkelerinde ortak kullanılan EN standartları gibi - Ulusal Standartlar, TS, DIN, ASTM vb. - Uluslararası standartlar, ISO standartları l 57

Standard Hazırlama Faaliyetleri l l l 58 Mevcut İhtisas Kurullarının yanı sıra ağırlığını özel sektör uzmanlarının oluşturduğu “Ayna Komiteler” kurulmuş ve AB üyesi ülke standard kuruluşları ile benzer bir yapı oluşturulmuştur. Şu anda 125 ayna komitede 300’e yakın uzman çalışmalarına devam etmektedir. Ayna Komite çalışmaları gönüllülük esasına dayalıdır.

Standard Hazırlama Faaliyetleri l l 59 Amaç, Türk Standardlarını sektörün kendisine hazırlatmaktır. Son 4 yılda mevcut ihtisas gruplarının sayısı 30’lardan 20’lere, ihtisas grubu üyelerinin toplam sayısı 200’lerden 100’lere düşürülerek, Ayna Komitelere geçişin temeli atılmıştır.

Türk Standardlarının İstatistiksel Durumu l l 60 Yürürlükteki toplam Türk Standardı 22000 Toplam Avrupa Standardı Sayısı 14000 Türk Standardı olarak yayınlanan Avrupa Standardı 13000 Avrupa Standardlarından Türk Standardına Dönüşüm oranı % 92

Türk Standardlarının İstatistiksel Durumu TSE, Avrupa Standartlaştırma Kuruluşları CEN ve CENELEC’e tam üyelik konusunda hazırdır. 61

Belgelendirme 62 l STANDARTLAŞTIRMADA BELGELENDİRMENİN ÖNEMİ VE BELGELENDİRME l BELGELENDİRME: Bir mal, süreç veya hizmetin, belirlenmiş bir standart veya ayrı bir belgeye uygunluğunun tarafsız bir kuruluş tarafından doğrulanması işlemidir.

Belgelendirme l 63 Sanayi ve ticarî faaliyetlerdeki gelişmeler sonucunda; standartların uygulanıp uygulanmadığının kanıtlanması için işletmelerin, pazarladıkları ürünler için müşterilerine bir çeşit güvence verebilme ihtiyacının bir gereği olarak güvenilir ve tarafsız belgelendirme sistemlerinin oluşturulması zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Belgelendirme l Belgelendirme hizmetlerine ürün belgelendirme çalışmaları ile başlayan TSE bugün belgelendirme faaliyetlerini üç ana grupta yürütmektedir. 1. Ürün/Hizmet Yeri Belgelendirmesi 2. Yönetim Sistemlerinin Belgelendirilmesi 3. Personel Belgelendirmesi 64

Belgelendirme Türk Standardları Enstitüsünün yürüttüğü belgelendirme faaliyetleri şunlardır: 65 l Üretim Yerlerinin Belgelendirilmesi (İmalata Yeterlik Belgesi) l Laboratuvarların Belgelendirilmesi (Laboratuvar Yeterlilik Belgesi)

Belgelendirme l Hizmet Yerlerinin Belgelendirilmesi (Hizmet Yeterlilik Belgesi) l İthal Mallarının Belgelendirilmesi (İthal Malı Belgesi) l Karayolu ile Tehlikeli Atık Taşıyan Araçların Belgelendirilmesi - 66

Ürün Belgelendirmesi - Türk Standardlarına Uygunluk Belgesi (TSE Markasını Kullanma Hakkı) - Kalite Uygunluk Belgesi (TSEK Markasını Kullanma Hakkı ) - Ex Kalite uygunluk belgesi - 67

Ürün Belgelendirmesi - TSE-HAR markası - Avrupa Anahtar Markası - CB Deney Belgesi (CB Test Certificate) - Parti Mallarının Belgelendirilmesi (Parti Malı Uygunluk Belgesi) 68

Sistem Belgelendirmesi Kalite Güvence Sistem Belgelendirmesi (Kalite Yönetim Sistem Belgesi) l Çevre Yönetim Sistem Belgelendirmesi (Çevre Yönetimi Sistem Belgesi) l 69

Sistem Belgelendirmesi l l 70 Gıda Güvenliği belgelendirmesi, HACCP, İngilizce “Hazard Analysis and Critical Control Points” sözcüklerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltma olup Türkçe tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları ifadesine karşılık gelmekte ve “HASİP” olarak okunmaktadır. İş ve iş güvenliği sistem belgelendirmesi

ÜRETİM YERLERİNİN BELGELENDİRİLMESİ İmalata Yeterlilik Belgesi TSE veya TSEK Markası kullanma hakkı verilen ürünlerin imal edildikleri yerlerin; tesis, personel, makina, donanım ile kalite kontrol olanakları ve uygulamaları yönünden yeterliliğini belirtmek amacıyla, ancak ürünün kalitesini temsil etmemek kaydıyla, firma adına düzenlenen ve geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir. 71

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l 72 Türk Standardlarına Uygunluk Belgesi (TSE Markası) Türk Standardı bulunan konularda, İmalata Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili Türk Standardına uygunluğunu belirten belgedir. Bu belge, yapılan sözleşme ile TSE Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenir ve üzerinde TSE Markası kullanılacak ürünlerin ticari markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türü belirtilir. Belgenin geçerlilik süresi bir yıldır.

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l 73 TSE Markası; üzerine ve/veya ambalajına konulduğu ürünlerin ilgili Türk Standardına uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirten ve yapılan sözleşme çerçevesinde kullanılabilen, 556 sayılı Markaların Kullanılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye göre beş ayrı tipte tescil edilen monogramlardır.

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l 74 TSE markası almak isteyen kuruluş TSE’ye başvurur ve ürettiği malın standardına uygunluğunu ister. TSE yapılan başvuruyu değerlendirilir, uygun görülürse üretim yerinde inceleme yapmak üzere heyet görevlendirir.

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l 75 İnceleme heyeti, üretim yerinde; tesis, donanım, personel ve kalite sistemi yönünden inceleme yapar. İnceleme sonucu firmanın yeterli bulunması halinde, numune alınır, ilgili standardına göre numuneler muayene ve deneylere tabi tutulur.

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ TSE tarafından verilen ürün belgeleri (TSE ve TSEK marka kullanma hakkı) - Tüketiciler lehine bir TEKNİK SİGORTA dır. - Tüketicinin aldığı malın imalattan kaynaklanan bir kusur taşıması halinde firma; malı - TAMİR ETMEK, tamiri mümkün değilse - YENİSİNİ VERMEK, o da mümkün değilse - BEDELİNİ İADE ETMEKLE yükümlü tutulmaktadır. 76

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l TSE Kalite Uygunluk Belgesi (TSEK Markası) Türk Standardı bulunmayan konularda İmalata Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili uluslararası standartlar, benzeri Türk Standartları, diğer ülkelerin ulusal standartları veya teknik literatür esas alınarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten bir belgedir. 77

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ Bu belge, bir sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenir ve üzerinde TSEK Markası kullanılacak ürünlerin - Ticari markası, - Cinsi, sınıfı, tipi ve türü belirtilir. Belgenin geçerlilik süresi bir yıldır. 78

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ 79 TSEK Markası; üzerine ve/veya ambalajına konulduğu ürünlerin Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite ölçüt ve değerlerine uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirten ve yapılan sözleşme çerçevesinde kullanılabilen, 556 sayılı Markaların Kullanılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye göre dört ayrı tipte tescil edilen monogramlardır. l

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ Ex Kalite Uygunluk Belgesi (TSE-ex Markası) İmalata Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanmış firmaların, parlayıcı ve yanıcı gaz ortamında kullanılan emniyeti arttırılmış elektrikli malzemeler ile ilgili ürünlerinin, uluslararası standartlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin ulusal standartları veya teknik literatür esas alınarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten bir belgedir. 80

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ Bu belgede, yapılan bir sözleşme ile TSE-Ex Markası kullanılacak ürünlerin ticari markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türü belirtilir. Belgenin geçerlilik süresi bir yıldır. 81

ÜRÜNLERİN BELGELENDİRİLMESİ Türk Standardları Enstitüsü Harmonize Dökümanlara Uygunluk Belgesi (TSE-HAR Markası); CENELEC Harmonize Dökümanlarıyla uyumlu Türk Standartları kapsamındaki kablo ve kordonların, ilgili CENELEC Harmonize Dökümanlarıyla uyumlu Türk Standardlarına uygunluğunu belirten belgedir. 82

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ Bu belge, yapılan bir sözleşme ile TSE-HAR Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenir ve üzerinde TSE-HAR Markası kullanılacak kablo ve kordonların ticari markasını, sınıfını, tipini, türünü ve cinsini belirtir. Belgenin geçerlilik süresi bir yıldır. 83

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l Avrupa Anahtar Markası Avrupa Standardları Kapsamındaki Ev ve Benzeri Yerlerde Kullanılan Elektrikli Cihazların ilgili Avrupa Standardına uygunluğunu belirten belgedir. 84

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ Bu belge, yapılan sözleşme ile Avrupa Anahtar Markası (KEYMARK) kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenir ve üzerinde Avrupa Anahtar Markası (KEYMARK) kullanılacak ürünlerin ticari markasını, sınıfını, tipini, türünü ve cinsini belirtir. Belgenin geçerlilik süresi bir yıldır. Bu belgeye sahip ürünler, anlaşmaya taraf ülke pazarlarında serbest dolaşır 85

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ l CB Deney Belgesi (CB Test Certificate) Elektrikli cihazların belgelendirilmesi ve uygunluk deneyleri ile ilgili IEC sistemine (IECEE-CB Certification Scheme) uygun olarak firma adına, muayene ve deney yapılan her ürün için ayrı düzenlenen ve üzerinde ürünün ticari markasını, sınıfını, tipini, türünü ve modelini belirten deney belgesidir. 86

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ CB Deney Belgesi, ilgili deney raporu ile birlikte geçerlidir. Bu belgeye sahip ürünler, anlaşmaya taraf ülke pazarlarında serbest dolaşır. 87

ÜRÜN BELGELENDİRMESİ Parti Malı Uygunluk Belgesi Kalite düzeyi aynı olan, bir defada üretilen ve incelemeye sunulan ürünün yani partinin, alıcısının önceden belirlediği teknik esaslara uygun bulunması halinde verilen belgedir. Bu belge, sadece incelemesi yapılan parti için geçerli olmak üzere düzenlenir. l 88

HİZMET YERLERİNİN BELGELENDİRMESİ Günümüzde turizm ve sanayinin gelişmesine paralel olarak hizmet sektörlerinin de önemi artmıştır. Hastaneler, akaryakıt istasyonları, pastaneleri berberler, tamirhaneler vb. hizmet veren her türlü kuruluşta belirli bir kalite düzeyi aranmaktadır. 89

HİZMET YERLERİNİN BELGELENDİRMESİ Kalitesini göstermek isteyen kuruluşlar hizmet yeri yeterlilik belgesi almak istemektedirler. Hizmet Yeri Yeterlilik Belgesi; Hizmet yerinin imkanlarının ilgili Türk Standardı ve/veya Türk Standardları Enstitüsü tarafından belirlenmiş olan ölçütlere uygunluğunu gösteren ve yapılan bir sözleşme ile kullanılabilen, geçerliliği 1 yıl olan belgedir. 90

LABORATUVARLARIN BELGELENDİRMESİ l Türk Standardları Enstitüsü’nün ürün belgelendirme hizmetlerinde kullanılmak üzere TS EN ISO/IEC 17025 standardı dikkate alınarak yaptığı belgelendirme sonucunda laboratuvara verdiği belgedir. 91

LABORATUVARLARIN BELGELENDİRMESİ l l 92 Belgelendirilen laboratuvarlar Türk Standardları Enstitüsü’nün ihtiyaç duyması durumunda taşeron laboratuvar olarak kullanılmaktadır. Söz konusu belgenin geçerlilik süresi 1 yıldır. Laboratuvar Belgesi Simgesi; Laboratuvar Belgesi almış laboratuvarların yayınlayacakları deney raporları üzerinde kullanılabilen monogramdır.

KALİTE SİSTEM BELGELENDİRİLMESİ l l 93 Günümüz ekonomik ve teknolojik gelişmeleri ve Avrupa Birliği’ne uyum süreci kapsamında TSE aşağıdaki sistem belgelendirmesini yapmaktadır: TS EN ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi TS EN ISO 14000 Çevre Yönetimi Sistemi TS 18001 OHSAS “İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemi

KALİTE SİSTEM BELGELENDİRİLMESİ 94 l TS EN ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP) (TS 13001 iptal edilmiş ve yerine bu standart geçmiştir) l TS EN 13485 Tıbbi Cihazlar Yönetim Sistemleri l TS 17799 -2 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi

PERSONEL BELGELENDİRME HİZMETLERİ TSE, Personel Belgelendirme çalışmaları için Avrupa Kalite Örgütü (EOQ - European Organisation for Quality) Personel Belgelendirme Sistemine göre; - Uzman, - Yönetici - Tetkik Görevlisi - Tahribatsız Muayene Uzmanı - Kaynakçı - İnceleme Uzmanı - Mesleki Uzmanlıklar hususlarında Şubat 2001 tarihinden beri belgelendirme yapmaktadır. l 95

PERSONEL BELGELENDİRME HİZMETLERİ l 96 TSE, TS EN 45013 "Personel Belgelendirmesi Yapan Belgelendirme Kuruluşları İçin Genel Kriterler" standardı ve Avrupa Kalite Örgütü Personel Belgelendirme Şeması'ndaki tüm gerekleri karşılayan bir sistem oluşturmuş ve Avrupa Kalite Örgütü tarafından Personel Belgelendirme konusunda akredite edilmiştir.

KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ ISO 9000 STANDARTLARININ GELİŞİMİ l -1963’de MIL/Q/9858 (ABD’de savunma teknolojisinde) l -1968’de AQAP Standardları (NATO üyesi ülkelerde) l -1979’da BS 5750 (İngiltere’de) 97

KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ l l l 98 -1987’de ISO 9000 serisi (ISO tarafından) -1988’de EN 29000 standardları(CEN tarafından) -1988’de TS 6000 Kalite Güvence Sistem Standardı olarak yayımlandı

KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ l l l 99 1991’de TS-ISO 9000 1994’de ISO tarafından revize edildi (ISO 9001: 1994 / ISO 9002: 1994 /ISO 9003: 1994) 1996’da EN 29000 serisi EN-ISO 9000 olarak yayınlandı.

KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ l l 10 0 2000’de ISO tarafından revize edildi ve ISO 9001: 2000 olarak yayımlandı. 2001 yılında da TSE tarafından TS EN ISO 9001: 2000 numarası ile revize edildi. 2008’de tekrar revize edilen standart, 2009 yılında da TS EN ISO 9001 numarası ile Türk standardı haline getirildi ve halen yürürlüktedir.

LABORATUVAR HİZMETLERİ 10 1 l Türk Standardları Enstitüsü kurulduğu günden itibaren laboratuvar hizmeti vermektedir. l Başlangıçta Ankara Merkez’den verilen hizmet bugün itibariyle Ankara Merkez, Gebze Kalite Kampusü, İzmir ve Kayseri Laboratuvar Kompleksleri ve Denizli, Çorum, Gaziantep, Afyon, Balıkesir, Burdur, Manisa, Van ve Kırşehir illeri ile Turgutlu’daki ihtisas laboratuvarları niteliğindeki 10 laboratuvar ile verilmektedir.

LABORATUVAR HİZMETLERİ 10 2 l Laboratuvar kapasitesinin % 90’ını teşkil eden, Merkez, Gebze Kalite Kampüsü ve İzmir Laboratuvarlarının TÜRKAK’tan akreditasyonları tamamlanmış olup, diğerlerinde hazırlık ve tetkik çalışmaları devam etmektedir. l TSE Laboratuvarlarında yılda ortalama 50. 000 adet deney raporu düzenlenmektedir.

TSE LABORATUVARLARI Türk Standardları Enstitüsü Laboratuvarlarının Görevleri l 1) Standart hazırlama, standartların tadil ve revizyonu çalışmaları sırasında gereksinim duyulabilecek deney ve araştırmalar yapmak, l 2) Ürün belgelendirme çalışmaları ile ilgili olarak alınan numunelerin muayene ve deneylerini yapmak, l 3) Kamu ve özel kuruluşlar tarafından talep edilen muayene ve deneyleri yapmak, l 4) Müracaat halinde laboratuvarların çalışma konuları kapsamında uygulamalı araştırma ve geliştirme çalışmalarına destek vermek. 10 3

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ 10 4 l ULUSLARARASI KURULUŞLAR İLE İLİŞKİLER l ULUSLARARASI STANDARTLAŞTIRMA ÖRGÜTÜ (ISO - International Organization for Standardization). ISO 1947 yılında kurulmuştur. 92 üyesi bulunmaktadır. TSE, 1955 yılından beri ISO’nun üyesidir. ISO’nun amacı, uluslararası mal ve hizmet alışverişini kolaylaştırmak, bilimsel, teknolojik ve ekonomik faaliyetlerde işbirliğini geliştirmek amacıyla elektrik ve elektronik konuları dışındaki konularda standart hazırlamak ve bu standartların dünya çapında uygulanmasını sağlamaktır.

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ l 10 5 ULUSLARARASI ELEKTROTEKNİK KOMİSYONU (IEC - International Electrotechnical Commission). ISO benzeri bir kuruluş olup, elektrik, elektronik ve elektroteknik konularında uluslararası standart hazırlar. Halen 49 üyesi vardır. TSE 1956 dan beri IEC üyesidir

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ l 10 6 ULUSLARARASI STANDARD KULLANICILARI FEDERASYONU (IFAN - International Federation of Standard Users). 1974 yılında kurulmuştur. Standartların kullanılması ve uygulanması amacıyla kuruluşlar arasında işbirliği yapar, ilgili belgeleri toplar ve seminerler düzenler. TSE 1991 de üye olmuştur.

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ l - AVRUPA EKONOMİK KOMİSYONU (BM/AEK) (UN/ECE - Economic Commission for Europe) - DÜNYA AMBALAJ TEŞKİLATI (WPO). TSE 1986 da üye olmuştur. - DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) 10 7

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ BÖLGESEL KURULUŞLAR İLE İLİŞKİLER 1 - İSLAM ÜLKELERİ STANDARTLAŞTIRMA VE METROLOJİ l ENSTİTÜSÜ (SMIIC). İslam Konferansı Teşkilatı faaliyetleri çerçevesinde TSE tarafından kurulmuştur. Amacı, İslam ülkeleri arasındaki ticareti geliştirmek, ortak standartlar oluşturmak ve eğitim çalışmaları yapmaktır. 2 - BÖLGELERARASI STANDARTLAŞTIRMA BİRLİĞİ (BASB). TSE önderliğinde 1991 yılında kurulmuştur. Standartlar aracılığı ile ülkemiz teknolojisini özellikle Türk Cumhuriyetlerine aktarmak amacıyla kurulmuştur. Üye ülkeler Türk Cumhuriyetleri yanında Gürcistan, Arnavutluk gibi ülkelerdir. 10 8

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ l l 10 9 CEN/CENELEC VE DİĞER AVRUPA KURULUŞLARI İLE OLAN İLİŞKİLER, CEN, ISO ile aynı işlevi yapan Avrupa Standartlaştırma Örgütüdür. Hazırladığı standartlar EN kısaltması ile anılır. CEN 1960 yılında kurulmuştur. TSE 1991 yılından beri gözlemci üyedir. Tam üyelik için çalışmalar sürmektedir.

TSE'NİN DIŞ İLİŞKİLERİ 11 0 l CENELEC ise, IEC benzeri Avrupa kuruluşudur. Elektrik ve elektronikle ilgili Avrupa standartlarını hazırlar. Hazırladığı standartlar EN kısaltması ile anılır. 1973 yılında kurulmuştur. TSE 1991 yılından beri gözlemci üyedir. l AVRUPA KALİTE TEŞKİLATI (EOQ). 1957 yılında kurulmuştur. Amacı, kaliteli ürün üretimi ve kullanımı bilincini yerleştirmektir. 25 üyesi vardır.

Metroloji ve Kalibrasyon l l l 11 1 - Acaba insanlar, doğru ölçmeyen bir tıbbi teşhis veya tedavi cihazı ile muayene olmak veya tedavi olmak isterler mi? - Acaba bakkalınızdan, marketinizden aldığınız, maddelerin yanlış ölçen bir terazide tartılmasını nasıl karşılarsınız ? - Acaba, yükseklik göstergesi hatalı çalışan bir uçakla yolculuk etmek ister misiniz?

Metroloji ve Kalibrasyon l l 11 2 Acaba hangi işadamı hatalı ölçen bir cihazdan dolayı maddi ve manevi kayıplarına kayıtsız kalabilir? - Acaba evlerimizde kullanılan elektrik, su ve doğalgaz gibi hizmetlerin ücretlendirilmesine esas teşkil edecek olan sayaçların hatalı çalışmasını kabul edebilir miyiz?

Metroloji ve Kalibrasyon Seviyesi ve sahasına bakmaksızın ölçme ilgili her türlü faaliyete METROLOJİ denir. Metrolojik faaliyetler; l - İlmi metroloji, l - Endüstriyel metroloji, l - Yasal metroloji olmak üzere üç sınıfa ayrılabilir. 11 3

Metroloji ve Kalibrasyon İlmi Metroloji, l 11 4 Kuramsal tanımı yapılmış fiziksel büyüklükleri gerçekleştirerek, birincil standartların oluşturulmasını temin etmektir. Yurdumuzda bu konu ile TUBİTAK (UME, Ulusal Metroloji Enstitüsü) görevlendirilmiştir.

Metroloji ve Kalibrasyon Endüstriyel Metroloji (Endüstriyel Kalibrasyon), İlmi metroloji sonucunda elde edilen birincil standartlara bağlı olarak araştırma, üretim ve deneylerde yapılan ölçme faaliyetidir. Kalibrasyonun yapılması ve/veya yaptırılması tamamen isteğe bağlıdır. TSE, 132 sayılı kanunun verdiği yetkiye dayanarak endüstriyel amaçlı kalibrasyon laboratuvarları kurmak ve konuyla ilgili araştırmalar yapmak üzere görevlendirilmiştir. l 11 5

Metroloji ve Kalibrasyon l 11 6 Standartlaştırma uygulamalarında belki de en önemli teknik alt yapı unsuru hiç şüphesiz Metroloji ve Kalibrasyondur.

11 7