KALITIM Genel Biyoloji Dr Blent CAVAS Canllarda Kaltm

KALITIM Genel Biyoloji Dr. Bülent CAVAS

Canlılarda Kalıtım Canlılarda cinsel veya cinsel olmayan üreme sonucunda yeni birey meydana gelir. n Bireyler ana-babaya benzer n Aynı ailede göz, saç rengi açısından farklılıklar görülebilir n

-- Varyasyon -n Saç rengi, göz rengi açısından farklı bireyler görülebilir. Bu farklara varyasyon denir. n Tüm canlılardaki benzerlik ve farklılıkları inceleyen bilim dalına GENETİK veya KALITIM denir.

-- fenotip -- Yumuşakçalar türünün (Donax variabilis) üyeleri, farklı renkleri ve motifleri içeren fenotiplere sahip olabilirler. n Bir organizmanın dış görünüşünü kapsayan özelliklerin tümü o organizmanın fenotipini oluşturur. n genetik (genotip) ve çevresel etkenlerin yarattığı özelliklerin canlının dış görünüşündeki yansıması.

-- Genotip-İdiotip -n Organizmanın kalıtsal olarak ana ve babasından aldığı yetenekler toplamını oluşturan içsel karakterlerin tümüne o canlının genotipi veya idotipi denir. n Bunlardan bir bölümü kendi varlığını belli ederken (dominant genler), bir bölümünün etkisi gizli kalır (resesif genler)

Fenotip ve Genotip

-- Klon -n n Eşeysiz üremeyle çoğalan canlılarda, (soğanlar, yumrular, çelikle çoğalan bitkiler vb. ) böyle bireylerin elde edilmesi kolaydır. Bir bireyin eşeysiz üremeyle oluşturduğu bireylerin tümüne birden klon adı verilir. Klon bireylerinin tümününün genotipi aynıdır. Ananın genotipinin homozigot ya da heterozigot olmasına göre klon bireylerinin genotipi de homozigot ya da heterozigot olur.

Kromozom; Kromozom DNA’nın “histon” proteinleri etrafına sarılmasıyla, yoğunlaşarak oluşturduğu, canlılarda kalıtımı sağlayan genetik birimlerdir. -- Kromozom -- DNA -- Gen

n n Gen, DNA molekülünün ortalama 1500 nükleotitten oluşmuş canlının kalıtsal özelliklerinden herhangi birini taşıyan parçasına Genetik'de verilen addır. Gen: Genler bir DNA zincirinin belli uzunluktaki bir kesiti olup genetik kodlamanın en küçük birimidir. DNA organik bazlar (Adenin-Timin-Guanin-Sitozin) beş karbonlu riboz şekeri ve fosfat moleküllerinden oluşur. Genlerde bu diziliş içinde genetik koda göre dizilir.

Poligeni - Polifeni Tek bir karakter birçok genin etkisi ile meydana geliyorsa buna poligeni; n Birçok karakter bir genin etkisi ile meydana geliyorsa buna polifeni; n

Allel Genler n n n Aynı ana babadan gelen yani homolog olan kromozomlar üzerinde karşılıklı yer alan genlere allel genler denir. Her birey taşıdığı her genin birini anneden diğerini babadan gelen allelomorflarını taşır. Bunlar homolog kromozomların aynı lokuslarında yer alırlar. Yumurta ve sperm birer allel gen içerir. Zigotta iki allel gen. .

Allel Genler

A A A Anne ve babadan gelen genler idiotip bakımından benzerse böyle oluşan zigotlara HOMOZİGOT Farklı genler zigottta karşıya gelirse bunlara HETEREZİGOT denir Homozigot (AA) Heterezigot (Aa) a

Varyabilite n Canlıların varyasyon gösterme yeteneğine denir. Varyabilit e Modifikasyon Ortam koşulları ile oluşursa… Mutasyon Canlının genotipinde değişimler meydana gelirse…

Modifikasyona örnekler n * Spor yapan kişilerin kaslarının gelişmesi * Himalaya tavşanlarının tüylerinin renginin hava sıcaklığına göre değişmesi * Çuha çiçeğinin 15 santigrat derecede yetiştirildiğinde kırmızı 30 santigrat derecede yetiştirildiğinde beyaz çiçek açması * İnsan derisinin yazın koyulaşması * Farklı koşullarda yetiştirilen tek yumurta ikizlerinin farklı boy ve kilolara sahip olması * Sineklerde kanat şeklinin sıcaklığa göre farklı gelişmesi verilebilir.

Mutasyon n Kromozom DNA ve genlerin yapısında oluşan değişme veya bozulmalara mutasyon denir. Sigara katranı zehirler güneş ışığı X ışınları bazı kimyasallar mutasyona sebep olur Genetik maddedeki mutasyonlara örnek olarak * Kromozom sayısının eksilmesi ya da artması * DNA daki gen sayısının eksilmesi ya da artması * Gen üzerindeki nükleotit dizilişin değişmesi * DNA da farklı nükleotitlerin birbiri ile eşleşmesi. Altı parmaklılık tavşan dudak oluşması hemofili renk körlüğü down sendromu Van kedisinin gözlerinin birinin yeşil birinin mavi olması vb.

Arı döl – Populasyon- seleksiyon n Eşeyli oluşan aynı idiotipteki döllerin toplamına arı döl denir n Aynı türe ait farklı idiotipteki bireyler topluluğuna populasyon denir n Seleksiyon: Bir ortama en iyi uymuş ve o ortamda en iyi gelişme gösterebilen bireylerin seçilmesidir.

Sorular: n 1. Allel genler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Allel genler, aynı genin değişik formlarıdır B) Allel genler, kromozomun aynı lokuslarında bulunurlar C) Allel genlerin bazıları başat bazıları çekinik olabilir D) Allel genler arasında kısmi baskınlık görülebilir E) Allel genler, aynı kromozom üzerinde farklı lokuslarında yer alırlar