Kadnlarda Cinsel lev Bozukluklar Cinsel Ar Bozukluu Cinsel
Kadınlarda Cinsel İşlev Bozuklukları Cinsel Ağrı Bozukluğu
Cinsel Organlarda-Pelviste Ağrı/İçe Girme • Cinsel ilişki sırasında devamlı ya da tekrarlayan ağrı şeklinde tanımlanır. • Bazı kadınlar ağrının girişte olduğunu belirtirken bazı kadınlar ise içe girdikten sonra olduğunu belirtmektedirler. • Bu tanıyı koyarken ağrının biyolojik bir nedenden kaynaklanmadığından emin olmak gerekir. • Hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir olmasına rağmen, biz kadınlara odaklanacağız; çünkü erkeklerin bu şikayetler ile tedavi arayışına girdikleri çok ender görülmektedir. • Bu problemi yaşayan bir çok kadın cinsel uyarılma yaşar ya da içeri girme olmadan orgazm olabilir.
Vajinismus ve Disparoni DSM-IV-TR Cinsel İşlev Bozuklukları Ø Cinsel Ağrı Bozuklukları • Disparoni • Vajinusmus DSM- V Cinsel İşlev Bozuklukları Ø Cinsel Organlarda-Pelviste Ağrı/İçe Girme Bozukluğu 3
Cinsel Organlarda-Pelviste Ağrı/İçe Girme Bozukluğu - DSM-5 Tanı Kriterleri • Aşağıdakilerden birinde (ya da daha çoğunda) sürekli ya da yineleyici güçlük çekme: 1. Birleşme sırasında vajinaya girememe 2. Vajinaya girme ya da girişimleri sırasında vajinada ya da pelviste belirgin ağrı duyma 3. Vajinaya girme eyleminin gerçekleşeceği beklenirken ya da vajinaya girme sırasında ya da girilmesinden ötürü, vajinada ya da pelviste ağrı duymayla ilgili olarak belirgin bir korku ya da kaygı duyma 4. Vajinaya girme girişimi sırasında pelvis tabanı kaslarını çok germe ya da sıkma • En az, yaklaşık 6 ay ve belirgin sıkıntı (APA, 2013) 4
Cinsel Organlarda-Pelviste Ağrı/İçe Girme Bozukluğu • DSM-IV-TR’de ağrı bozuklukları ikiye ayrılmıştır. • Bu hastalıklar DSM-V’te birleştirilmiştir. • Bu ikisinin birlikte oluştuğu netleşmiştir. • Uygulamada vajinusmus ve disparoniyi ayırt etmek çok güçtür.
Vajinusmus • Kasların bilinçdışı, istem dışı, refleksle kasılmasına bağlı olarak vajinaya girişe izin vermemesi durumudur. • Bilişsel boyutta kadın vajinaya girişi tehlikeli olarak algılar. • Duygusal boyutta korku ortaya çıkar. • Buna başlı olarak fizyolojik tepki görülür. • Kalp atış ve nefes ritmi artar, lokal olarak vajina kasları kasılır ve vajinaya girişe izin vermez. • Eşlik eden davranışsal tepkiler ise; • Bacakların birbirine yaklaşması, kalçanın arkaya çekilmesi ve kadının kendini koruma pozisyonuna alması görülür.
Vajinusmus q. Birincil, hiçbir şekilde vajinaya girişin olmadığı qİkincil, sonradan oluşan vajinusmus q. Bütün erkeklere karşı ya da sadece partnere karşı vajinusmus
Etiyolojisi • • • Tecavüz, istismar gibi travma doğuran durumlar, Yanlış cinsel bilgi Sıkı cinsel eğitim Kadınların bekaret ve ilk cinsel ilişkiyle ilgili korku içeren aktarımları Vücudunu beğenmeme Cinsellikten tiksinme Hamilelik ve doğurma korkusu Cinsel yolla bulaşan hastalık korkusu Ailede başka vajinusmus vakasının olması Eşin kadın cinselliğini bilmemesi ve aşırı saldırgan tutumu
Disparoni ve Etiyolojisi • Bazı cinsel aktiviteleri, vajinaya girişi zorlaştıran veya imkansız kılan ağrı olarak tanımlanır. • Genelde kadınlarda görülür. • Kadın ağrıya karşı kendini koruma (kendini kasma), ağrıyı öngörme/bekleme ve ağrıdan kaçınma tepkileri ortaya koyar. • Etiyolojisinde • biyolojik yapı ve işleyişinde olası bozulmalar, • psikolojik ve çift hayatına bağlı ilişkisel nedenler görülür.
Ağrı Bozuklukları ve Etiyolojisi • Biyolojik yapıda bozulma ağrının lokalizasyonuna göre ele alınır ve şu şekilde sınıflandırılır: • Vajina girişinde ağrı • Orta bölgede ağrı • Orgazm sırasında ağrı • Psikolojik nedenler arasında gelişimsel, travmatik ve ilişkisel faktörler, duygusal bozukluklar, somatizasyon, kaygı, fobi, depresyon, obsesifkompulsif bozukluklar görülür. • Cinsel bilgi eksikliği ve ilişkisel nedenler arasında çift hayatı ve partnerin duyguları, davranışları ve cinsel bilgi, zeka gibi zihinsel kapasite ili ilgili durumlar vardır.
Biyolojik Yapıda Bozulma Nedenli Ağrı • Örneğin, vajinada organik bozukluk olabilir. • Cinsel aktivite sırasında vajinaya dokunma ya da girme denemesi ağrıya neden olur. • Kadın buna bağlı olarak sonraki cinsel aktivitelerde vajinaya girme sırasında kendini (pelvik taban kaslarını) kasar. Kendini kasması daha fazla ağrı hissetmesine neden olur. • Dolayısıyla ağrı şartlanır ve sonraki cinsle aktivitelerde ağrıyı öngörme devreye girer. Daha vajinaya dokunma ya da girme denemesi olmadan kadın kendini kasar ve sonrasında dokunma ya da girme denemesi kasılmasın şiddetini arttırır ve hissedilen ağrı şiddeti artar. • Sonrasında organik bozukluk iyileşse dahi kadın ağrıyı öngörmeye ve kendini kasmaya ve ağrı hissetmeye devam eder. • Ağrı öngörüsü cinsel istekte azalmaya ve buna bağlı olarak cinsle uyarılma ve fizyolojik aktivasyonda düşüş olur. • Bu vajinada kuruluğa neden olur ve vajinaya dokunma ve girme denemesi sırasında ağrı devam eder.
Psikolojik Nedenli Ağrı • Tecavüze ya da istismara maruz kalma, cinsellikten tiksinme gibi nedenler görülür. • Bu durum cinsel aktivite sırasında negatif öngörüye ve dolayısıyla vücutta ve kaslarda kasılmaya, istek azalmasında ve vajinal kuruluğa neden olur. • Sonuç olarak vajinaya dokunma ya da giriş denemesi ağrıya neden olur. • Cinsel bozukluklar da ağrıya neden olabilir. • Uyarılma bozukluğu cinsel istek eksikliğini, cinsel uyarılma, fzyoojik aktivasyon ve haz yokluğunu doğurur. • Fizyolojik aktivasyonun olmaması vajinal kuruluğu doğurur vajinaya dokunma ya da giriş denmesi ağrıya neden olur. • Vücutta ve pelvik tabanda kasılma olur. • Sonraki cinsel aktivitelerde ağrı öngörme kasılma ve ağrının şiddetini arttırır.
Ağrıda Cinsel Terapi • Ağrı tedavisinde çok disiplinli yaklaşım daha başarılıdır. • Danışanın jinekolojik ve ürolojik kontrolden geçmesi ve organik nedenli ağrının tıbbi olarak ele alınması gerekir. • Tıbbi yaklaşım ilaç ve ameliyatla tedavi içerir. • Psikolojik yaklaşım, bilişsel davranışçı terapi teknikleriyle öngörmeye bağlı tepkiler (korku ve kasılma), ağrı kavramı, ağrıyı kabul etme gibi konular ele alınır. • Rahatlama teknikleri kullanılır. • Olası psikolojik bozukluklar dikkate alınır. • Seksofonksiyonel terapi, cinsel eğitim, vücudu kullanma, çift hayatında haz merkezli cinsellik gibi konuları ele alır. • Bazı kadınlarda ağrı önlenemez. • Ağrıya rağmen nasıl cinsellik yaşayabileceği üzerine konuşulur ve gerekli bilgiler verilir.
Bilişsel-Davranışçı Ağrı Giderme Terapisi • Vajinusmus ve disparoniye yönelik cinsel terapi müdahaleri, bilişsel davranışçı ağrı giderme terapisi çerçevesinde kolaylıkla uygulanabilir. • Terapinin ilk aşaması: Bağ kurma, eğitim verme ve hedef belirleme • Terapinin aktif aşaması: Bilişsel davranışçı stratejiler
Bağ Kurma, Eğitim Verme ve Hedef Belirleme • • İşbirliğine dayalı güvenilir bağ kurma, danışanın şüphelerini ve korkularını ele alma, multidisipliner bir kavramsallaştırma ve tedavi yaklaşımı hakkında eğitim verme, gerçekçi ama iyimser hedefler belirleme • Odak genital ağrıdır. • Terapötik bir bağ kurmanın ilk adımı ağrının gerçek olduğunu savunan bir perspektif benimsemek, danışanın genellikle görmezden gelinen temel şikayetinin ve yaşadıklarının doğrulunu kabul etmektir. • Cinsel sorundan dolayı ortaya çıkabilen suçluluk duygusunu azaltır • Problemi danışanın üzerinde kontörlünün olmadığını hissettiği tıbbi bir durum olmaktan çıkartır.
Bağ Kurma, Eğitim Verme ve Hedef Belirleme • Danışanın şüpheleri ve korkuları doğrudan ele alınmalıdır. • Kadının tedaviden beklentileri nelerdir? • Ağrıya yönelik psikolojik müdahaleler ilişkin çekinceleri var mıdır? • Tedavinin işe yararlılığı ve sonucu hakkında düşünceleri nelerdir? • Bu korku ve endişelerin ne kadar yüzeye çıkacağını terapistin tutumu belirler. • Bunun en iyi yolu onaylayıcı, empatik ve açık bir tutum sergilemektir. • Yavaş yavaş kadının genital ağrıyı düşüncelerinden, duygularından, davranışlarından ve ikili etkileşimlerinden etkilenen çok boyutlu bir olgu olarak yeniden kavramsallaştırması sağlanır
Bağ Kurma, Eğitim Verme ve Hedef Belirleme • Her cinsel ilişkiden önce ve sonra düşüncelerin, duyguların, davranışların ve çiftin etkileşimlerinin kaydedildiği bir ağrı şiddeti günlüğü kullanılabilir. • Danışan ağrısını etkileyen faktörleri fark etmeye başlar, bu da ağrı kontrolü üzerinde çalışmasında yardımcı olur. • Terapistin de ağrı deneyimin farklı boyutları hakkında bilgi edinmesini sağlar. • Ayrıca zaman içinde ortaya çıkan değişimlileri değerlendirmek için de faydalı bir araçtır. • Yaşanılan belli ağrı türüne göre belirli eğitici materyalleri önerme açısından da faydalı olur.
Bağ Kurma, Eğitim Verme ve Hedef Belirleme • Hedefler, danışanın tedavi sürecine, ağrısını ve cinsel işlev bozukluğunu azaltma yeterliliğine güven duymasını sağlayacak şekilde dikkatle planlanmalıdır. • Gerçekçi olmayan yüksek hedefler bu güvenin sarsılmasına neden olur. • Zarar verici hedefler; • Ağrıdan tamamen ortadan kalkması • Cinsel ilişki sıklığında çarpıcı bir artış olması • Verimli ve gerçekçi hedefler; • Ağrılı cinsel aktivitelerin sayısını gerilimini azaltmak • Haz verici cinsel birleşmenin yaşanmasını sağlamak
Bilişsel ve Davranışçı Stratejiler • Önerilen davranışçı egzersizlerden biri, ağrılı bölgelerin konumuna dikkat ederek kişinin kendine genitallerini incelemesidir. • Çoğu kadın yıllarca sorun yaşamasına rağmen ağrının tam olarak nerede olduğunu bilmez. • Dolayısıyla cinsle aktivite sırasında bu konuda partnerin bilgilendiremez. • Bu egzersiz ilk başta korkutucu olabilir, çoğu kadında tiksinme ve öfke ile karşılanır. • Gevşeme uygulaması, ağrı kontrolünün temel unsurlarından olan davranışçı bir yöntemdir. • Terapi seansında öğretilen ve evde pratik edilen bir yöntemdir. • Nefes egzersizleri en sık kullanılan örneğidir.
Bilişsel ve Davranışçı Stratejiler • Bilişsel stratejiler, ağrının azalmasına ve cinsel işlevin iyileşmesine katkı sağlar. • Ağrı günlüğü vasıtasıyla ya da terapi seansı sırasında • uyumsuz davranışların tespit edilmesi • bunların ağrı, duygusal reaksiyonlar ve cinsel işlev üzerindeki etkisinin incelenmesi • cinsellik ve ağrı hakkında alternatif düşünme biçimlerinin önerilmesi • Bilişsel stratejilere bir örnek, danışanın üç farklı zaman diliminde ortaya çıkan düşüncelerini belirlemesini sağlamaktır. • Ağrı duyacağını tahmin ettiğinde • Ağrı yaşarken • Ağrı yaşadıktan sonra • Bilişsen stratejiler, ağrı deneyimini yeniden canlandırmaya yönelik en etkili yöntemlerdir.
Uygulamada Karşılabilecek Zorluklar • Yıllarca tanı konmamış bir genital ağrı ile yaşamanın sonucunda ortaya çıkan cinsel işlev bozukluğu bazen yaygın hale gelebilir ve üzerine çalışmak zorlaşır. • Cinsel istek üzerine etkisi olmuş olabilir ve bu partnerinde dahil edilmesini gerektirir. • Partnerlerin terapiye dahil edilmesinden de bazı sorunlar yaşanabilir. • Kadınlar partnerle ilişkisisin ele alınmasına karşı çıkabilir sadece ağrıya odaklanılmasını talep edebilirler. • Buna izin vermek faydalı bir teröpotik yaklaşım değildir. • Her zaman hedef ağrının azaltılması olsa da, bunu cinsle işlevin iyileşmesinin ön koşulu yapmamak gerekir.
Uygulamada Karşılabilecek Zorluklar • Partnerin terapiye dahil edilmesi şu açılardan önemlidir: • Cinsel aktivitenin niteliğinde ve sıklığında meydana gelen düşüşte her ikisininde nasıl bir payı olduğunu görmesine yardımcı olur. • Partnerin bazı sorunlarda kendi payı olduğunu da görmesini sağlamak genellikle daha hızı ilerleme sağlanmasına olanak tanır. • Partneri hayal kırıklığına uğramış bir izleyici rolünden çıkararak, içinde bulunduğu durum üzerinde kontrol hissetmesi sağlanır.
Uygulamada Karşılabilecek Zorluklar • Her kadın ağrının azaltılması üzerine çalışmak istemeyebilir. • Ağrı daha az sorun teşkil ettiğinde ya da başarılı bir cinsel ilişki girişiminde bulunduklarında, cinsel isteklerinde bir artış olmamasına rağmen partnerlerinin daha sk cinsel ilişkiye girme konusunda baskı yapacaklarından çekinirler. • Bunun çözümü ağrı ile cinsel ilişkiyi birbirinden ayırmakta ve partneri terapiye dahil etmekte yatar. • Kadının yaşadığı endişe terapi sırasında partnerinin önünde dile getirilebilir, ki partner çoğunlukla kadının beklediğinden daha gerçekçi beklentiler sergiler. • Geriye kalan cinsel istek yetersizliği normalize edilebilir ve başlı başına ele alınacak farklı bir sorun olarak sunulabilir. • Ağrıdan bağımsız olarak yeniden tatmin edici bir cinsel yaşam oluşturmanın çiftin müşterek sorumluluğu olduğu konusunda eğitim verilebilir.
Bir Vajinusmus Vakası Esra, 28 yaşında, bir şirkette evrak işlerinden sorumlu memurdur. 2 yıldır evli olduğu eşi Murat kimyager olup hastanede çalışmaktadır. Esra geleneksel ve değerlerine bağlı bir ailede yetişmiştir. Esra’nın annesi özellikle ergenlikten sonra Esra’ya erkeklere dikkat etmesi ve kendisini koruması yönünde telkinlerde bulunmuştur. Esra kendisinden önce evlenen arkadaşlarından ilk gece yaşadıkları korku ve acılı durumları dinlemiştir. Kendisi evlilik öncesi cinsel ilişki yaşamamıştır. Muratla 4 yıl önce ortak arkadaşlarının düğününde tanışmıştır. Murat iyi eğitim almış, kadınlara saygılı ve çevresinde kibarlığı ile tanınan bir erkektir. Esra ile bir yıl arkadaşlık ve sevgililik hayatları olur, daha sonra nişanlanır ve bir yıl sonra evlenirler.
Bir Vajinusmus Vakası Esra gerdek gecesi çok aşırı kaygılanır. Murat’ın cinsel birleşme girişimlerinde bacaklarını kapatır, kalçasını çeker ve vajinasına girmesine izin vermez. Murat korkmamasını söyler, onu teselli eder, sonra deneriz diyerek ilk cinsle ilişkiyi erteler. İkinci gün yine aynı şeyler yaşanır, Murat yine Esra’yı teselli eder ve ilişkiyi erteler. Daha sonraki denemeleri de başarısız olur. Esra görüşmelerde kocasını sevdiğini, onu arzuladığını, cinsel etkileşimlerden haz aldığını ama vajinaya girmesine izin veremediğini ifade etmiştir. Klinik görüşmeler sırasında Esra’nın geçmişte her hangi bir olumsuz olay yaşamadığı, ama cinsellikle ilgili hep kaçınmayı öğrendiği fark edilir. Esra bu durumu şu sözleri ile dile getirir: «Hep kendimi korumaya şartlandım, şimdi kendimi bırakamıyorum, hem de acı çekeceğimden korkuyorum. »
Bir Vajinusmus Vakası • Bu sorunu yaşayan kadın fobi profilinde olan bir kadındır. • Günümüzde vajinusmus bir fobi olarak tanımlanır ve fobilere uygulanan tedavi teknikleriyle kişiye özgü olarak ele alınır. • İlk aşamada kadına korkmaya hakkı olduğu ve korku karşısında refleks davranışları olabileceği anlatılarak korkusunu ve refleksini sahiplenmesi sağlanır. • Korkuyla baş edebilmesi için gerçeklik teknikleri kullanılır. • Korkunun hayali olduğu ve kendisinin «şimdi» ve «burada» olan biteni algılaması sağlanır. • Bilişsel-davranışçı terapi çerçevesinde sistematik duyarsızlaştırma tekniği ile kademeli kaygı durumları tanımlanır ve kendini rahatlatma teknikleri ile rahatlaması, korkuyu yönetmesi öğretilir.
Bir Vajinusmus Vakası • Bu çerçevede eşle karşılıklı iletişim, ön sevişme ve cinsel ilişki süreci kademele ayrılır ve kişi için korku düzeyleri tanımlanır. • Her aşamada nefes egzersizleri ile rahatlama sağlanır. • Sonrasında kişi bu aşamaları gerçek hayatta cinsel yaşantısında uygular. • Davranışçı terapi teknikleriyle kişinin kendi vücudunu, vajinasını ele alması sağlanır. • Önce kendi parmakları ile sonra eşin parmakları ile vajinaya giriş egzersizleri yapılır. • En son aşamada kadının kontrolünde penisin vajinaya girmesi sağlanır.
Bir Disparoni Vakası Ayşe, 26 yaşında, 3 yıllık evli ve bir çocuk annesidir. Evliliğinin başından beri cinsel ilişki sırasında vajinada ağrı hissetmekte ve cinsel ilişkiden kaçınmaktadır. Kaçınma davranışı kocasının daha fazla baskı uygulamasına neden olmuştur. 2 yıl önce jinekolojik tedavisinde bir krem reçete edilir ancak Ayşe fayda görmemiştir. Son 1 yıldır da cinsel ilişkiye girmek istememektedir. Ayşe jinekoloğa tekrar başvurur, hem jinekolojik hem de ürolojik muayene yapılır, yapılan incelemeler sonucunda her hangi bir bozukluk olmadığı saptanmıştır. Ve Ayşe cinsel terapiye yönlendirilir.
Bir Disparoni Vakası Ayşe 4 çocuklu bir ailenin ikinci çocuğudur. Hem ablası hem de annesi ile diyaloğu iyidir. Arkadaşı aracılıyla kocasıyla tanışmış ve evlenmiştir. Evlenmeden önce cinsel ilişki yaşamadığını, cinselliğe karşı olumlu yaklaştığını, haz aldığını ve fırsat buldukça mastürbasyon yaptığını anlatmıştır. Ancak kocasının kendisinde cinsel aktiviteler sırasında çok sert davrandığını, ben merkezci olduğunu ev sadece kendi hazzına odaklandığını ifade etmiştir. Gerdek gecesinde ve sonrasında kocasının canı istediği zaman kendisinin hazır olmasını beklemeden acelece cinsel ilişkiye girdiğini ve her seferinde kendisinin acı duyduğunu, özellikle son bir yıldır acıya dayanamadığını, cinsel ilişki istemediğini, mecburi olarak katlandığı ilişkilerde de kendini kastığını, dişlerini sıktığını anlatmıştır.
Bir Disparoni Vakası • Terapinin ilk basamağında Ayşe ve eşine, kadın ve erkek cinsel organları • • • ve işleyişleri, cinsel uyarılma evreleri hakkında bilgi verilir. Eşle pozitif iletişim, birlikte zaman geçirme, yaptığı işlerden ve eşle karşılıklı etkileşimden haz alma konuları ele alınır. Ağrı ve ağrıyı ön görme gerçeklik terapisi, şimdi ve burada teknikleri ile çalışılır. Ağrı yerine erotik hazzı duyumlama ve buna odaklanma egzersizleri uygulanır. Vücudu, cinsel organları ve pelvik taban kaslarını keşfetme ödevleri verilir. Nefes ve rahatlama egzersizleri seanslarda yaptırılır ve sonrasında ev ödevi olarak verilir.
Bir Disparoni Vakası • Sonraki basamakta sistematik duyarsızlaştırma ve kademeli vajinaya giriş önerilir. • Vücudu erotize etme, eşi erotize etme, fantaziler ve cinsel düşünceler, cinselliğe pozitif yaklaşma gibi konular ele alınır. • Eşine kadın uyarılma evreleri ve fizyolojik aktivasyonun vajinaya girişe nasıl hazırladığı tekrar anlatılır ve cinsel davranışına bu bilgileri eklemesi sağlanır.
Bir Cinsel Organlarda Ağrı Vakası • 31 ve 35 yaşlarında olan Hatice ve Semih, jinekologları tarafından organik bir sendrom tanısı ile beraber cinsel terapi için yönlendirilmişlerdir. Hali hazırda devam eden tıbbi tedavileri bulunmaktadır. 5 yıldır evli olan Hatice ve Semih, ilişkilerinin iyi olduğunu belirtmişler, çocuk yapmayı planladıklarını ama genital ağrı sorunu yüzünden bunu ertelemek zoruna kaldıklarını anlatmışlardır. Çift tanı almadan önce cinsel aktivitelerinden ciddi bir azalma olduğunu ve her ikisi de kendisinin bu problemde ne payı olduğunu düşünerek suçluluk hissettiklerini dile getirmişlerdir.
Bir Cinsel Organlarda Ağrı Vakası Her ikisinin de aile öykülerinde benzerlikler dikkat çekmektedir. Her ikisinin de çocukluklarında onların temel ihtiyaçlarını karşılayamayacak kadar depresif birer anneye sahip oldukları öğrenilmiştir. Okulda ve sporda büyük başarılar göstermiş ve birbirleri ile tanışmadan önce duygusal ilişkiler yaşamışlardır. Şu anda her ikisi de çalışmakta, yoğun ve aktif bir hayat sürdürmektedirler. Genital ağrı sorunu birkaç yıl önce başlamış, bir yıl önce Hatice’nin işindeki stresli bir dönemin ardından kötüleşinceye kadar tahammül edilebilir olmuştur. Her ikisi de cinsel ilişkinin romantizmin önemli bir parçası olduğunu, cinsel birleşmenin de cinsel ilişkide çok önemli yeri olduğunu düşünmektedir. Bunu yeterince yerine getiremedikleri için de kedilerini yetersiz hissetmektedirler.
Bir Cinsel Organlarda Ağrı Vakası • Başlangıçta terapinin hedefleri • Hatice’nin cinsel isteğindeki iniş ve çıkışlara neden olan faktörleri saptamak • Genital ağrının şiddetini azaltmak • Cinsellik dışında ilişki kurmalarına olanak sağlayacak yolları bulmak • Seks ile cinsel ilişkiyi ayırmak ve ağrının felaketleştirilmesini azaltmak amacıyla bilişsel yeniden yapılandırma teknikleri uygulanabilir. • Cinsellik tanımlarını genişletmeye ve cinsel ilişkiye verdikleri önemi azaltmaya odaklanan cinsel eğitim verilebilir, medikal tanıları hakkında da bilgilendirilebilirler. • Çift arasında terapi sürecinde de gözlemlenebilecek ilişkisel sorunlara da odaklanılabilir.
- Slides: 34