Kadn Matematikiler Mehpare Bilhan ODT Matematik Blm HYPATIA

Kadın Matematikçiler Mehpare Bilhan ODTÜ Matematik Bölümü

HYPATIA (370 -415) İskenderiyeli Hypatia İlk kadın matematikçi Diophantus aritmetiği Apollonius konikleri Ptoleme’nin tabloları Platon ve Aristoteles felsefesi (neoplatonicien) • Astronomi • • •

MARIA GAETANA AGNESI (16 Mayıs 1718 - 9 Ocak 1799) Milano’ da yaşamış İtalyan matematikçi. Üniversitede görevlendirilen ilk kadın matematikçi. 1748 : Bologna Akademisi’ne kabul edilir. 1750 : Bologna Üniversitesi’nde Matematik kürsüsüne atanır. Başlıca eseri : Instituzioni Analitiche (1748) Dört kitaptan oluşur: 1. Cebire giriş 2. Diferansiyel hesap 3. İntegral hesap 4. Diferansiyel denklemler Günümüzde Agnesi adıyla anılan bir eğri vardır.

Agnesi Eğrisi (Witch of Agnesi)

SOPHIE GERMAIN (1 Nisan 1776 - 27 Haziran 1831) Marie-Sophie Germain Paris’te yaşamış, Monsieur Le Blanc takma adını kullanmış, Autodidacte Fransız matematikçidir. Lagrange ile yazışmaları ve çalışmaları Sayılar teorisinde Sophie Germain Teoremi Gauss ile sayılar teorisinde bilimsel yazışmaları 1816: Bilimler Akademisi büyük ödülü (elastisite) • • • Fourier sayesinde Akademi oturumlarına katılma hakkı kazanan ilk kadın olmuştur (eşler dışında).

ADA LOVELACE (10 Aralık 1815 - 27 Kasım 1852, Londra) • Augusta Ada King, Kontes Lovelace • Şair Lord Byron’un tek kızıdır • Charles Babage analitik makinesi (bugünkü bilgisayarların atası) için bir program yazar : • Bernoulli Sayılarının hesaplanması • Tarihteki ilk programcı kabul edilir • 1978: Amerikan donanmasında bir programa ADA adı verilir.

SOPHIA KOVALEVSKAYA (15 Ocak 1850 Moskova - 10 Şubat 1891 Stockholm) • • Sofia Vassilievna Kovalevskaya Rus matematikçi, romancı 19. yy kadın hakları savunucusu 1869: Heidelberg’e gelişi 1870: Berlin’de Weierstrass 1874: Göttingen’den doktora (in absentia) Almanya’da doktora alan ilk kadın

Sofia (Sonia) Kovalevskaya’nın çalışmaları • Kovalevskaya’nın doktora tezi üç makale : • 1. Cauchy-Kovalevski Teoremi • 2. Abelyen integraller • 3. Satürn’ün halkaları 1881: Kristalin ortamda ışığın yayılması üzerinde çalışmaya başlar (Weierstrass önerisi)

Kariyeri • 1883: Stockholm’de Mittag-Leffler’in «Privatdozent» i olur. • 1888: İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Bordin Ödülünü alır. • 1889: Stockholm’de «sürekli profesör» olur. (Maria Agnesi’den sonra atanmiş ilk kadın) • 1891: Akciğer enfeksiyonundan ölür (yaşı 41) Başarıları kadınlara akademik kapıları açmada etkili olur.

EMMY NOETHER (23 Mart 1882 Erlangen-14 Nisan 1935 Bryn Mawr) • Amalie Emmy Noether en önemli kadın matematikçidir. • 20. yy’ın en önemli matematikçilerinden biridir. • Matematikçi Max Noether’in kızıdır. • Soyut cebirde devrim yapmıştır (Noether halkalari, Noether modülleri, Noether şartları) • Teorik fizikte Noether teoremleri

Emmy Noether

1900 -1915 Erlangen Üniversitesi • 1900 -1903: Erlangen’de özel izinle derslere girer. • 1903 : Erlangen’den mezun olur. • 1903 -1904 (güz dönemi): Göttingen’de David Hilbert, Felix Klein, Hermann Minkowski, Otto Blumenthal’in derslerini izler. • 1904: Kızlara kayıt hakkı verilir, Erlangen’e resmi kayıt yaptırır. • 1908: Gordan yönetiminde doktora derecesini alır.

1915 -1933 Göttingen • 1908 -1915: Erlangen’de gönüllü dersler verir, araştırma yapar. • 1910: Gordan emekli olur, Fischer gelir. • Hilbert’in çalışmalarına yönlenir. • 1915: Hilbert ve Klein’in davetiyle Göttingen Matematik Bölümüne gider. Kadın olduğu için atanmaz, Hilbert’in adı altında dersler verir.

Göttingen • 1919: Doçentlik sınavını verir, ücretsiz ders verme yetkisi kazanır. • 1922: «Privatdozent» ünvanını alır. (ücretsiz) • 1923: Yeni bir konumla küçük bir maaş almaya başlar. • 1924: Van der Waerden gelir, «Noether’s Boys» arasına katılır, 1931’de Modern Algebra’yı yazar. • Bu kitap Noether’in cebire kazandırdığı yeni biçimi yansıtır.

«Noether’s Boys» Avrupa’dan çevresine gelen gençler topluluğu: Wolfgang Krull, Heinrich Grell, Gottfried Koethe, Max Deuring, Hans Fitting, Van der Warden en tanınmış olanlardır.

Moskova ziyareti • 1928 -1929: Moskova Devlet Üniversitesi : • Pavel Alexandrov, Lev Pontriaguin, Nicola Tchebotarev ile çalışma (Galois teorisi ve topolojiye katkılar)

Göttingen • 1932: Alfred Ackermann-Teubner Ödülü (Emil Artin ile birlikte) • «Noether ailesi» : 50. yaşgünü kutlaması (Helmuth Hasse, Emmy Noether hakkında makale yazar) • 1932 Eylul : Zürich Uluslararası Matematikçiler Kongresi’nde baş konuşmacı • 1933 Nisan : Naziler Göttingen’deki işine son verirler

Amerika Bryn Mawr Koleji • 1933 sonu: Amerika’da Bryn Mawr Koleji’nde «Noether’s Girls» ile çalışmaya başlar. • 1933 -1935: Bryn Mawr Koleji’nde dersler, Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsü’nde konferanslar (Brauer, Jacobson, Vandiver, Zariski ve Taussky) • 14 Nisan 1935: Bryn Mawr’da ölür.

Kaynaklar • https: //fr. wikipedia. org • Le Lyonnais, François, «Grands Courants de la Pensée Mathématique» , A. Blanchard, 1962. • Ioan James, « Büyük Matematikçiler » , İş Bankası Yayınları, 2013.