Jzyk dyplomacji Prof AJP dr hab Beata A
Język dyplomacji Prof. AJP dr hab. Beata A. Orłowska www. rodm-gorzowwielkopolski. pl rodm@rodm-gorzowwielkopolski. pl
Dyplomata - inteligentny pas transmisyjny • Jego najważniejszym celem jest troska o jak najściślejsze, a jednocześnie taktowne przekazywanie obcym rządom czy politykom określonych informacji.
Język dyplomatyczny • Kultura języka, płynność wysławiania się, znajomość języków obcych – to podstawowe atrybuty komunikacji dyplomatycznej. • Służą one raczej ukrywaniu prawdy niż jej oznajmianiu. • Język ten posiada bogaty zbiór zwrotów umownych oraz zatajonych znaków, które są nieuchronne w rozgrywkach dyplomatycznych.
Przykłady „Rozmowy w atmosferze szczerości” Jest to zwrot, który w języku dyplomatycznym znaczy, że istotne elementy sporne nie zostały uzgodnione.
„Żelaznym repertuarem każdego dyplomaty jest język ezopowy, oparty na dwuznaczności wyrażeń” • Na przykład: przed atakiem Izraela na kraje arabskie w 1967 roku, dziennikarze pytali ministra obrony Mosze Dajana o jego zamiary wojenne. • Odpowiedział w następujący sposób: „Dla Izraela jest zarazem i za wcześnie i za późno na rozpoczęcie wojny”. Natomiast trzy dniu później wojska izraelskie i tak przekroczyły granicę.
Szczególny walor języka dyplomatycznego przenikającego się z kłamstwem, znany jest od wieków. Wolter w XVIII wieku użył frywolnego porównania: „Kiedy dyplomata mówi <TAK>, ma na myśli <MOŻE>; kiedy mówi <MOŻE>, ma na myśli <NIE>; a kiedy mówi <NIE>, to nie jest dyplomatą”.
Często w stosunkach dyplomatycznych stosowana jest zasada: • „Ask me no question, I’ll tell you no lies” co tłumacząc oznacza: „Nie zadawaj mi pytań, nie odpowiem Ci kłamstwami”.
Przykłady • W czasie briefingu do ambasadorów w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w jednej ze stolic europejskich w 2003 roku, na pytanie dotyczące stanowiska gospodarza na temat reformy Rady Bezpieczeństwa ONZ padła odpowiedź, że: „proces trwa i nie można jeszcze podać szczegółów”.
• Na pytanie, dotyczące propozycji obniżenia cła na produkty z krajów Trzeciego Świata w celu pomocy humanitarnej państwom biedniejszym, • uzyskano odpowiedź: „rząd rozważa ten problem”; na naleganie co do kierunku tych rozważań, udzielono odpowiedzi, że sytuacja jest zbyt skomplikowana, aby obecnie określić kierunek zmian.
W języku dyplomatycznym, unika się stosowania kategorii prawdziwości, szczególnie w obszarach osądów oraz ocen. • Wartość prawdy (nieprawdy) dotyczy głównie faktów; jednak i one podlegają w języku dyplomatycznym tzw. „zmiękczeniu” w razie konieczności. • Na przykład na pytanie: „Czy to prawda, że premier skrytykował parlament? ”, ambasador – w przypadku, gdy jest to faktem odpowiada „tak”, ale zawsze dodaje komentarz In plus lub In minus (w zależności od potrzeby) mówiąc przykładowo: „Tak, ale nie była to krytyka, lecz głos w dyskusji”.
„dyplomata to uczciwy człowiek, wysyłany poza granicę swego kraju, po to aby kłamać w jego interesie” Dyplomata dysponuje wieloma stylami językowymi, które stoją często w sprzeczności z normami moralnymi takimi jak: • promocja własnego kraju, • propaganda, • gra polityczna, • protokół dyplomatyczny • czy manipulacja.
Kłamstwo nadrzędne – co to jest? • jest celem polityki na przykład służące jako oparcie ideologiczne niegodziwego systemu politycznego. • W państwach komunistycznych do roku 1989, świadomie posługiwano się kłamstwem w postaci tzw. formuły „walki o pokój”, dążąc w rzeczywistości do panowania nad światem.
Inna forma kłamstwa dyplomatycznego • na poziomie wykonawczym (przemilczenie, gra, intryga) jest używanie go w celu uzyskania pozytywnego skutku w słusznej sprawie. • I tak na przykład, aby ratować struktury oraz wiernych Kościoła katolickiego w imperium hitlerowskim oraz w obozie sowieckim, służby dyplomatyczne Stolicy Apostolskiej, uciekały się do przemilczania wielu kwestii i pewnej gry dyplomatycznej, korzystając zazwyczaj z zasady poufności dyplomatycznej.
Nie należy również zapomnieć o ostatecznym środku gry dyplomatycznej jakim jest – przemoc. • Pertraktacje oraz stosunki pomiędzy państwami są w dużej mierze postrzegane poprzez siłę militarną, a także gospodarczą. Dyplomacie łatwiej usuwać wszelkiego rodzaju bariery negocjacyjne, gdy stoi za nim tzw. moc militarna lub ekonomiczna państwa, które reprezentuje. • Potwierdzeniem tej reguły są ironiczne słowa wypowiedziane przez Stalina: „a ile dywizji ma papież? ”, które odwołują się do wcześniej wspomnianej reguły.
• Współczesny dyplomata, dysponuje zróżnicowanym zestawem narzędzi, począwszy od prostego kłamstwa (udającego prawdę), aż po czystą prawdomówność, która niejednokrotnie bywa dramatyczna w skutkach (często wypowiedzenie prawdy kończy tzw. grę dyplomatyczną oraz zapoczątkowuje działania wojenne).
Problem kłamstwa dyplomatycznego • Rolą dyplomaty jest prostowanie oraz „tuszowanie” różnych kłamstw, jakie powstają w wyniku niezręcznych działań i wypowiedzi polityków. Kłamstwo w stosunkach międzynarodowych występuje tym częściej, im większy jest konflikt ideologiczny oraz różnica systemów wartości pomiędzy państwami. • Na przykład w latach 80 Stany Zjednoczone Ameryki, często transmitowały kłamstwa poprzez swoich dyplomatów w Nikaragui, ukrywając transport broni dla oddziałów walczących przeciwko lewicowemu rządowi tego kraju.
Przemilczenie • Należy do standardowych oraz ogólnie akceptowanych działań w dyplomacji. Trudno jest sobie wyobrazić dyplomatę nieużywającego przemilczeń. • Na przykład mówiąc o sytuacji, jak również perspektywach gospodarczych swojego kraju wobec ministra skarbu lub premiera państwa, w którym usytuowana jest placówka dyplomatyczna. Ambasador danego państwa, chętnie podkreśla różnego rodzaju osiągnięcia, natomiast niepowodzenia zazwyczaj pomija albo relatywizuje, dokonując ich interpretacji jako potencjalne zyski.
• Pochodną przemilczenia jest zwlekanie z odpowiedzią lub zaniechanie określonych działań, sygnalizuje to niechęć lub odmowę jednej ze stron, które się umawiają. • Najwyższy stopień stanowi tutaj ukrywanie prawdy (wobec pytania skierowanego wprost) jest to zachowanie, wynikające z zasady poufności, która należy do narzędzi chroniących bezpieczeństwo kraju.
Intryga • Jest działaniem stosowanym często na polecenie centrali krajowej (ministra spraw zagranicznych lub premiera). • Chodzi zazwyczaj o przeprowadzenie skomplikowanej sprawy, której ujawnienie zaszkodziłoby interesom oraz prestiżowi danego państwa. • Na przykład może to być intryga związana z dekonspiracją agenta obcego państwa, albo w celu uniemożliwienia transakcji gospodarczej prowadzącej do dużych strat jednego z krajów. Niezwykle rzadko intryga jest inicjowana przez samych dyplomatów. Działając na własną rękę, najczęściej sami padają jej ofiarą, w wyniku czego muszą opuścić placówkę.
Manipulacja • Funkcjonuje w życiu dyplomatycznym częściej niż proste kłamstwo. Przeważnie w grę wchodzi tu połączenie intrygi oraz przemilczenia przy uzgadnianiu stanowisk np. drogą nieformalną. • Niekiedy manipulacja ma za zadanie wyplątanie się z niezręcznej sytuacji dyplomatycznej, powstałej wskutek niewywiązania się z obietnic lub ustaleń osiągniętych drogą rozmów poufnych.
Przemoc • Stanowi ostatnią formę kłamstwa dyplomatycznego. Niektóre działania dyplomatów, doprowadzają do stosowania przemocy wobec innych państw. Często działania dyplomatów prowadzą do wypowiedzenia wojny, niekiedy wręcz takie działania prowokują. Dlatego można zaryzykować stwierdzenie, że czasami dyplomacja niesie ze sobą również śmierć.
Dziękuję za uwagę www. rodm-gorzowwielkopolski. pl rodm@rodm-gorzowwielkopolski. pl
- Slides: 22