JULEVSMEGIELLA JA LULLISMEGIELLA Logaldat 8 Ole Henrik Magga

JULEVSÁMEGIELLA JA LULLISÁMEGIELLA Logaldat 8 Ole Henrik Magga

VEARBASOJAHEAPMI Julevsámi verbasojaheapmi lea mihá muddui seammalágán go davvisámi vearbasojaheapmi. Vuođđojuohku lea seamma ja modusat ja áiggit oalle muddui seammat. Deatalaččamus erohusat leat: -biehttalanvearbba sojaheamis -konditionálasojaheamis -imperatiivasojaheamis -supinum Dasa lassin leat seilon muhtun gehčosat mat eai leat seilon davvin. Boares máŋggaidlogu geažus -k (davvisámegielas -t) lea láhppon.

Sojahanluohkát Vearbasojaheami juohku lea seamma go davvisámegielas: Vearbbat juohkásit bárrastávvalvearban, bárahisstávvalvearban ja kontráktavearban. Bárrastávvalvearbbat leat njealjelágánat dainnago progressiva assimilašuvdna dagaha å-vearbbaid. Seamma sivas leat njealjelágán kontrákta vearbbat go lassin lea å-luohkká (guhkes å). • I Bárrastávvalvearbbat -a bassat - o tjierrot -e máhttet -å bårråt • II Bárahisstávvalvearbbat -málestit -la • III Kontrákta vearbbat -á oaddát gávnnut -å gåhttjåt luoddit

Indikatiiva I Bárrastávvalvearbbat Mieđihanhámit bassat ol. gl. ml. 1. p. 2. p. 3. p. Preseansa basáv basá bassin bassabihtte bassaba bassap bassabihtit bassi ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. Preterihtta bassiv bassi basájma basájda basájga basájma basájda bassin

bårråt ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. Preseansa båråv bårå bårrin bårråbihtte bårråba bårråp bårråbihtit bårri ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. Preterihtta bårrin bårri båråj bårrin båråjma båråjga båråjma båråjda bårrin

tjierrot ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. Preseansa tjierov tjiero tjierrun tjierrobihtte tierroba tierrop tjierrobihtit tjierru ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. Preterihtta tjierruv tjierru tjierojma tjierojda tjierojga tjierojma tjierojda tjierrun 3. p. ol. preseansahámi geažus lea -u (ii ge o mii vástidivččii davvisámegiela u-gehčosii). Diet erohusa álgá juo davvisámi suopmaniin Gárasavvona rájes oarjjás (son čirro, gorro).

II Bárahisstávvalvearbbat málestit ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. Preseansa málestav málesta málestin málestihppe málestibá málestip málestihpit málesti ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. Preterihtta málestiv málestijma málestijda málestijga málestijma málestijda málestin

la-( årrot) ’leat’ Hámit ruođuid siste adnojuvvojit cealkaga álggus, omd. gažaldagain. Preseansa ol. gl. ml. 1. p. 2. p. 3. p. lav la la lin lihppe libá lip lihpit li Preterihtta (lev le le len lähppe läbá lep lehpit le) 1. p. 2. p. 3. p. lidjiv (ledjiv lidji ledji lij lej lijma lejma lijda lejda lijga lejga lijma lejma lijda lejda lidjin ledjin)

III Kontráktavearbbat gávnnut Preseansa ol. gl. ml. 1. p. 2. p. 3. p. gávnnuv gávnnujin gávnnubihtte gávnnuba gávnnup gávnnubihtit gávnnuji Preterihtta ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. gávnnujiv gávnnuji gávnnujma gávnnujda gávnnujga gávnnujma gávnnujda gávnnujin

Biehttaleapmi lea preseansaáiggis seammaláhkái go davvisámegielas: BIEHTTALANVEARBA+BIEHTTALANHÁPMI. Erohus lea preteritumáiggis. Biehttalanverbbas lea preteritumhápmi ja dan maŋis lea seamma biehttalanhápmi go preseansaáiggis. Preseansa ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. iv basá ij basá en basá æhppe basá æbá basá ep basá ehpit basá e basá Preterihtta ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. ittjiv basá ittjij basá ejma basá ejda basá ejga basá ejma basá ejda basá ettjin basá Eará vearbbain leat dát biehttalanhámit: bårå, tjiero, máhte, málesta, oaddá, luoddi, gávnnu. Julevsámegielas eai leat oaniduvvon hámit nu go davvisámegiela čiero, máhte jnv. Hámit tjiero ja máhte vástidivčče davvisámegiela hámiide *čieru ja *máhti.

ol. gl. ml. 1. p. 2. p. 3. p. Preseansa Preterihtta iv la il’la ij la en la æhppe la æba la ep la ehpit la æl’la iv lim il’lim ij lim ejma lim ejda lim ejga lim ejma lim ejda lim æl’lim

Potentiála Miehtehámit ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. Bárrastávvalvearbbat basátjav basátja basásj basátjin basátjihppe basátjibá basátjip basájihpit basátji Bárahisstávvalvearbbat málestittjav málestittja málestisj málestittjin málestittjabihtte málestittjaba málestittjap málestittjabihtit málestittji Kontráktavearbbat luodditjav luodditja luoddisj luodditjin luodditjihppe luodditjibá luodditjip luodditjihpit luodditji Biehttaleapmi: BIEHTTALANVEARBBA PRESEANSA + POTENTIÁLA BIEHTTALANHÁPMI iv basátja, iv málestittja, iv luodditja

Konditionála ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. Bárrastávvalverbbat luluv bassat lulujma bassat lulujda bassat lulujga bassat lulujma bassat lulujda bassat lulun bassat Bárahisstávvalverbbat luluv málestit jnv Kontráktaverbbat luluv luoddit jnv Biehttaleapmi: BIEHTTALANVERBBA PRESEANSAHÁPMI+LULU+INFINITIIVA. iv lulu bassat ’in livčče bassan’

Imperatiiva Mearkkašanveara lea ahte julevsámegielas leat guokte imperatiivva. Miehtehámit Bárrastávvalvearbbat I (Dábálaš gohččun) ol. 1. p. 2. p. 3. p. gl. 1. p. 2. p. 3. p. ml. 1. p. 2. p. 3. p. basá bassis basson basse bassiska bassop bassit bassisa II (Čábbát dáhttun, sávaldat) bassus bassun bassuda bassuska bassup bassut bassusa

årrot, la I (Dábálaš gohččun) ol. 1. p. gl. 2. p. ml. 3. p. 1. p. 2. p. 3. p. åro årrus årron årro årruska årrup årrut årrusa II (Čábbát dáhttun, sávaldat) liege lehkus lehkun liehke lehkuska læhkop lehkut lehkusa

Biehttaleapmi ol. gl. ml. 1. p. 2. p. 3. p. ale allis allon alle alliska allop allit allisa I basá, málesta, luoddi jnv. allus allun alluda alluska allup allut allusa II basá, málesta, luoddi jnv.

Infinihtta hámit Biehttalanhápmi: basá, bårå, tjiero, málesta, oaddá, gávnnu, luoddi Perfektum partisihppa: bassam, bårråm, tjierrum, málestam, oaddám, gávnnum, luoddim. Vearbagenitiiva: basá, bårå, tjiero, málesta, luoddi Preseanssa partisihppa: bas’se, bår’re, tjier’ro, málestiddje, luoddár Aktio essiiva: bassamin, bårråmin, tjierromin, máhttemin, málestime, luoddimin. Gerundiija: basádijn, bårådijn, tjierodijn, máhtedijn, málestattijn, luoddidijn. Vearbaabessiiva: basák, båråk, málestik, luoddik. Supiidna: basátjit, båråtjit, tjierotjit, málestittjat, luodditjit. Earenoamáš mearkkašahtti lea supiidna. Dat gávdno maid oarjjimus davvisámi suopmaniin ja gávdnui 1700 -jagiid áiggi Kárášjoga suopmanis. Geavahus čilgejuvvo duobbelis. Davvisámegielas negatiiva supiidna: aman galbmot ‘vai in galbmo’