Jubileusz 40 lecia dziaalnoci Oddziau Polskiej Akademii Nauk

Jubileusz 40 -lecia działalności Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach Katowice, 9 listopad 2015 r.

Działalność Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach Prezes Oddziału PAN w Katowicach Prof. dr hab. inż. Józef Dubiński czł. koresp. PAN Katowice, 9 listopad 2015 r.

Powstanie Oddziału PAN w Katowicach q Powołanie Oddziału – uchwała nr 174 Zgromadzenia Ogólnego PAN z dnia 19 grudnia 1974 r. q Zatwierdzenie przez Radę Ministrów w dniu 10 stycznia 1975 r. q Pierwsza sesja zwyczajna Oddziału - 21 lutego 1975 r. pod przewodnictwem Prezesa PAN profesora Włodzimierza Trzebiatowskiego. q Obszar działania - województwa bielskie, częstochowskie, katowickie i opolskie. q Pierwsza siedziba : Zabrze, a od 1978 roku Katowice.

PAN Aktualna siedziba Oddziału PAN w Katowicach ul. Krasińskiego 8 4

Powstanie Oddziału PAN w Katowicach q Pierwsze prezydium Oddziału : - przewodniczący prof. Alojzy Melich, czł. koresp. PAN, - zastępca przewodniczącego prof. Zbigniew Bojarski, czł. koresp. PAN, - sekretarz nauk. prof. Wacław Sakwa, czł. koresp. PAN, - członek prof. Kornel Gibiński, czł. koresp. PAN, - członek prof. Stefan Węgrzyn, czł. koresp. PAN q Oddział w chwili powołania liczył 12 członków : prof. Adam Gierek, czł. koresp. PAN; prof. Tadeusz Hobler, czł. rzecz. PAN; prof. Jan Mikusiński, czł. rzecz. PAN; prof. Błażej Roga, czł. rzecz. PAN; prof. Mieczysław Chorąży, czł. koresp. PAN; prof. Zbigniew Jedliński, czł. koresp. PAN; prof. Tadeusz Zagajewski, czł. koresp. PAN.

Jedno z pierwszych zebrań Oddziału PAN w Katowicach od lewej : prof. Tadeusz Zagajewski; prof. Alojzy Melich i prof. Wacław Sakwa - członkowie PAN 6

Przewodniczący Oddziału PAN w Katowicach Przewodniczący w latach 1975 - 1982 Prof. zw. dr hab. Alojzy MELICH czł. koresp. PAN Ekonomista, ur. 7. 06 1918, Gliwice ; zm. 21. 04. 2006, Katowice

Przewodniczący Oddziału PAN w Katowicach Przewodniczący w latach 1983 – 1986 Prof. zw. dr. Tadeusz ZAGAJEWSKI czł. rzecz. PAN Elektryk i elektronik ur. 16. 12. 1912. Lwów; zm. 28. 09. 2010. Gliwice 8

Przewodniczący Oddziału PAN w Katowicach Przewodniczący w latach 1987 - 1998 Prof. zw. dr hab. n. med. Kornel GIBIŃSKI czł. rzecz. PAN i PAU Lekarz ur. 7. 09. 1915. Kraków ; zm. 31. 03. 2012. Katowice

Studia doktoranckie pod patronatem Oddziału Przewodniczący w latach 1999 - 2006 Prof. zw. dr hab. Zbigniew BOJARSKI czł. rzecz. PAN Chemik, krystalograf ur. 21. 08. 1921. Posadówka; zm. 21. 12. 2010. Katowice 10

Prezesi Oddziału PAN w Katowicach Prezes Oddziału 2007 – maj 2010. Prof. dr hab. n. med. Zbigniew HERMAN czł. koresp. PAN, czł. czynny PAU Lekarz, farmakolog ur. 17. 12. 1935. Tłuste (Ukraina); zm. 4. 05. 2010. Katowice

Prezesi Oddziału PAN w Katowicach Prezes Oddziału 2010 -2014. Prof. zw. dr hab. inż. Jerzy KLAMKA czł. rzecz. PAN Automatyk, matematyk, informatyk ur. 31. 05. 1944. Libiąż 12

Prezesi Oddziału PAN w Katowicach Prezes Oddziału 2015 - 2018 Prof. zw. dr hab. inż. Józef Dubiński czł. koresp. PAN Geofizyk, górnik ur. 5. 12. 1945. Uście Solne

Zmiany osobowe – nowi członkowie § Henryk Bystroń, czł. rzecz (1976); § Jan Szargut, czł. rzecz. (1976) § Jerzy Nawrocki czł. koresp. (1979) § Andrzej Burghardt, czł. rzecz. (1983) § Franciszek Kokot, czł. rzecz. (1983) § Andrzej Lasota , czł. rzecz. (1983) § Józef Głomb, czł. rzecz. (1986) § Tadeusz Zieliński, czł. koresp. (1994) § Adolf Maciejny , czł. koresp. (1998) § Kazimierz Polański , czł. rzecz. (1998) § Zbigniew Herman , czł. koresp. (2002) § Jerzy Klamka, czł. rzecz. (2002) § Leszek Rutkowski , czł. koresp. (2004) § Tadeusz Burczyński, czł. koresp. (2007) § Tadeusz Chmielniak, czł. koresp. (2007) § Józef Dubiński , czł. koresp. (2007) § Stanisław Gajda, czł. koresp. (2010) § Barbara Jarząb, czł. koresp. (2013) § Michał Tendera, czł. koresp. (2013) § Andrzej Więcek , czł. koresp. (2013) 20 członków

Od prawej : prof. Zbigniew Bojarski ; prof. Kornel Gibiński; żona profesora Wanda Gibińska i mgr Stefan Gajda – dyrektor biura Oddziału PAN w Katowicach 15

Zebranie Oddziału PAN w Katowicach w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego 16

Zebranie członków Prezydium Oddziału PAN w Katowicach Przewodniczy prof. dr hab. n. med. Zbigniew Herman, czł. koresp. PAN – Prezes Oddziału 17

Misja Oddziału Oddział Polskiej Akademii Nauk w Katowicach realizuje Misję Akademii poprzez : - działalność członków PAN i prezydium Oddziału, - instytuty badawcze znajdujące się na terenie Oddziału, - Komisje naukowe, którą jest: „wszechstronna działalność na rzecz rozwoju nauki oraz ustanawiania najwyższych standardów jakości badań i norm etycznych, służąca społeczeństwu i wzbogacaniu kultury narodowej”.

Zadania Oddziału q organizacja zebrań naukowych oraz współdziałanie w organizacji konferencji i innych wydarzeń naukowych, q współpraca z uczelniami i towarzystwami naukowymi działającymi na terenie Oddziału - integracja życia naukowego regionu województw śląskiego i opolskiego q upowszechnianie informacji o regionie i jego problemach, q wspieranie prac naukowych o istotnym znaczeniu dla gospodarki regionu i kultury narodowej, q informowanie środowiska naukowego i społeczeństwa o działalności Oddziału, q współpraca z organami władzy i administracji państwowej i samorządowej, z organizacjami społecznymi i środowiska ludzi nauki.

Zgromadzenia Ogólne Członków Oddziału q W okresie 40 lat działalności odbyło się 105 Sesji Zgromadzenia Członków Oddziału. q Są one zawsze połączone z przedstawianiem, przez wybitnych uczonych reprezentujących regionalne i krajowe środowiska naukowe, interesujących referatów zamówionych przez Prezydium. q Przedmiotowe Sesje z reguły odbywają się w siedzibie Oddziału lub w innych ośrodkach (Politechnika Śląska, Akademia Muzyczna, Instytuty PAN, Główny Instytut Górnictwa i inne).

Zgromadzenia Ogólne Członków Oddziału W 2014 roku odbyły się dwie sesje Zgromadzenia Ogólnego § 14 maja sesja z referatami : - prof. dr hab. n. med. Barbary Jarząb, czł. koresp. PAN „W poszukiwaniu cech wspólnych raka gruczołów dokrewnych”. - prof. dr hab. n. med. Michała Tendery, czł. koresp. PAN „Kardiolog – elektryk, hydraulik, lekarz”. - prof. dr hab. n. med. Andrzeja Więcka, czł. koresp. PAN „Tkanka tłuszczowa jako narząd endokrynny”. § 27 listopada sesja z referatem : - prof. dr hab. inż. Józefa Głomba, czł. rzecz. PAN i prof. dr hab. inż. Kazimierza Furtaka - „XX wiek – nowa rola nauki i techniki”.

Zgromadzenia Ogólne Członków Oddziału W 2015 roku w dniu 21 maja odbyła się 105 sesja Zgromadzenia Ogólnego z następującym programem : - Sprawozdanie z działalności O/PAN w 2014 roku Prezes Oddziału – prof. dr hab. inż. Józef Dubiński, czł. koresp. PAN - Referat nt. „Stan aktualny polskiego przemysłu gazowniczego” prof. dr hab. inż. Jakub Siemek czł. koresp. PAN (AGH Kraków) prof. dr hab. inż. Stanisław Nagy (AGH Kraków)

Komisje naukowe q W dwóch pierwszych latach działalności Oddziału powołano 11 komisji naukowych, skupiających 300 członków. q Obecnie działają 22 komisje, które skupiają 1 597 członków (tabela – następny slajd). q W skład Komisji wchodzą osoby posiadające tytuł profesora oraz stopnie doktora habilitowanego i doktora z wyższych uczelni, instytutów PAN i instytutów badawczych, a także osoby spoza tych jednostek (np. z przemysłu, administracji, itp). Są oni powoływani przez Prezydium Oddziału. q Niektóre Komisje zrzeszają także na zasadzie „współpracowników” naukowców z Czech, Słowacji Niemiec i Ukrainy. q Obserwuje się wysokie zainteresowanie członkostwem w pracach Komisji młodych pracowników naukowych. q Odbywają się także wyjazdowe zebrania Komisji w Gliwicach, Częstochowie, Bielsku-Białej i Opolu.

Komisje naukowe – stan aktualny Lp. Wydział 1 2 3 4 5 6 7 8 I I I I 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 I II III IV IV IV Nazwa Komisji Filozofii i Socjologii Historyczna Historyczno-literacka Językoznawstwa Nauki Organizacji i Zarządzania Nauk Prawnych i Ekonomicznych Nauk Psychologicznych ds. Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich Studiów nad Przyszłością G. Śląska Nauk Rolniczych Nauk Chemicznych Nauk Geologicznych Elektroniki Energetyki Górnicza Inżynierii Budowlanej Metrologii Ochrony Środ. i Gospod. Odpadami Ochrony Terenów Górniczych Odlewnictwa Transportu Urbanistyki i Architektury Liczba czł. Przewodniczący 32 32 138 144 47 152 31 54 Prof. A. Noras Prof. W. Kaczanowicz Dr hab. A. Szawerna-Dyrszka Prof. R. Molencki Prof. M. Nowicka-Skowron Dr hab. K. Grzybczyk Dr. M. Ciesielski Prof. W. Świątkiewicz 73 49 31 25 61 85 153 53 71 60 51 164 26 46 Prof. A. Klasik Prof. S. Sokołowska Dr hab. B. Zawisza Prof. K. Probierz Dr hab. Z. Filus Prof. T. Chmielniak Dr hab. J. Drzewiecki Dr hab. Z. Perkowski Dr hab. S. Waluś Dr E. Sierka Dr hab. A. Kowalski Prof. J. Szajnar Prof. B. Łazarz Prof. Z. Kamiński

Podstawowe formy pracy Komisji naukowych ü Zebrania plenarne Komisji oraz zebrania robocze Sekcji tematycznych, mające charakter seminaryjny. W 2014 roku komisje zorganizowały 112 posiedzeń i sesji naukowych, na których wygłoszono łącznie 1045 referatów oraz współorganizowały 31 konferencji, w tym 15 międzynarodowych, na których wygłoszono łącznie 927 referatów üOpracowywanie raportów o stanie nauki, takich jak : - „Stan nauk ekonomicznych”, 1978 r. - „Stan nauk medycznych”, 1978 r. - „Raport o stanie metrologii stosowanej”, 1979 r. - „Raport o stanie badań w naukach górniczych”, 1979 r. - „Stan nauk technicznych w energetyce”, 1980 r. - „Raport o stanie nauk psychologicznych”, 1982 r. - „Raport o stanie nauk historycznych na terenie działalności Oddziału”, 1983 r. - „Raport o stanie nauki na obszarze działania Oddziału w zakresie dyscyplin architektura, urbanistyka, planowanie przestrzenne”, 1989 r. - „Raport o stanie środowiska w województwie katowickim i kierunki działania w zakresie jego poprawy”, 1990 r.

Inne formy działalności Oddziału PAN w Katowicach § Opieka nad towarzystwami naukowymi oraz upowszechnianie nauki i wiedzy w regionie (w latach 70 -tych działały 53 oddziały różnych towarzystw). § W 1976 roku przy Oddziale PAN rozpoczął działalność oddział Wszechnicy PAN (w okresie do 1981 roku wygłoszono 120 referatów). W 2009 roku reaktywowano wykłady Wszechnicy. § W 1978 roku zawarto porozumienie z Radą Wojewódzkiego Oddziału NOT. § Integracja instytucji szkolnictwa wyższego i PAN (w 1991 roku utworzono tzw. Regionalne Porozumienie Rektorów (współpraca miała różne formy, np. - Zespoły Akademickie).

Inne formy działalności Oddziału PAN w Katowicach § Z inicjatywy Oddziału podjęto prace nad uruchomieniem sieci informatycznej w woj. śląskim pod nazwą „Śląska Akademicka Sieć Komputerowa”; założenia tej sieci opracował prof. S. Węgrzyn czł. rzecz. PAN. § Oddział przez swoich członków aktywnie uczestniczył w organizacji I Festiwalu Nauki „Śląsk 2000”; profesorowie M. Chorąży i K. Gibiński przestawili wykłady inauguracyjne. § Członkowie Oddziału przedstawili opinię do opracowania przygotowanego przez zarząd Województwa Śląskiego pt. „Strategia rozwoju województwa śląskiego na lata 2000 – 2015”. § Patronat nad przygotowaniem i realizacją Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie. § Patronat nad Śląskim Środowiskowym Studium Doktoranckim z zakresu inżynierii środowiska.

Jednostki badawcze PAN na terenie działania Oddziału v Instytut Informatyki Teoretycznej i Stosowanej PAN w Gliwicach. v Instytut Inżynierii Chemicznej PAN w Gliwicach. v Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu. v Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN w Zabrzu. v Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN w Gołyszu. 28

Jednostki PAN działające na terenie Oddziału PAN w Katowicach v Pracowania Matematyczna PAN powstała w 1966 roku – będąca oddziałem Instytutu Matematycznego PAN w Warszawie. v Pracownia Słownika Generatywnego Czasowników Polskich powstała w 1974 roku – jednostka terenowa Instytutu Języka Polskiego PAN. v Pracownia Językoznawcza powstała w 1983 roku. v Ośrodek Rozpowszechniania Wydawnictw Naukowych PAN (ekspozytura w Katowicach) utworzony w 1974 roku (w 2001 roku uległ likwidacji). v Komitet Etyki w Nauce przy Prezydium PAN – powołany w 1992 roku – pod przewodnictwem ówczesnego przewodniczącego Oddziału PAN w Katowicach prof. Kornela Gibińskiego; do 1996 roku obsługa organizacyjna przez Oddział.

Organizacja cyklicznych konferencji naukowych – 2014 r. W 2014 roku zorganizowano następujące dwie konferencje: q 14 Katowicka Konferencja Naukowa w 149 rocznicę uzyskania praw miejskich nt. „KATOWICE W II RZECZPOSPOLITEJ”. (09÷ 10. 09. 2014 r. - wygłoszono 33 referaty) q 18 Międzynarodowa Konferencja Naukowa w Zabrzu z cyklu Kultura w Europie środkowej nt. „POSTĘP I ZACOFANIE W KULTURZE EUROPY ŚRODKOWEJ”. (13÷ 14. 11. 2014 r. – wygłoszono 26 referatów)

Organizacja cyklicznych konferencji naukowych – 2015 r. 15 konferencja z okazji 150 - lecia powstania Katowic, 8 -9 września „Półtora wieku dziejów Katowic. Przywracanie historycznej pamięci”

Działalność wydawnicza Oddziału q W okresie swej 40 -letniej działalności Oddział PAN w Katowicach wydał 321 publikacji zwartych o charakterze naukowym. q Ponadto, współuczestniczył w wydawaniu materiałów ze zjazdów i konferencji naukowych organizowanych przez komisje Oddziału. Przykładowe publikacje : - „Linguistica Silesiana” – wydawane od 1977 r. w j. kongresowych, - „Krzepnięcie metali i stopów” – wydawane od 1979 r. , a od 2001 r. jako „Archiwum Odlewnictwa”, - „Śląskie Miscellanea” – wydawane od 1980 r. do 2011 r. , „Spotkania z Literaturą” - dotychczas ukazało się 38 zeszytów.

Śląskie Środowiskowe Studium Doktoranckie pod patronatem Oddziału Ø Powołane w 2002 r. z inicjatywy Przewodniczącego Oddziału PAN w Katowicach i objęte patronatem przez Oddział, w wyniku porozumienia pomiędzy Politechniką Śląską w Gliwicach i Głównym Instytutem Górnictwa w Katowicach, przy współudziale innych śląskich jednostek badawczych : - Uniwersytet Śląski, - Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, - Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, - Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN, - Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, - Akademia im. J. Długosza w Częstochowie, - Politechnika Opolska i Uniwersytet Opolski. Ø Dotychczas przeprowadzono 11 pełnych (3 letnich) edycji studiów), a 12 -ta jest aktualnie w realizacji. Ø W latach 2002 ÷ 2015 Śląskie Środowiskowe Studium Doktoranckie ukończyło 150 osób. Ø Otwarto 35 przewodów doktorskich i obroniono 25 prac doktorskich. 33

Podsumowanie q Polska Akademia Nauk jest ważną instytucją naukową w naszym kraju, a także korporacją wybitnych ludzi nauki, która kształtuje standardy i społeczny obraz polskiej nauki. q Oddział PAN w Katowicach, obchodzący jubileusz 40 -lecia działalności na terenie aglomeracji śląskiej, obejmującej aktualne województwo śląskie i opolskie, przez swoją wielokierunkową aktywność korzystnie oddziaływuje na zmiany kulturowe i społeczne w tym ważnym i przemysłowym regionie Polski. q Strategia dalszego funkcjonowania Oddziału PAN w Katowicach zakłada większą integrację środowiska naukowego wokół problemów ważnych naukowo, przydatnych dla społeczeństwa i realnych w realizacji. 34

Jubileusz 40 -lecia działalności Oddziału PAN w Katowicach 35

Dziękuję za uwagę ! Katowice, 9 listopad 2015 r. 36