Jorma Lempinen Dyrektor Przewodniczcy Fiskiego Stowarzyszenia Dyrektorw SUREFIRE

Jorma Lempinen Dyrektor Przewodniczący Fińskiego Stowarzyszenia Dyrektorów SURE-FIRE Sekretarz Generalny Europejskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Szkół FINLANDIA A OŚWIATA Finlandia § 5, 2 milliony ludności § 338 000 kilometrów kwadratowych (17 mieszkańców/km 2) §Członek UE od 1995 J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Szkolnictwo w Finlandii: struktura § Nieobowiązkowe szkolnictwo przedszkolne (dla sześciolatków) § Powszechne szkoły podstawowe (dziewięcioletnie) § *10 -ta klasa szkoły podstawowej (3% absolwentów szkoły podstawowej) § Szkoły średnie (trzyletnie) § * 54% absolwentów szkół podstawowych § Szkoły zawodowe (trzyletnie) § * 36% absolwentów szkół podstawowych § Politechniki § Uniwersytety § Kształcenie dorosłych J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

DROGA DO AUTONOMII SZKOŁY § Okres reform w oświacie – – – Szkoły podstawowe 1972 – 1982 Szkoły średnie 1978 – 1992 Ścisłe kierownictwo centralne § Dwa centralne urzędy podlegające Ministerstwu Edukacji § Państwowe urzędy na szczeblu regionalnym - w prowincjach § Deregulacja i decentralizacja rozpoczęta w połowie lat 80 -tych i wzmacniania od lat 90 -tych – Dwa poziomy kierowania szkołą: na poziomie Ministerstwa Edukacji i prowincji – Jedna Krajowa Komisja Edukacji (National Board of Education) jako organizacja specjalistyczna J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

§ § § § DŁUGA TRADYCJA LOKALNEJ AUTONOMII – OKRĘGI SAMORZĄDOWE 432 Okręgi samorządowe (średnia liczba mieszkańców: 12 000) * opodatkowanie w okręgach (16 – 20 % dochodów) * państwo wyrównuje różnice poprzez dotacje * finansowanie oświaty w okręgach odbywa się w przeliczeniu na jednego ucznia System oświaty w okręgach samorządowych (lokalny) * nieobowiązkowe przedszkola (96% dzieci) * szkoły podstawowe (3670, do których uczęszcza 580700 uczniów) * szkoły średnie (440, do których uczęszcza 110000 uczniów) * szkoły zawodowe (zwykle podlegające Związkom okręgów samorządowych) Kierownictwo na szczeblu lokalnym * Szkoła/Rada Szkoły (nieobowiązkowa) * Komisja Edukacyjna * Zarząd i rada miejska J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

NIEZALEŻNOŚĆ SZKOŁY - NA CZYM POLEGA § Program nauczania – Państwowy program nauczania przygotowany przez Ministerstwo Oświaty, który zakłada osiąganie dobrych wyników nauczania z poszczególnych przedmiotów – Wytyczne ustalane na poziomie okręgów – orientacja lokalna – Szkolny program nauczania § Możliwość uzupełnienia programu nauczania o 10% w niższych klasach szkoły podstawowej § Możliwość uzupełnienia programu nauczania o 20% w wyższych klasach szkoły podstawowej § Możliwość uzupełnienia programu nauczania o 25% w szkole średniej J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

AUTONOMIA SZKOŁY – NA CZYM POLEGA § Profilowanie szkół ze względu na treści nauczania § Podręczniki i inne materiały – Narzucanie podręczników szkolnych zabronione w 1991 roku – Nauczyciele podejmują decyzje § Pedagogiczna niezależność nauczycieli (posiadających wykształcenie wyższe w dziedzinie przedmiotów ścisłych) § Szkoły podejmują decyzje odnośnie tworzenia klas, dziennego rytmu pracy i innych procedur § Nieobowiązkowe uczestnictwo w państwowych programach rozwoju J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

AUTONOMIA SZKOŁY – NA CZYM POLEGA § Decyzje podejmowane przez dyrektorów i Radę Szkoły – Zatrudnianie nauczycieli, budżet szkoły, program nauczania szkoły, roczny plan pracy, przepisy szkolne § Roczny plan pracy i budżet – Brak przepisów dotyczących wielkości klas – Maksymalna liczba godzin nauczania (według przepisów) ustalana przez Komisję Edukacji w okręgach § Budżet – Wynagrodzenie nauczycieli i plan innych wydatków według przepisów § Zatrudnianie nauczycieli i pracowników – Potwierdzone kwalifikacje – Dyrektor i Rada Szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

PODSTAWOWE ELEMENTY FIŃSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI § Zaufanie pokładanie w szkołach, dyrektorach, nauczycielach i uczniach § Wpływ społeczności lokalnej § Szkoły podstawowe w dużym stopniu zapewniające nauczanie specjalne i wyrównawcze § Ograniczone współzawodnictwo na poziomie szkół podstawowych § Intensywne współzawodnictwo pomiędzy szkołami na poziomie ponadpodstawowym na terenie całego kraju – Szkoły rywalizują o najlepszą młodzież – Młodzież rywalizuje o najlepsze szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

ROZLICZANIE SZKOŁY Z POZIOMU NAUCZANIA – BADANIE WYNIKÓW § Brak państwowych egzaminów na zakończenie szkoły podstawowej § Państwowy egzamin dojrzałości na zakończenie szkoły średniej § Brak nadzoru nad szkołami § Obowiązkowa samoocena szkół J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

ROZLICZANIE SZKOŁY Z POZIOMU NAUCZANIA – BADANIE WYNIKÓW § Państwowy system oceniania – Państwowa Komisja Egzaminacyjna ocenia wyniki nauczania na przykładzie wybranych uczniów (5 – 10% uczniów, również sprzedaż testów) – Rada ds. Oceniania organizuje ocenianie w zakresie poszczególnych przedmiotów – Szkoły otrzymują swoje wyniki i średnie wyniki innych testowanych szkół § Brak list rankingowych – ocenianie ma służyć rozwojowi J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Fińskie Stowarzyszenie Dyrektorów SURE-FIRE Zasady etyki zawodowej dyrektorów szkół §”Kierowanie szkołą ma pozyskiwać zarówno serca jak i umysły” J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Zasady styki zawodowej dyrektorów szkół § 1. Dyrektor zna cele edukacyjne wyznaczone przez społeczeństwo i dąży do ich realizacji. § 2. Dyrektor szanuje indywidualność, nienaruszalność i równość wszystkich pracowników. § 3. Dyrektor zapewnia uczniom poszanowanie ich poglądów. § 4. Dyrektor jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo środowiska pracy. § 5. Dyrektor dąży do rozwijania własnej wiedzy fachowej i umiejętności aby podnieść rangę swego zawodu. § 6. Dyrektor kieruje szkołą. J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Jesteśmy w dobrej szkole jeżeli: § Nauczyciele rozmawiają na temat procesu nauczania i uczenia się § Nauczyciele przyglądają się wzajemnie metodom swojej pracy § Nauczyciele wspólnie planują, organizują, wykonują, monitorują i oceniają swoją pracę § Nauczyciele uczą się nawzajem J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Co kryje się za sukcesem fińskim § § § § Niektóre standardy międzynarodowe Czołowe miejsce w projekcie Pisa w 2000 i 2003 roku Ogólna liczba lekcji w szkołach o 100 godzin mniejsza niż średnia OECD Absolwenci szkół średnich - 90% (OECD 82%) Średnia długość kształcenia mężczyzn – 18 i pół roku (OECD 16, 6), kobiet 20 lat (OECD 17, 2) Liczba osób podejmujących studia wyższe jedna z najwyższych 57% udziału w kształceniu dorosłych (1 miejsce wśród krajów OECD) J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

… § Światowa Organizacja Zdrowia: fińscy uczniowie odrabiają najmniej pracy domowej i czują się źle w szkole § Wynagrodzenie nauczycieli na przeciętnym poziomie § Liczba uczniów przypadających na jednego nauczyciela - 16 (Korea - 31, Zjednoczone Królestwo 20, Włochy, Dania, Węgry - 11) § 38% nauczycieli powyżej 50 roku życia (OECD 32%) § Wielkość klas (klasy 7 -9) 19. 9 – średnia OECD 23, 6 § Szkolnictwo stanowi 5, 8% PKB (Korea 8, 2%, Dania 7, 1%) § Finansowanie prywatne 4% J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Dlaczego Finlandia osiągnęła tak dobre wyniki w projekcie PISA? § Równe szanse edukacyjne dla wszystkich niezależnie od miejsca zamieszkania, płci, sytuacji materialnej lub języka § Dostęp do szkolnictwa w każdym regionie § Brak podziału ze względu na płeć § Powszechne szkolnictwo podstawowe, nie oparte na selekcji § Wspierająca i elastyczna administracja – scentralizowane kierownictwo całego procesu wdrażania na szczeblu lokalnym § Interaktywna współpraca na każdym poziomie; idea partnerstwa § Indiwidualna pomoc w nauce i sytuacji materialnej uczniów J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

… § Ocenianie sprzyjające rozwojowi ucznia – brak testów, list rankingowych § Wysoce wykwalifikowani, samodzielni nauczyciele § Socjokonstruktywistyczne pojęcie procesu uczenia się J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Zmiana w kulturze kierownictwa § Kultura autorytarna § - Instruktaż § - Wydawanie poleceń (nakaz) § - Motywacja § - Kontrola § - Przepisy § Kultura polegająca na uczestnictwie § - Informacja zwrotna, refleksja § - Informacja wewnętrzna § - Poświęcenie § - Kontrolne badanie wyników, ocenianie § - Zasady gry J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

System nadzoru pedagogicznego § Podejmowanie decyzji w oświacie w Finlandii § Szkoły podstawowe: § Parlament (prawo): struktura i długość trwania nauki w szkole, liczba godzin nauki dla uczniów, dni pracy szkół, zasady otrzymywania świadectw § Rząd: przedmioty i podział lekcji § Ministerstwo Edukacji: opłata za szkołę § Krajowa Komisja Edukacji : program nauczania (podstawa programowa, ramowy plan nauczania) § Okręg samorządowy: zakładanie szkół, przedmioty i podział lekcji, podręczniki, delegowanie, nominowanie dyrektorów i nauczycieli (kwalifikacje określone przez statut), dalsze szkolenie nauczycieli § Dyrektor: zatrudnianie nauczycieli § Szkoła: program nauczania szkoły, świadectwo ukończenia szkoły § Rodzice: wybór szkoły (prawo wyboru najbliżej położonej szkoły) J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

… § Szkoły średnie – Parlament (prawo): struktura i długość trwania nauki w szkole, zasady otrzymywania świadectw – Rząd: przedmioty i podział lekcji – Ministerstwo Edukacji: opłata za szkołę – Krajowa Rada Edukacji : program nauczania (podstawa programowa, ramowy plan nauczania) – Komisja Egzaminu Dojrzałości: świadectwo ukończenia szkoły – Okręg samorządowy: zakładanie szkół, liczba uczniów, dni pracy szkoły, delegowanie, nominowanie dyrektorów i nauczycieli (kwalifikacje określone przez statut), dalsze szkolenie nauczycieli – Dyrektor: zatrudnianie nauczycieli – Szkoła: program nauczania szkoły, podręczniki, liczba godzin nauki dla uczniów, świadectwo ukończenia szkoły – Uczniowie: wybór szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Wspieranie kierownictwa w szkołach § Kierownictwo w szkole rozwijającej się – – – Organizacja zespołów Dzielenie się odpowiedzialnością (dyrektor, zastępca dyrektora) Praca i rola dyrektora - autorytet i odpowiedzialność - prawa i statuty, wytyczne ustalane przez okręgi - kwalifikacje i doświadczenie w nauczaniu - wszechstronne uzdolnienia: chęć uczenia się, nawiązywanie kontaktów zawodowych, indywidualna wytrzymałość psychiczna i fizyczna - dalsze szkolenia - kierowanie pracownikami, kierownictwo w zakresie pedagogicznym i administracyjnym J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Wewnętrzne kierowanie szkołą § Szkoła jako organizacja skupiająca specjalistów – Tworzenie pozytywnej atmosfery – Uznanie i szacunek dla pracy kolegi – Zespoły Role dyrektora: - Obecnie: pracodawca, przewodnik, realizator - W przyszłości: inspirator, prekursor, osoba wspierająca rozwój J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Udział i wpływ rodziców na życie szkoły § Zaangażowanie rodziców – Współpraca pomiędzy szkołą a domem (nauczyciele wychowawcy) – Spotkania z rodzicami – Przedstawiciele rodziców w Radzie Szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www. oskko. edu. pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska