Jerzy Popiech Projekt polskiej podstawy programowej wychowania fizycznego

Jerzy Pośpiech Projekt polskiej podstawy programowej wychowania fizycznego na tle rozwiązań europejskich Wrocław 16 -17. 12. 2008 r.

I. Programy szkolnego wychowania fizycznego w krajach Europy -cele -teoretyczne podstawy -praktyczne rozwiązania. Czy nowa propozycja podstawy programowej wychowania fizycznego jest zgodna ze współczesnymi tendencjami europejskimi? Wstecz

Wychowanie fizyczne postrzegane są jako ważna część programów szkolnych państw Unii Europejskiej. Polityka edukacyjna Unii zakłada harmonizację programów oświatowych wszystkich członków, nie przeciwstawiając tego regionalnej tożsamości i odrębności. Wychowanie fizyczne uczestniczy aktywnie w tym procesie.

Działalność edukacyjna, której celem byłaby wyłącznie wysoka sprawność fizyczna dzieci i młodzieży nie jest już wystarczającym argumentem dla włączenia wychowania fizycznego do programów szkolnych Jak definiuje się współcześnie cele europejskiego wychowania fizycznego ? Jakie wychowanie fizyczne może być uznane obecnie jako fundamentalny składnik nowoczesnego systemu edukacyjnego?

l. B. Crum (2007) definiuje wychowanie fizyczne jako proces przygotowania młodych ludzi do: l świadomego, l samodzielnego, lsatysfakcjonującego, l całożyciowego luczestnictwa w kulturze ruchu.

Tab. 2. Ranking programowych celów wychowania fizycznego w szkołach ponadpodstawowych (Hardman K. , 2001) Cele Kolejność Umiejętności ruchowe 1 Rozwój fizyczny 2 Kompetencje motoryczne 3 Zdrowie i dobre samopoczucie 4 Aktywny styl życia 5 Rozwój osobniczy 6 Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej 7 Rozwój społeczny 8 Sprawność fizyczna 9 Umiejętności interpersonalne 10 Rozwój intelektualny (poznawczy) 11= Rozwój moralny 11= Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności fizycznej 13 Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała) 14 Umiejętność rozwiązywania problemów 15 Poprawienie estetyki (sylwetki) 16

Szukając analogii z innymi przedmiotami szkolnymi przygotowującymi do różnych ról społecznych i uczestnictwa w kulturze, zdaniem wielu uczonych europejskich, misją wychowania fizycznego winno być: wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne do uprawiania aktywności fizycznej i sportu przez całe życie, przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu zawodowym, rodzinnym i odpoczynku w XXI stuleciu.

W europejskim wychowaniu fizycznym obserwuje się dwie nowe tendencje w konstruowaniu i realizacji programów szkolnych: treściowa wolność i całościowe wspieranie. Treściowa wolność wyraża się głównie tym, że reformowane w większości krajów europejskich programy nauczania odstępują od materiałowego (treściowego) wyobrażenia o kształceniu i wychowaniu na rzecz określenia oczekiwanych efektów tego procesu. Wstecz

Jak wykazały prowadzone w wielu krajach europejskich badania, proponowane uczniom na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych w szkole formy aktywności sportowej są mniej atrakcyjne niż pozaszkolne lub oglądane w mediach W szkole o wyborze treści lekcji decyduje nauczyciel, a nie uczeń. Uczeń, nie mając wyboru pomiędzy różnymi formami aktywności sportowej, odrzuca całą ofertę programową szkoły określając ją jako nudną.

Wytyczne EUPEA zawarte w „Kodeksie etycznym i przewodniku dobrej praktyki w wychowaniu fizycznym” m. in. : - program, który zawiera szeroką propozycję dostępnych dla uczniów form aktywności ruchowej. - każdy uczeń znajduje w nim ofertę dla siebie, pozwalającą uzyskiwać postęp w każdym kolejnym roku szkolnym

Współczesne koncepcje europejskiego wychowania fizycznego zakładają całościowe wspieranie rozwoju ucznia obejmujące jednocześnie jego fizyczno-motoryczne, kognitywne, socjalizacyjne i emocjonalne aspekty. W ostatniej dekadzie wiele krajów europejskich dokonało rewizji swoich programów wychowania fizycznego. Poza rozwojem fizycznym akcentuje się w nich zadania edukacji zdrowotnej, ekologicznej oraz przygotowanie do uczestnictwa w „kulturze ruchu”.

W. Laporte analizując programy wychowania fizycznego w poszczególnych krajach Unii, doszedł do wniosku, że nie ma między nimi istotnych różnic. Wszystkie eksponują sprawność fizyczną, kompetencje ruchowe, umiejętności sportowe, walory wychowawcze i zdrowotne aktywności ruchowej.

Różnice dotyczą jedynie innego rozłożenia akcentów. Kraje, które przez długi czas były pod wpływami gimnastyki szwedzkiej, zdrowie i sprawność fizyczną uznają w dalszym ciągu za priorytety wychowania fizycznego Inne są preferencje programowe krajów o bogatych tradycjach sportowych.

Przedmiotem analizy przeprowadzonej przez Europejskie Stowarzyszenie Wychowania Fizycznego była również treść programów wychowania fizycznego realizowanych w szkołach europejskich. Generalnie można stwierdzić, że zarówno w szkołach podstawowych, i średnich najwięcej czasu na lekcjach wychowania fizycznego przeznacza się na: -gry zespołowe (średnio 25%), -lekkoatletykę i gimnastykę (około 15%), -ćwiczenia muzyczno-ruchowe i pływanie (po 10%).

W większości krajów europejskich dużą wagę przykłada się ponad to do: -edukacji zdrowotnej, -kształtowania właściwej sylwetki (budowy ciała) i sprawności fizycznej (4%– 15%)

Do najpopularniejszych gier należą: piłka nożna, koszykówka, siatkówka i piłka ręczna. W kilku zaledwie krajach uprawia się rugby (Andora, Francja, Wielka Brytania, Rumunia) oraz unihokej (Belgia, Finlandia, Litwa, Polska). Specyficznymi grami są korfball (Holandia), netball (Malta, Holandia) i softball (Czechy).

Najczęściej uprawianymi sportami indywidualnymi w szkołach europejskich są: gimnastyka, tańce, pływanie i lekka atletyka (26 krajów) badminton, squash, tenis i tenis stołowy. Mniejszą popularnością cieszą się: kanioning, wspinaczka na ściance, bieg na orientację, jogging, wędrówki górskie, żeglarstwo, nurkowanie, narciarstwo (biegowe i zjazdowe), snowboard, boks, kręgle, ekspresyjne formy ruchu, szermierka, szachy, fitness, łyżwiarstwo figurowe, judo, karate, łyżwiarstwo szybkie, łyżworolki, wioślarstwo, jazda skuterem śnieżnym, piłka wodna, breakdance i zapasy.

Nowa podstawa programowa Co nowego w sprawie ilości WF? I ETAP 4 GODZ. LEKCYJNE 6 lat Godziny lekcyjne Godziny fakultatywne 4 -5. 12. 08 r. Tomasz Frołowicz II ETAP IV ETAP 2 GODZ. LEKCYJNE 1 GODZ. LEKC. 2 GODZ. FAKULT. W tradycyjnym systemie klasowo-lekcyjnym Pozalekcyjne lub pozaszkolne, obligatoryjne co do udziału i fakultatywne co do treści 18 lat

Zajęcia w systemie klasowo – lekcyjnym 1. Podstawa definiuje konkretnie to, co uczeń ma wiedzieć i umieć z zakresu różnych obszarów działania. 2. Zapis określa jedynie to, co stanowi konieczne minimum, które musi stać się udziałem każdego ucznia. 3. Po zrealizowaniu treści obowiązkowych, nauczyciel sam określa treści uzupełniające w zależności od możliwości swoich uczniów oraz warunków szkolnych.

Przykłady wymagań względem ucznia - GIMNAZJUM Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego Uczeń wykonuje wybrany przez siebie zestaw prób do oceny wytrzymałości, siły i gibkości Trening zdrowotny Uczeń opracowuje i demonstruje zestaw ćwiczeń kształtujących wybrane zdolności motoryczne, w tym wzmacniające mięśnie brzucha, grzbietu oraz kończyn górnych i dolnych, rozwijające gibkość, zwiększające wytrzymałość, a także ułatwiające utrzymywanie prawidłowej postawy ciała.

Sporty całego życia i wypoczynek Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista Sport Taniec Edukacja zdrowotna Uczeń wymienia miejsca, obiekty i urządzenia w najbliższej okolicy, które można wykorzystać do aktywności fizycznej Uczeń demonstruje ergonomiczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o różnej wielkości i różnym ciężarze Uczeń planuje szkolne rozgrywki sportowe według systemu pucharowego i „każdy z każdym Uczeń opracowuje i wykonuje indywidualnie, w parze lub zespole dowolny układ tańca. Uczeń identyfikuje swoje mocne strony, planuje sposoby ich rozwoju oraz ma świadomość słabych stron, nad którymi należy pracować

Przykłady wymagań względem ucznia - LICEUM Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej Trening zdrowotny Sporty całego życia i wypoczynek Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista Uczeń opracowuje i realizuje program aktywności fizycznej dostosowany do własnych potrzeb Uczeń wylicza oraz interpretuje własny wskaźnik wagowo-wzrostowy (BMI) Uczeń stosuje poznane elementy techniki i taktyki w wybranych indywidualnych i zespołowych formach aktywności fizycznej Uczeń wykonuje ćwiczenia kształtujące i kompensacyjne w celu przeciwdziałania negatywnym dla zdrowia skutkom pracy, w tym pracy w pozycji siedzącej i przy komputerze

Sporty całego życia i wypoczynek. Uczeń: • stosuje w grze: odbicie piłki oburącz sposobem dolnym, zagrywkę, forhend i bekhend, zwody; • ustawia się prawidłowo na boisku w ataku i obronie;

Nowa podstawa programowa Co nowego w sprawie jakości WF? I ETAP III ETAP IV ETAP 2 GODZ. LEKCYJNE 1 GODZ. LEKC. 2 GODZ. FAKULT. diagnozy sprawności fizycznej diagnozy sprawności fiz. i rozwoju fiz. diagnozy spraw. i aktywności fiz. oraz rozwoju fiz. diagnozy sprawności i aktywności fiz. treningu zdrowotnego sportów całego życia i wypoczynku 4 GODZ. LEKCYJNE 6 lat Wymagania szczegółowe w zakresie: II ETAP bezpieczeństwa i bezpiecznej higieny osobistej aktywności fiz. i higieny osobistej 4 -5. 12. 08 r. Tomasz Frołowicz sportu tańca sportu 18 lat

Nowa podstawa programowa Co nowego w sprawie obligatoryjności WF? Fakultety Szkoła, uwzględniając lokalne tradycje i warunki, a także potrzeby i oczekiwania uczniów oraz ich rodziców (prawnych opiekunów) ustala formy aktywności fizycznej w ramach fakultetów o różnych profilach. Różnorodność fakultetów powinna gwarantować możliwość udziału uczniów w zajęciach dostosowanych do ich możliwości i zainteresowań, stwarzając okazję do satysfakcjonującej aktywności i osiągnięć. 4 -5. 12. 08 r. Tomasz Frołowicz

Nowa podstawa programowa Co nowego w sprawie obligatoryjności WF? I ETAP 4 GODZ. LEKCYJNE Różne oferty dla różnych uczniów: 6 lat 4 -5. 12. 08 r. Tomasz Frołowicz II ETAP IV ETAP 2 GODZ. LEKCYJNE 1 GODZ. LEKC. 2 GODZ. FAKULT. profil sportowy profil rekreacyjnozdrowotny profil rekreacyjny profil taneczny profil turystyczny 18 lat

Profil turystyczny

Profil taneczny

Profil sportowy

Profil rekreacyjny

Co zyskujemy dzięki zajeciom w ramach fakultetów? Uczeń – ćwiczy to, co lubi, a nie to, co narzuca mu szkoła. Szkoła – posiada ciekawszą, być może konkurencyjna ofertę. Nauczyciel – ma na zajęciach uczniów, którzy ćwiczą z większym zaangażowaniem.

Co zmieni się w wychowaniu fizycznym? - nastąpi częściowe odejście od zajęć prowadzonych w systemie klasowo – lekcyjnym - uczeń będzie dokonywał wyborów form aktywności fizycznej kierując się swoimi zainteresowaniami i możliwościami - podkreślona zostanie ranga zdrowia jako ważnej wartości w życiu człowieka - planując treści edukacji będzie się częściej uwzględniać potrzeby ucznia - nauczyciel otrzyma większą swobodę doboru treści kształcenia - szkoła będzie musiała pracować nad ciekawą ofertą zajęć fakultatywnych - szkoła bliżej życia

Wnioski: 1. Analiza porównawcza nowelizowanej podstawy programowej wychowania fizycznego z koncepcjami programowymi realizowanymi w krajach Unii Europejskiej wskazuje na jej zgodność z najnowszymi tendencjami w tym zakresie tj. : wolnością treści oraz całościowym wspieraniu rozwoju ucznia.

2. Hierarchia celów oraz istota współczesnego wychowania fizycznego w polskiej i europejskiej teorii naukowej są zbieżne. 3. W obu przypadkach podkreśla się pedagogiczny i prospektywny charakter tego procesu oraz potrzebę kształtowania kompetencji behawioralnych i instrumentalnych. 4. Zauważalna jest jednocześnie różnica w akcentowaniu priorytetów edukacyjnych.

5. W zachodnioeuropejskiej teorii naukowej mniejszy nacisk kładzie się na fizyczne (cielesne) aspekty edukacji fizycznej, będącej subsystemem kultury ruchu. 6. Wspólne dla większości autorów definicji europejskiego wychowania fizycznego, wydaje się być pojmowanie go jako pedagogicznej operacjonalizacji kultury ruchu (bądź kultury fizycznej, głównie w krajach Europy Środkowo-Wschodniej).

7. Jako ważny i niezbędny składnik nowoczesnego systemu edukacyjnego może być uznane obecnie tylko takie wychowanie fizyczne, które zapewnia wszystkim uczniom solidne fundamenty zdrowia(fizycznego, psychicznego i społecznego), a także radość z regularnej aktywności ruchowej. 8. Wyposażenie ucznia w kompetencje umożliwiające uczestnictwo w kulturze fizycznej (ruchu), fundamentalnym składniku zdrowego stylu życia, wydaje się być wystarczającą legitymizacją wychowania fizycznego w programach szkolnych.

bericht----Van: Meiners-Pieters, C. M. M. Verzonden: woensdag 20 oktober 2004 9: 37 Aan: 'Jerzy Pospiech' Onderwerp: FW: Re-presentation EYES Closing Ceremony/pospiech lz-----Oorspronkelijk Dear Mr Pospiech, In your speech you can inform the delegates of the way Poland has arranged there physical education. As I understand you were the president of the commission that made the physical education programma for the Polish government (I've read a Dutch translation of your English article on this issue). I think Poland is far ahead and we can learn a lot from your approach. It would be nice if you elaborate a bit about the reason that Poland has chosen this approach on physical education and what other countries can learn from Poland (would it even work in every country? ). W twojej prezentacji możesz przedstawić organizację wychowania fizycznego w Polsce. Jak mi wiadomo przewodniczyłeś zespołowi, który na zlecenie polskich władz opracował program wychowania fizycznego (czytałam holenderskie tłumaczenie twojego anglojęzycznego artykułu na ten temat). Myślę, że Polska przoduje pod tym względem i my możemy się wiele od was nauczyć. Dobrze byłoby, gdybyś powiedział coś na temat powodów dla których wybraliście taką koncepcję programową wychowania fizycznego i czego inne kraje mogłyby się nauczyć od Polski (co mogłoby się sprawdzić we wszystkich krajach? )

Wstecz

Dziękuję za cierpliwość i uwagę