Jelena Dragievi Oktobar 2006 SUNCE Die se lepoto

Jelena Dragićević Oktobar 2006 SUNCE

“Dižeš se lepoto na horizontu neba, o živi disku koji život zapovedaš. Kad se pojaviš na istočnom obzorju, nakon što si celu zemlju ispunio svijim savršenstvom, lep si velik, svetlucav, izdignut iznad zemlje cele. . . Ali kad zaspiš na zapadnom horizontu, zemlja je u tmini, kao smrt, ljudi su ispruženi u svojim sobama, pokriveni čaršavom i nijedno oko ne vidi više svoga druga. . . ” Himna Akenatonove vladavine

udaljenost Zemlja - Sunce. . . 149 600 000 km udaljenost od centra galaksije. . . 8, 5 kpc (28 000 sg) nagib ekvatora prema ekliptici. . . 7 o 15’ spektralna klasa. . . G 2 starost. . . 4. 7 milijardi godina period obilaska oko galaktičkog centra. . . 230 x 106 god srednji ugaoni prečnik. . . θ = (1919, 28 ± 0)” poluprečnik. . . R ( = סּ 696 ooo ± 100) km spljoštenost. . . (5 ± 0, 7) x 10 -5 srednja ugaona brzina. . . W = סּ 2, 6 x 10 -6 s-1 oscilacije

masa srednja gustina u središtu temperatura fotosfere luminoznost . . . m = 1. 99901 x 1030 kg. . . ρ = 1408 kg/m 3. . . ρ = 1. 5 x 105 kg/m 3. . . T = > 14 x 106 K. . . T = 5771 K. . . L = 3. 84 x 1026 W zapremina Sunca je 1, 3 miliona puta veća od zapremine Zemlje

Hemijski elemenat H He C O 2 N 2 Si Mg Ne Se S Procenat od ukupne mase 71, O 27, 1 0, 40 0, 97 0, 096 0, 099 0, 076 0, 058 0, 14 0. 40

ELEKTROMAGNETNO ZRAČENJE “SUNCE JE U STANJU BELOG USIJANJA” SOLARNA KONSTANTA (opada obrnuto proporcionalno kvadratu rastojanja od Sunca) ISTICANJE NAELEKTRISANIH ČESTICA NA ZEMLJU DOSPEVA SAMO 2/109 SUNCE EMITUJE PREKO 99% E U PODRUČJU TALASNIH DUŽINA IZMEDJU 0, 2 I 25 μm

Jezgro Sunca 60% Sunčeve mase r≈ 0, 25 R סּ 1, 6 % V Sunca zona fuzionih reakcija T ≈סּ 8 x 106 K proton – proton ciklus (600 x 106 tona H transformiše se u 596 x 106 tona He, a 4 x 106 pretvara se u E γ zrake i neutrine) po standardnom modelu proizvede se oko 1038 neutrina

Radijaciona zona o, 25 -0, 85 R סּ na početku radijacione zone; T=7 x 106 oc ρ=15 x 103 kg/m 3 temperatura stalno opada na 350 000 km od središta Sunca gustina je jednaka gustini H 2 O nema fuzionih reakcija, ni nagomilavanje He pa je maseni procenat H 2 x veći u odnosu na jezgro

Konvektivna zona proteže se u oblasti od gornje granice radijacione zone do fotosfere nastanak i varijacije magnetnog polja, aktivnost, zagrevanje višeh slojeva atmosfere T=2 x 106 oc ρ=150 kg/m 3 konvekcija slojevita gradja pojava granulacija u fotosferi, akustičnih perturbacija i oscilacija gasa u atmosferi

Sunčeva atmosfera hladnu atmosferu čine je fotosfera i hromosfera vrelu atmosferu čine korona i njen produžetak; Sunčev vetar za posmatranje se koriste: spektoheliogafi interferencionopolarizacioni filteri koronograf

Fotosfera sjajan disk najniži deo atmosfere stanje lokalne termodinamičke ravnoteže ρ=(1 -3)x 10 -4 kg/m 3 m=1020 kg temperatura na donjoj granici T=9000 K temperatura na gornjoj granici T=4500 K granule (svetla zona) super granule

Sunčeve pege tamnija područja na sjajnom Sunčevom disku posmatrali su ih: Šajner, Kasini, Galilej, Heršel, Moren, Kirher. . . prva fotografija pege načinjena je 1845. površina tipične pega je oko 10 -4 vidljive površine Sunca sjaj pege je oko 5000 x veći od sjaja Meseca tamna senka (UMBRA) svetle polusenka (PENUMBRA)

Tsenke = 4270 K Tpolusenke = 5380 K granulacija je prisutna i kod pega prostiranje ide do dubine od 500 – 800 km kroz pegu struji gas fotosferske fakule (buktinje) ili lanci sjajnih granula Klasifikacija: po karakteristikama magnetnog polja: α tip unipolarne – 8, 6%, β tip bipolarne - 91%, γ tip multipolarne – 0, 4% δ tip haotične Ciriška klasifikacija

Hromosfera nalazi se iznad fotosfere Lokjer 1869 niža h=1500 km iznad fotosfere srednja h= 1500 – 4000 km gornja h = 4000 – 10 000 km intenzivna turbulentna kretanja tamna vlakna – filamenti svetle oblasi – fakule i flokule hromosferska mreža spikule poput plamenih jezičaka (106 u svakom trenutku) 1/3 spikula se vraća nazad u donju hromosferu

Hromosferske erupcije iznenadni kratkotrajni procesi, u kojima dolazi do velikog porasta intenziteta zračenja u ograničenim oblastima hromosfere nastaju u oblasima fakula u tzv. Liniji nultnog pojasa karakterišu ih: brz porast sjaja, vrlo kratko trajanje maksimuma i relativno sporo gašenje najveće eksplozije traju oko 7 h manje eksplozije traju 5 -40 min mahanizam nastajanja: nagla transformacija E magnetnog polja u kinetičku i energiju zračenja

Korona nalazi se iznad hromosfere posle tankog prelaznog sloja najtopliji i najredji sloj atmosfere dimenzije, oblik i procesi koji se odvijaju zavise ob magnetne aktivnosti Tkorone= 2 x 106 K mkorone>5 x 1014 kg gornja granica se ne može u potpunost odrediti sjaj spoljašnje korone je oko 106 x manji od sjaja Sunčevog diska izvor rengenskog, radio i UV zračenja ρ je 1012 x redja od Zemljine

Blesak se javlja izvad grupe pega i baklji. Postoji : homologni, protonski i simpatetički blesak Koronini zraci uočavaju se za vreme pomračenja ili pomoću koronografa kao izdužena zgušnjenja Perjanice ili polarne četke pojavljuju se iznad Sunčevih polova. Zavise od nivoa aktivnosti na Suncu i najbolje se uočavaju za vreme smanjene akivnosti Sunca Koronine kondenzacije nalaze se iznad centralnih delova aktivnih oblasi. Koronine šupljine su oblasti iz kojih se intenzivno emituje Sunčev vetar i X zračenje. To su oblasti sa nižom temperaturom i gustinom

Protuberance ( PROMINENCIJE) niža temperatura; T=4000 – 15 000 K veća gustina; ρ= 2 x 10 -11 kg/m 3 podela prema topologiji i stepenu dinamičke aktivnosti: mirne (gigantski plameni jezici, lukovi, vodoskoci, petlje) aktivne (oblaci, sistem petlji, ciklona, sprejeva) l=200 000 – 1 900 000 km h=50 000 km erupcione eksplozije protuberanci koje dostižu veliku visinu h=10 6 km protuberance Sunčevih paga (petlje, lukovi, levkovi)

Sunčev vetar permanentno strujanje Sunčeve plazme koje se kreće približno radijalno od Sunca i prožima Sunčev sistem do rastojanja od 100 AJ oticanje energije iz korone spora (V=300 km/s) i brza stujanja(600 -700 km/s) svake sekunde u medjuplanetarni prostor isteče masa od (10 8 -109)kg, a gubitak na godišnjem nivou je (10 -15 -10 -14)kg

1. kontakt kada istočni rub Sunčevog dodirne zapadni rub Mesečevog diska 3. Kontakt Istočni rub Mesečevog diska dodirne istočni rub Sunčevog diska 2. kontakt kada se zapadni rub Sunčevog diska dodirne sa zapadnim rubom Mesečevog diska 4. kontakt dodiruju se zapadni rub Sunčevog diska i istočni rub Mesečevog diska

Dijamanski prsten

Geomagnetne posledice pojačane Sunčeve aktivnosti: 1. Model-Dilindžerov efekat, koji se ogleda u naglom prekidu radio veza, na λ=15 -60 m, na dnevmoj populopti Zemlje 2. Potpun prekid refleksija od jonosferskih slojeva i pojačane apsorpcije radio zračenja kosmičkih izvora na λ=10 -15 m 3. Naglo pojačanje šumova ili signala jako udaljenih stanica, koje emituju na λ>10 km (posledice koje su povezane sa elektromagnetnim zračenjem pošto počinju kada se optički uoči eksplozija na Suncu)

4. Pojačavanje meke komponente kosmičkog zračenja detektovanog na površini Zemlje 5. Magnetne bure, koje nastaju najkasnije dva dana, a najčešće 17 -21 h, od eksplozija na Suncu 6. Forbušov efekat, koji se manifestuje u znatno slabljenju (na 5 -10 dana) kosmičkog zračenja posle početka magnetnih bura 7. Polarne svetlosti, čije se formiranje podudara sa terminom nastanka magnetnih bura (posledice koje su u neposrednoj vezi sasa pojačanom korpuskularnom emisijom za vreme eksplozija na Suncu)

Polarne svetlosti Gasendi, 1621. h=100 -1000 km Borealis i Australis Javljaju se u obliku: slabo pokretljivih lukova, dugačkih traka, zrakaste forme, u bliku korona, zraka i koprena Traju po 10 min

Zemlja je u tmini jer je njen tvorac u svom horizontu.

Hvala na pažnji!