Jak rozwija sprawno manualn i grafomotoryczn Opracowaa Natalia

Jak rozwijać sprawność manualną i grafomotoryczną? Opracowała: Natalia Rusin- psycholog, nauczyciel

Dzieci 3 -4 letnie • • • W pierwszym okresie wieku przedszkolnego najsprawniej funkcjonują duże grupy mięśniowe: mięśnie barków i ramion, co jest widoczne w czynnościach najmłodszych przedszkolaków. Równocześnie cechuje je powolność ruchowa i niezręczność manualna, co jest związane ze słabo wykształconymi mięśniami dłoni i palców, a także z przewagą funkcji mięśni zginaczy nad prostownikami. Słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa powoduje rozrzutność ruchową, która charakteryzuje się brakiem oszczędności i precyzji, nadmiarem ruchów zbędnych nie biorących udziału w danej czynności (tzw. przyruchy), zaangażowaniem całego ciała w każdy ruch. Dzieci 3 – 4 letnie potrafią jeszcze łączyć dwu różnych czynności ruchowych jednocześnie. Ich uwaga ruchowa jest niepodzielna i krótkotrwała. Procesy pobudzania dominują w działaniach dzieci nad hamowaniem, co przejawia się trudnościami panowania nad własnymi ruchami. Równocześnie systematyczne dostarczanie dzieciom w tym wieku okazji do swobodnego i wielostronnego ruchu, manipulowanie przedmiotami, dowolne zabawy, działania podejmowane z własnej inicjatywy wpływają decydująco na stopniowe usprawnianie całego ciała i jego ruchów oraz wzmacnianie kości, stawów, mięśni. W formie zabawowej zachęcamy dzieci do wykonywania określonych czynności, ale wszystkie ruchy dokładnie prezentujemy, co daje widoczne rezultaty. W zakresie samoobsługi dzieci opanowują wiele podstawowych umiejętności, choć w dalszym ciągu działają wolno, ich ruchy nie osiągają pełnej swobody.

Dzieci 4 -5 letnie • • Zmiana pod względem ogólnej sprawności ruchowej, zręczności i precyzji w działaniach manualnych zachodzi na przełomie 4 – 5 roku życia. Wówczas znacząco wzrasta zdolność do wysiłku oraz zwiększa się potrzeba ruchu. Jest to okres nasilających się procesów kostnienia wielu punktów szkieletu. Między innymi kostnieniu ulega chrzęstna tkanka nadgarstka, co sprzyja sile wzrastającej zręczności posługiwania się dłońmi. Równocześnie wzmacnia się znacznie muskulatura dłoni i palców. Dzieci 5 – letnie opanowują już wiele czynności wymagających precyzji drobnych ruchów. Miarą ich sprawności jest samodzielne obsługiwanie siebie, wykonywanie szeregu użytecznych prac, łączenie kilku różnych czynności Znacznemu rozwojowi ulega koordynacja wzrokowo – ruchowa i orientacja w przestrzeni związana ze wzrastającą pamięcią ruchową. Dzieci lepiej orientują się w kierunkach, dzięki czemu ich ruchy stają się pewniejsze, bardziej zdecydowane, szybsze. W końcowym okresie wieku przedszkolnego dzieci osiągają już wysoki poziom zręczności, płynności i elastyczności motorycznej. Bardzo istotnym przejawem wysokiego stopnia sprawności ruchów jest ich przewidywanie tzw. antypacja ruchowa, która przejawia się we wcześniejszym przewidywaniu, przystosowaniu pozycji ciała, ustawieniu ręki do czynności mającej nastąpić. Jest to wynik wielokrotnych doświadczeń ruchowych przez które dziecko osiąga tą zdolność „przymierzania się” do ruchu zanim zostanie wykonany. Dzięki rozszerzającym się znacznie w tym okresie różnorodnym działaniom manualnym rozwija się dokładność wykonywania wielu skomplikowanych czynności rąk. Dzieci potrafią już bez trudu nawlec igłę, połączyć różnymi sposobami drobne części przedmiotów, wykazują dużą precyzję w rysowaniu tworząc wspaniałe kompozycje oraz wykonując wiele szczegółowych elementów postaci ludzkich itp. Wiele czynności potrafią wykonywać bez kontroli wzroku. Dzieci opanowują cały szereg schematów ruchowych w których płynnie łączą poszczególne kolejne czynności.

Dzieci 6 letnie • • • Sześciolatkom zależy nie tylko na wyniku ich działań, rezultatach czynności, ale zaczynają oceniać jakość wykonania ruchów. Pojawia się zainteresowanie współzawodnictwem, gdzie zachodzi możliwość porównywania siebie z innymi. Różnego typu działania manualne i ćwiczenia grafomotoryczne nie oznaczają że wzrost sprawności ruchowej zachodzi automatycznie i jednakowo szybko u wszystkich dzieci i w określonych okresach każde dziecko osiąga wyrównany poziom. Istotny wpływ na osiągane wyniki sprawności manualnych i grafomotorycznych mają wrodzone właściwości fizyczne i psychiczne dziecka, rodzaj jego temperamentu i związana z nim pobudliwość. Zdarza się, że zahamowania ruchowe mają podłoże nerwicowe, które ujawniają się w wyniku wcześniejszych przykrych doświadczeń. Najistotniejsze jednak znaczenie dla osiągania sprawności ruchowych ma właściwe dostarczanie dzieciom bodźców dla rozwoju motorycznego. Brak ruchu i możliwości jego wyrażania, brak okazji do spontanicznego, swobodnego ćwiczenia sprawności w zabawach bywa przyczyną słabego rozwoju dzieci, nierównomierności pracy mięśni a przede wszystkim braku pozytywnej motywacji do działania. Dobór i organizację fizycznego wysiłku dziecka oraz rozwijanie jego ruchowych sprawności trzeba uzależniać od potrzeb rozwojowych i możliwości z nimi związanych, a więc od rozwoju fizycznego i psychicznego każdego dziecka. Obok dzieci wykazujących zaburzenia manualne z przyczyn organicznych jest też grupa dzieci wykazujących podobne zaburzenia na tle emocjonalnym. Silne napięcie, zwłaszcza w nowych sytuacjach społecznych, powoduje tak silne napięcie mięśniowe, że dzieci nie są w stanie wykonać prawidłowo czynności manualnych. W stosunku do tych dzieci należy unikać sytuacji stresowych i otoczyć je serdeczną opieką.

Przykłady ćwiczeń rozwijających sprawność manualną i grafomotoryczną: • Układanie z klocków czy koralików różnych przedmiotów np. mebli, samochodów, drzew, • figur geometrycznych. • Układanie z tasiemki czy sznurka różnych figur geometrycznych. • Ugniatanie kul z bibuły, waty, papieru, plasteliny, gazet. • Ugniatanie plasteliny i zapełnianie nią różnych powierzchni np. koła, trójkąta, kwadratu.

• Wałkowanie cienkich wałeczków z plasteliny czy modeliny i obwodzenie nimi narysowanych przedmiotów i figur. • Wyklejanie z plasteliny czy też modeliny narysowanej postaci ludzkiej (głowa, tułów, ręce, nogi). • Lepienie z plasteliny czy modeliny różnych zwierząt (np. psa, kota, jeża) ze szczególnym zwróceniem uwagi na części składowe (głowa, szyja, tułów, łapy). • Układanie na kartkach papieru z różnych materiałów i elementów kompozycji np. z liści, z owoców, z kory, z wełny, ze szmatek itp.

Ugniatanie kulek z bibuły, waty czy papieru a następnie wylepianie kulkami różnych powierzchni (prostokąt, koło, kwadrat itp. ).

• Cięcie papieru wzdłuż linii prostej narysowanej grubym pisakiem. • Cięcie papieru wzdłuż narysowanej grubym pisakiem linii falistych, łamanych, kolistych. • Wycinanie nożyczkami różnych obrazków z gazet i czasopism oraz naklejanie ich na papier. • Wycinanie nożyczkami po narysowanych liniach (prostych, kolistych, łamanych).

• Rysowanie dowolnych wzorów palcem i dłonią na tackach z rozsypaną kaszą drobno i gruboziarnistą. • Nawlekanie koralików czy guzików na sznurek lub żyłkę. • Przewlekanie sznureczków przez otwory (tzw. wyszywanki bez igły). • Zapinanie i odpinanie guzików i zamków błyskawicznych przy ubraniach. Nawlekając koraliki rób to według pewnego schematu, np. żółtyczerwony-niebieski, wtedy dodatkowo ćwiczysz sekwencyjność.

Szlaczki- przygotowanie do pisania w liniaturze Piszemy od lewej strony do prawej, od góry na dół, nie zmieniamy pozycji kartki, zatrzymujemy się na kropce.

Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz

Założenia Metody Dobrego Startu • Głównym założeniem MDS jest wspomaganie rozwoju psychomotorycznego dziecka poprzez odpowiednio zorganizowaną zabawę i aktywne wielozmysłowe uczenie symboli graficznych: łatwych wzorów, wzorów literopodobnych, liter i znaków matematycznych. Realizacja tego założenia odbywa się poprzez rozwijanie funkcji, które biorą udział w uczeniu się czytania i pisania (poznawczych: wzrokowo-przestrzennych, słuchowo-językowych i ruchowych) oraz ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej). Inne cele to kształtowanie lateralizacji, świadomości schematu ciała (jego części oraz lewej i prawej strony) i przestrzeni. MDS reprezentuje zatem polisensoryczne, aktywne podejście do pracy z dziećmi. Występują w niej trzy elementy: • element motoryczny to ćwiczenia ruchowe, ruchowo-słuchowe, a także ruchowo-słuchowowzrokowe czyli ruchy zharmonizowane z rytmem piosenki, wykonywane podczas reprodukowania znaków graficznych; element słuchowy to piosenki, wierszyki, zdania, wyrazy; element wzrokowy to znaki graficzne (łatwe wzory, wzory literopodobne, litery i znaki matematyczne). • •

Zastosowanie Metody Dobrego Startu • MDS przeznaczona jest dla dzieci od 2 do 10 lat. Ma zastosowanie w profilaktyce niepowodzeń szkolnych, diagnozowaniu ich przyczyn, korekcji zaburzeń i w edukacji. Metoda służy przygotowaniu dzieci w wieku przedszkolnym do nauki czytania i pisania. Służy także uczeniu liter i cyfr w pierwszej klasie. Dotyczy to zarówno dzieci o prawidłowym rozwoju, jak i dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

Należy pamiętać: • Czas trwania zajęć powinien być dostosowany do wieku i możliwości dziecka. • Kredki i ołówki powinny być miękkie. • Można pomagać dziecku poprzez delikatne prowadzenie jego ręki. • Gdy dziecko ma trudności z wykonaniem zadania, należy wskazać dalszy kierunek pracy. • Należy pozytywnie mobilizować dziecko do samodzielnej pracy poprzez pochwały i zachęty. • Każdorazowo nagradzać pochwałami wysiłki dziecka włożone w wykonanie zadania. • Pamiętać należy o tym, że proponowane ćwiczenia mają być dla dziecka radosną zabawą, a nie przykrym obowiązkiem.