JAK ANALIZOWA UTWR LITERACKI NA EGZAMINIE MATURALNYM W

JAK ANALIZOWAĆ UTWÓR LITERACKI NA EGZAMINIE MATURALNYM W ROKU 2011? prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek Instytut Filologii Polskiej Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Co to jest szkolna interpretacja tekstu? Szkolna interpretacja tekstu jest zdyscyplinowaną koncepcyjnie kompozycyjnie językowo formą wypowiedzi, której najważniejszym zadaniem jest udowodnienie danej hipotezy interpretacyjnej

Co to jest szkolna interpretacja tekstu? Wypowiedź ta musi być przekonująca, zbudowana na wiedzy z zakresu tzn. zawierać argumenty literaturoznawstwa kulturoznawstwa językoznawstwa

Analiza (obserwacja) utworu literackiego jest więc narzędziem służącym interpretacji, czyli wydobyciu sensów znaczeniowych z utworu.

Co jest ważne w szkolnej analizie oraz interpretacji tekstu? • postawienie hipotezy interpretacyjnej, interpretacyjnej która wskaże na całościowe odczytanie utworu. • wyselekcjonowanie elementów tekstu, które będą służyły udowodnieniu hipotezy. • uporządkowanie logiczne argumentów popierających hipotezę. • przywoływanie właściwych kontekstów wspierających hipotezę. • wnioskowanie cząstkowe i końcowe. • otwarcie na szersze, nowe, inne perspektywy interpretacyjne w podsumowaniu. • funkcjonalne zastosowanie terminologii. • kwestie językowe: urozmaicona składnia, bogaty słownictwo, poprawna fleksja, ortografia i interpunkcja.

Schemat oceniania i jego stosowanie Czy należy się „wstrzelać” w maturalny klucz? NIE ! Po pierwsze, dlatego, że nie ma klucza, lecz istnieje tzw. analityczny model odpowiedzi Po drugie, dlatego, że to jest po prostu nieracjonalne, nieracjonalne ponieważ w chwili pisania matury jeszcze nie ma analitycznego modelu wypowiedzi…

Co zawiera analityczny model wypowiedzi? Zawiera obszary kryteriów, kryteriów które zdający powinien uwzględnić w swoim wypracowaniu, te z kolei podzielone są na konkretne wskazania

Co wyznacza obszar kryteriów? Obszar kryteriów wyznacza sposób formułowania tematu: • czyli najważniejszą kwestią jest odpowiednia jego analiza struktura wypowiedzi • która pozwala na przyjęcie odpowiedniej struktury wypowiedzi • oraz dobór właściwego materiału rzeczowego materiał rzeczowy

Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy) Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek” scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta i Elmiry Segment pierwszy: wobec tytułowej postaci. charakterystyka Tartuffe’a Segment drugi: postawy (postawa bohatera „dla Obszary kryteriów były wymienionych w temacie Segment trzeci: podsumowanie świata” i rzeczywista = przyporządkowane trzech postaci wobec (dostrzeżenia przez zdających hipokryzji hipokryzja) na podstawie kolejnym Świętoszka nasegmentom podstawie Tartuffe’a, różnych postaw bohaterów wobec podanych fragmentów tematu podanych fragmentów oraz interpretacji postaw bohaterów (wraz zniego otwarciem na cały (wraz z otwarciem na cały w kontekście przesłania utworu. utwór).

Umiejętności, które sprawdza ten temat Zdający: • rozpoznaje bohaterów w utworze i określa relacje między nimi, • dostrzega najistotniejsze zagadnienia utworu, wskazuje sposoby kreacji bohatera, • problematyzuje odczytanie tekstu, • dobiera przykłady z tekstu dla uzasadnienia oceny postawy bohatera, • podsumowuje obserwacje analityczne, wartościuje postawy bohaterów, • pisze tekst spójny, stosując właściwą dla interpretacji zasadę kompozycyjną, nadaje mu właściwy kształt graficzny, • pisze stylem o cechach indywidualnych, komunikatywnym, żywym, dostosowanym do formy wypowiedzi, • pisze językiem zgodnym z obowiązującą normą,

Oczekiwane czynności, które powinien wykonać maturzysta v v v v przedstawienie postaci i relacji między nimi, określenie postawy Tartuffe’a „dla świata” (fałsz), określenie prawdziwej twarzy Tartuffe’a, określenie postawy Orgona wobec Tartuffe’a, określenie postawy Kleanta wobec Tartuffe’a, określenie postawy Elmiry wobec Tartuffe’a, podsumowanie: ü określenia cech bohatera na podstawie jego wypowiedzi i zachowań (elementy bezpośredniej charakterystyki postaci), określania relacji między Świętoszkiem a innymi bohaterami i na ich podstawie wnioskowania o cechach charakteru i osobowości Tartuffe’a (elementy charakterystyki pośredniej).

Tylko fragment czy cały utwór? Stworzenie pełnej krytycznej charakterystyki bohatera wiązało się ze znajomością całego utworu, utworu ponieważ tylko ona mogła dać piszącym możliwość wartościowania i odróżniania: hipokryzji i zakłamania od prawdy i szczerości pozorów od rzeczywistości oceny subiektywnej od obiektywnej

Na egzaminie maturalnym trzeba więc znać utwory w całości, bo tylko to gwarantuje pełne odczytanie sensu podanego fragmentu!

rozumienie znaczeń dosłownych i przenośnych w tekście literackim na wszystkich poziomach jego odczytań doskonalenie analizy bohaterów literackich i świata przedstawionego określanie funkcji środków stylistycznych, niezbędnych do interpretacji całości utworów Umiejętności niezbędne do napisania maturalnego wypracowania łączenie wiedzy o języku z analizą i interpretacją tekstów literackich doskonalenie kompozycji rozprawki interpretacyjnej

Temat a kryteria oceniania wśród kryteriów oceniania kryteria oceniania nie sąsą umiejętność funkcjonalnego sztywnym, również walory jedynie słusznym jeżeli wykorzystania szczególnie wpracy, bogate, interpretacji ciekawa, funkcjonalna zaprezentowałeś wiedzę zapisem, są tylko urozmaicone słownictwo ii odwołań wnikliwa doanaliza innych tekstu tekstów, kompozycja pracy możliwością, umiejętności która wykraczające pomaga którestyl podejmują wypowiedzi ten sam pozaproblem oczekiwania, w ocenie uzyskasz czy motyw dodatkowe punkty

Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy) Porównaj konwencje literackie podanych tekstów. Zwróć uwagę na wykreowane w nich przestrzenie i bohaterów literackich (fragment Lalki Prusa oraz opowiadania Schulza) Uwaga! Segment pierwszy: przestrzeń w Lalce Prusa Należy pamiętać o Segment trzeci: Segment drugi: Schulza – i opowiadaniu posługiwaniubohaterowie się kategoriami: kategoriami podsumowanie Lalki Prusa realistyczne i mimetyczne określenie inarratora, typy opowiadania Schulza Prusa a obrazowanie narracji oraz inne elementy fantastyczne i kreacyjne świata przedstawionego Schulza

Błędy kardynalne • Np. : „Autorem Świętoszka jest Szekspir”; akcja dramatu Świętoszek rozgrywa się na Litwie w XIX w. ; • Takich prac jest kilkanaście! Błędy rzeczowe • Np. : „Marek Edelman podczas wojny pracował w getcie jako lekarz” (piszący nie znał jednej z podstawowych lektur, ale ponieważ poprawnie analizował fragment zamieszczony w arkuszu, a praca była poprawna językowo i stylistycznie, egzaminator może ją oceniać). • Takich prac jest niemało!

Formuła wypracowań Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości utworu (2005) • Abiturient interpretując fragment utworu musi uczynić to w kontekście jego całości (znajomość całej powieści Sienkiewicza). Charakteryzując Makbeta na podstawie danych fragmentów dramatu Szekspira, określ, na czym polega tragizm postaci i porównaj go z tragizmem bohatera ze znanego Ci dramatu antycznego (2006) • Abiturient, obok analizy fragmentów zawartych w arkuszu egzaminacyjnym, powinien znać dramat Szekspira, jeden dramat antyczny, rozumieć pojęcie tragizmu oraz wiedzieć, na czym polega różnica pomiędzy tragizmem antycznym a Szekspirowskim

Formuła wypracowań Analizując i interpretując wiersz Anny Analizując i interpretując wiersze Świrszczyńskiej „Budując barykadę” Dokonaj analizy i interpretacji Tadeusza Różewicza „Ocalony” oraz fragment „Pamiętnika z i opowiadania „Zabawa w klucz” Idy Józefa Barana „Mam dwadzieścia powstania warszawskiego” Mirona Fink, zwracając uwagę na sposób pięćBiałoszewskiego, lat”, porównaj poetyckie kreacje przedstaw i podjęcia tematu zagłady Żydów w doświadczeń pokoleniowych i porównaj dwa sposoby prezentacji czasie II wojny światowej. egzystencjalnych. dramatu zwykłych ludzi uwikłanych w historię.

zureks@kul. pl