Jaarverslag Varkens Innovatie Centrum Sterkel 2012 Jaarverslag VIC

Jaarverslag Varkens Innovatie Centrum Sterkel 2012 Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Inhoud • Introductie • Peilers VIC Sterksel • Partnership bedrijfsleven • Team VIC Sterksel • 2012: – Management varkensbedrijf en biogas – Validatie & innovatie projecten – Kenniscentrum • 2013: – Thema's onderzoek – Open innovatiedagen • Nawoord Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Introductie • Hoogtepunten 2012 – – – 7500 bezoekers Veel nieuwe projecten Succesvolle ver- en nieuwbouw (o. a. Star. Plus, dekstal, kraamstal en toiletstal) Oprichting Partnership Succes Topsectorenbeleid • Topsectorenbeleid – Doorlopende projecten en nieuwe projecten gehonoreerd – Goede basis voor 2013 – Vertrouwen overheid en productschap in onderzoek • Iedereen bedankt!! – Bedankt voor de prettige samenwerking – Tot ziens in 2013! Team VIC Sterksel Jaarverslag VIC Sterksel 2012

De peilers van ‘Sterksel’ Educatie Biogasinstallatie Varkensbedrijf Kennisoverdracht Innovatie & Validatie projecten Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Stakeholders PVV EZ Partnership Onderwijs VIC Sterksel Bedrijfsleven Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Partnership • Partnership ‘Innovators van de varkenshouderij en varkensvleesketen’ • Initiatief van bedrijfsleven en VIC Sterksel • Bestendiging van samen werken aan innovatie • November 2012 benoeming bestuur • Begin 2013 definitieve overeenkomsten getekend • Nu 46 partners – Bedrijfsleven – Onderwijs – LTO en NVV • In 2013 verdere uitbreiding • Meer info: kijk op de site of mail naar sabine. dielemans@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Team VIC Sterksel Van links naar rechts en van boven naar onder: Wim Aarts (Manager bedrijfsvoering) Rik Verheijen (Onderzoekscoördinator algemeen) Rob Nijssen (Dierverzorger en proefuitvoering) Daan Somers (Algemeen manager) Anne-Marie van Bussel (Research Development Feed en Pharma) Nienke Dirx (Innovatie manager) Patrick Classens (Innovatie manager) Pim Peters (Dierverzorger en proefuitvoering) Annie Polman en Huub Haas (Algemene ondersteuning) Anita Hoofs (Onderzoeker varkenshouderij) Hanneke van de Laar (Receptioniste, Data manager) Marjolein van Genugten (Innovatie manager) Linda Troquet (Onderzoekscoördinator voeding, gezondheid en management) Bas Peters (Onderzoekscoördinator Techniek, energie en mineralen & Operator biogas) Loes van de Pas (Dierverzorgster en proefuitvoering) Peter Ansems (Dierverzorger en proefuitvoering) Jaarverslag VIC Sterksel 2012

2012 Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Management varkensbedrijf • Volledig gesloten door externe capaciteit vleesvarkens • Nieuwe dekstal voor 75 zeugen • Volledige bedrijf Good Farming Star waardig • Specialisatie dierverzorgers voor verzorging en projecten: kraamafdeling, vleesvarkens, zeugen en biggen • Supportteam varkensbedrijf VIC: – Bedrijfsbegeleiders: dierenarts, voer, fokkerij en afzet – 2 x per jaar gezamenlijk overleg – Plan van aanpak op basis van cijfers en coaching Jaarverslag VIC Sterksel 2012

• Productie Management biogas – 0, 75 MWh, goed voor 1550 huishoudens – Warmte en elektriciteit benutting in kantoor en stallen • Besparing op aardgas en stroom! • Bedrijfsvoering – Aangepaste cockpit vanwege hoge voer -en mestafzetkosten – Focus op kostprijs voer- en mestafzetkosten onder de 10 cent per kwh – Niet meer aantal vollasturen leidend, maar opbrengsten per k. Wh • Toekomstgerichte aanpassingen – Warmtebonus toegekend: 5 jaar nuttig benutten van warmte uit de WKK’s – Lagere mestafzetkosten door pasteuriseren van digestaat – Grote schoonmaak waardoor meer vergistingscapaciteit en hoger rendement van de Co-producten Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Validatie onderzoek • Ongeveer de helft van het onderzoek dat op VIC Sterksel wordt uitgevoerd is validerend onderzoek • Het wetenschappelijk valideren onder praktijkomstandigheden • Verzameling van data i. c. m. statistische analyses • Nauwe samenwerking met onderzoekers Livestock Research van Wageningen UR • Betrouwbare informatie voor volgende stap in productontwikkeling of productvermarkting • Openbaar of vertrouwelijk, afhankelijk van wens opdrachtgever • Meer informatie: annemarie. vanbussel@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Innovatie ‘Inspireren door te realiseren’ Sector moet blijven ontwikkelen om te blijven bestaan Continu contact met de primaire sector Veel ideeën en initiatieven vanuit varkenshouders Ontwikkelingen voor de lange en kortere termijn Zowel op gebied van duurzaam en ontwikkelingsgericht als rendement en marktkansen • De deur staat open om u te ontvangen en de innovaties in de praktijk te bezichtigen!! • • • Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Effect van genetica en opfokstrategie op technisch resultaat vleesvarkens – Zeugen ingedeeld op hoge/lage Topigs Productie Index (TPI) en gedekt met een eindbeer met een hoge of respectievelijk lage Index – Biggen in opfokperiode onbeperkt of beperkt gevoerd 3 2 TPI verdeling zeugenbestand 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 • Droogvoerbak vs lange trog droogvoer – Vergelijk van droogvoerbak t. o. v. lange trog droogvoedering vleesvarkens • Meer informatie: linda. troquet@wur. nl Financiers: Productschap Vee & Vlees. Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Management van transities in de varkenshouderij – Pilot studie naar een minder stressvolle manier van spenen. – Stress in relatie tot effect op gezondheid en technische resultaten – Optimaliseren van aspecten als: • Afleidingsmaterialen • Sociaal support, door aanwezigheid van een bekende dierverzorger bij stressvolle gebeurtenissen. • Bekende/vertrouwde omgeving en signalen – In 2013 komt rapport beschikbaar – Meer informatie: linda. troquet@wur. nl Financier: Ministerie van Economische Zaken Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Houden van beren – effect van lichtregime, groepsgrootte en schuilmogelijkheden op ongewenst berengedrag. – Afgerond in 2012; rapport wordt binnenkort openbaar. Financiers: Productschap Vee & Vlees en Ministerie van Economische Zaken • Overig voedingsonderzoek – Voor een breed scala aan (inter)nationale voeder/nutriëntenfirma’s zijn in 2012 onderzoeken uitgevoerd, bij zowel zeugen, biggen als vleesvarkens • Meer informatie: linda. troquet@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Pro Dromi kraamhokken – Met meer comfort naar meer rendement – Acht innovaties (8 easy ‘s ) in drie uitvoeringen • Pro Dromi 1 : zeug gehele zoogperiode gefixeerd in box • Pro Dromi 1, 5: zeugen gedurende werpen en de eerste dagen daarna gefixeerd in box en daarna los in hok • Pro dromi 2: zeug gedurende werpen en gehele zoogperiode los in het hok – Voor meer informatie en films zie www. prodromi. nl of mail naar anita. hoofs@wur. nl Financiers: Innovatie Varkensvleesketen, EL&I, Vereijken, Verbakel en Leenders Roosters Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Pro Dromi farmers – 16 zeugenbedrijven 2 Pro Dromi kraamhokken per bedrijf • Gedrag zeug • Technische kengetallen • Arbeidomstandigheden – Monitoring m. b. v. de Pro Dromi Students – Meer informatie: anita. hoofs@wur. nl Financiers: Innovatie Varkensvleesketen, EL&I, Vereijken, Verbakel en Leenders Roosters Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Pro Dromi easy play kraam-, biggen- en vleesvarkensstal. – Lacterende zeugen meer rust bieden in de laatste twee weken van de zoogperiode door biggen 4 maal daags hok verrijking te geven waarbij alle biggen tegelijk kunnen spelen. – Door tijdsbeperkt hokverrijking beschikbaar te stellen blijft dit mogelijk voor de varkens aantrekkelijk. – Easy Play in biggen- en vleesvarkensstal, biedt mogelijk perspectief voor krulstaarten. – Meer info: anita. hoofs@wur. nl Financiers: Innovatie Varkensvleesketen en Ministerie van EZ Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Gelten die goed gedijen in groepshuisvesting – Doel: Gelten tijdens de opfokperiode goed voorbereiden op groepshuisvesting. – Het effect van extra leefruimte tijdens de opfok; het aanleren van sociale vaardigheden op jonge leeftijd en het aanbieden van extra kauw- en sjouwmateriaal op vluchten, dreigen en vechten (agonistisch gedrag), huidbeschadigingen, beenwerk, conditie en reproductieresultaten. – Onderzoek wordt in 2013 afgerond middels een rapport. – In 2013 publicatie handboek opfokzeugen. – Meer info: anita. hoofs@wur. nl Financiers: Ministerie van Economische Zaken & Productschap Vee en Vlees Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Stof reductie in varkensstallen – 5 technieken getest – Stof reductie aan de bron is mogelijk • Klik hier voor het rapport • Bedrijven: Inter Continental, Vet-in-air, MS Schippers, Luwatec en Zehnder Clean Air Solution Financiers: Productschap Vee en Vlees en Provincie Brabant Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Star. Plus – Onderzoek en ontwikkeling aan een integraal duurzame vleesvarkensstal met oog op People, Planet, Profit en Pigs • • • Natuurlijk geventileerd en toepassing daglicht Overdekte uitloop Functiegebieden Verstrekking ruwvoer Scheiden van mest aan de bron dmv mestbanden – Twee rondes gedraaid met onderzoek naar gebruik functiegebieden, gedrag en technische resultaten – Bekijk hier hoe de biggen de stal verkennen – Meer info: patrick. classens@wur. nl Financiers: Ho. St, Kempfarm, Wopereis en Ministerie van EZ Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Varken en zijn Vloer – Pilot keuzeproef voor gespeende biggen: bepalen voorkeur ligvloer • Een gangbare betonvloer en twee alternatieve vloersoorten onderzocht – Doel: het aanbieden van een comfortabele ligvloer zodat 90% van de dieren deze gebruikt en dus op een andere locatie mest • Minder hokbevuiling • Betere hygiëne • Meer comfort – Meer info: patrick. classens@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012 Financiers: Ministerie van EZ

Projecten 2012 • Onderzoek naar monovergisters. – Eenvoudige installaties waarbij alleen mest wordt vergist – Op boerderijschaal gebouwd en gecombineerd met een mini. WKK of een minigasturbine om biogas om te zetten in elektriciteit en warmte. – Optimaliseren en het vaststellen van het technische en economische perspectief van Microferm, UDR-fermenter, mini. WKK en gasturbine – Voor meer informatie, klik hier voor rapport of mail naar bas. peters@wur. nl • Verschillende onderzoeken naar methaanreductie bij mestopslag Financiers: Productschap Vee en Vlees Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Toiletstal – Doel: een vaste mestplaats creëren in de stal door gebruik te maken van het natuurlijk gedrag van het varken • Doorontwikkeling van de Pigsy tot een werkend systeem • Gedragstoilet: theoretisch kader neerzetten wat het leervermogen van het varken is • Groepen van 12 varkens in een hok uitgebreid naar afdelingsniveau – Klankbordgroep: Netwerk Varkenstoilet – In 2013 komen de eerste resultaten naar buiten op 28 -22013 tijdens het symposium van de toiletstal. Voor de uitnodiging klik hier – Meer info: marjolein. vangenugten@wur. nl Financiers: Dorset BV, Van Issum techniek BV, Nooyen Pig flooring BV, Inter. Continental BV, Productschap Vee en Vlees en Ministerie van EZ Met medewerking van Varkens. NET Netwerk Varkenstoilet Jaarverslag VIC Sterksel 2012 Jaarverslag

Projecten 2012 • Cockpit Vleesvarkens – Netwerk Cockpit, VIC Sterksel en bedrijfsleven werken gezamenlijk aan ontwikkeling attentiesysteem voor de vleesvarkenshouder – Vastleggen en monitoren van technische gegevens als voer, gewicht, water, klimaat. – Fase 1: opstellen norm en ontwikkelen systeem voor afwijkingen aan groei en voeropname – Meer informatie via marjolein. vangenugten@wur. nl Financiers: Productschap Vee en Vlees, Agrovision en Pophyrio Met medewerking van: Varkens. NET Netwerk cockpit Jaarverslag VIC Sterksel 2012 Jaarverslag

Projecten 2012 • Werken in de varkenshouderij – Het varkensbedrijf moet een goede plek zijn voor mensen die er werken, voorzien van de juiste faciliteiten en gebruiksmiddelen. – Ontwikkelingen voor het varkensbedrijf: • Makkelijk transport • Snelle hygiëne sluis • Kleine innovaties – De flyer van de verschillende systemen op bovenstaande 3 gebieden komt begin 2013 naar buiten. – Klankbordgroep: Bedrijfsverzorgers AB Werkt – Meer info: marjolein. vangenugten@wur. nl Project wordt gefinancierd door Productschap Vee & Vlees Mede mogelijk gemaakt door : AB Werkt Jaarverslag VIC Sterksel 2012 Jaarverslag

Projecten 2012 • Project ‘Mijn Varken’ – Ontwikkelen van een proeftuin om innovaties rondom dierherkenning en diersturing te ondersteunen – Ultieme doel: dier centraal stellen en zelf sturend maken – Bedrijfsleven uitgedaagd met innovatieve ideeën aan de slag te gaan – In 2012 gefocust op twee hoofdlijnen: • Koppelen van informatie aan het individuele dier middels dierherkenning (RFID, wat staat voor Radio Frequency IDentification) – Bedrijven: Litams en Schippers • ‘Early warning tools’ voor vroege signalering afwijkingen in gedrag en gezondheid binnen een koppel – Bedrijf: Fancom – In 2013 verder vormgeven – Meer informatie: nienke. dirx@wur. nl Financiers: Productschap Vee en Vlees Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Projecten 2012 • Nieuwe voersystemen – Onderdeel van project ‘Vitale vleesvarkens’ – Ontwikkelen nieuwe voersysteem voor biggen en vleesvarkens – Voeren op maat: individueel voeren van vleesvarkens – Jong geleerd oud gedaan: aanleren van een voersysteem aan biggen voor spenen om speendip te verkleinen – Meer informatie? Nienke. dirx@wur. nl of kijk op de website voor de rapporten Financiers: Productschap Vee en Vlees Jaarverslag VIC Sterksel 2012

2012: Kenniscentrum Sterksel • Excursies: Vele bezoekers wisten in 2012 hun weg te vinden naar VIC Sterksel voor een inspirerende excursie waaronder: Veel studieclubs varkenshouderij Internationale bezoekers (tijdens Eurotier 350 bezoekers in één week) Overheidsinstanties; nationaal (bijv. NVWA)en internationaal Burgers Erfbetreders zoals voorlichters, adviseurs, dierenartsen etc Cursussen op het gebied van voeding, management, gezondheidszorg etc. – Gebruik maken van vergaderfaciliteiten door diverse groepen – In totaal ruim 7500 bezoekers in 2012 – – – • Meer info: sabine. dielemans@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012

2012: Kenniscentrum Sterksel • Studenten: ook in 2012 heeft VIC Sterksel weer vele studenten mogen ontvangen en begeleiden, onder andere: – Studenten van Universiteit Wageningen voor afstudeeropdrachten en diverse projecten. – Studenten Hogeschool HAS Den Bosch en CAH Dronten, van de opleidingen Dier- en veehouderij, Toegepaste biologie en Bedrijfskunde & Agribusiness voor stages, afstudeeropdrachten (Kennismaker) en projecten. – Studenten vanuit de Overkoepelende Opleiding Vakbekwaam Varkenshouder (OOVV) voor wekelijks vaktechnisch varkenshouderij onderwijs. – Stagiaires vanuit MBO en HBO – Studenten Diergeneeskunde van Universiteit Utrecht • Meer info: dekennismaker@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012

2012: Kenniscentrum Sterksel • Samenwerking VIC Sterksel en Varkens. NET in kennisoverdracht van onderzoek naar praktijk • Anita Hoofs en Nienke Dirx als NETmentor. • anita. hoofs@wur. nl en nienke. dirx@wur. nl • Netwerken 2012: VIC Sterksel heeft in 2012 een rol gespeeld bij o. a. de volgende netwerken: – Netwerk ‘Cockpit vleesvarkenshouderij’, meer info: marjolein. vangenugten@wur. nl – Netwerk ‘Toiletstal’, meer info: marjolein. vangenugten@wur. nl – Netwerk ‘Meer leren over beren houden’, meer info: nienke. dirx@wur. nl – Netwerk ‘Overleggen zuigende biggen’, meer info: pim. peters@wur. nl – Netwerk ‘Vitaal uier’, meer info: wim. aarts@wur. nl – Netwerk ‘Microvergisters in de praktijk’, meer info: bas. peters@wur. nl – Netwerk ‘Mestvergisting Zuid-Nederland ’, meer info: bas. peters@wur. nl Jaarverslag VIC Sterksel 2012

2013 Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Thema’s onderzoek 2013 Lopen door in 2013: • Toiletstal • Gelten die goed gedijen in groepshuisvesting • Pro Dromi – Het jaar van de getallen zowel productie technisch als economie – Pro Dromi easy play kraam-, biggen- en vleesvarkensstal – Pro Dromi farmers Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Thema’s onderzoek 2013 Lopen door in 2013: • Mijn Varken • Cockpit vleesvarkens • Makkelijker werken in de varkenshouderij • Star. Plus stal – Opstart en onderzoek naar monovergister – Urine verwerken met N-Stripper Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Thema’s onderzoek 2013 • Mestpannen met frequente mestafvoer voor een beter stalklimaat en een hogere biogasopbrengst bij mono vergisting. – – Ontwikkelen en optimaliseren systeem Biogas opbrengst bepalen Bij goede resultaten doorontwikkelen en emissie metingen Meer info: rik. verheijen@wur. nl Project wordt gefinancierd door: Productschap Vee en Vlees, JOVAS Agro International en Moduulbouw BV Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Thema’s onderzoek 2013 • Start mono vergisting 2. 0 – Mini vergister – Flex WKK • Hongaars Wolvarkens – Het hongaars wolvarken is in Nederland relatief onbekend. Het vlees is een excl. soort, sterk en heel sappig. Het heeft een superieure smaak en is cholesterol verlagend. – Voor de toekomst liggen uitdaging om te kijken naar de kansen en bedreigingen. Samen met ondernemers aan de slag gaan en invulling geven aan de specifieke mogelijkheden van de ondernemers. – Meer info: marjolein. vangenugten@wur. nl Project wordt gefinancierd door Landbouw Innovatie Noord Brabant Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Open Innovatie Dagen 2013 14 & 15 juni 2013 2 e editie van de Open Innovatie dagen Uitdragen van werktitel “Inspireren door te realiseren” Presentatie van ruim 35 bedrijven en instanties als partner in coinnovatie • Meer dan 40 innovaties in de praktijk te bezichtigen, van nieuw stalsysteem tot energie opwekking op boerderijschaal • U komt toch ook? • • Jaarverslag VIC Sterksel 2012

Nawoord Iedereen bedankt voor de prettige samenwerking in 2012 en in 2013 gaan we er weer vol energie tegen aan! Daan Somers, Manager VIC Sterksel Jaarverslag VIC Sterksel 2012