IZVRENJE KAZNE ZATVORA Zakon je propisao da predsjednik

IZVRŠENJE KAZNE ZATVORA � � � Zakon je propisao da predsjednik krivičnog odjeljenja suda može tražiti od nadležnog organa da osudjenom licu oduzme putnu ispravu do izvršenja kazne(u slučaju bjekstva ili ako osuđeni na drugi način postane nedostupan nadležnim državnim organima i na taj način izbjegne izvršenje izrečene krivične sankcije). Moraju biti ispunjena dva uslova: 1) ako je pravnosnažno izrečena kazna zatvora osudjenom licu i 2) ako sud ocjeni da postoji sumnja da bi osudjeni odlaskom u inostranstvo mogao da osujeti izvršenje izrečene kazne. O oduzimanju putne isprave u konkretnom slučaju se osudjenom licu izdaje odgovarajuća potvrda. Upućivanje osudjenog ili pritvorenog lica na izdržavanje sankcije ili mjere, predstavlja eksterno razvrstavanje ovih lica. Sva osudjena lica se u zavisnosti od težine izrečene kazne za učinjeno krivično delo upućuju u odgovarajući zavod za izvršenje kazne zatvora. To je samo prva faza eksternog razvrstavanja osudjenih lica. Poslije nje slijedi druga faza. Nakon ispitivanja ličnosti osudjenog lica i upoznavanja njegove prirode i kriminalne ličnosti koje može da traje kraće ili duže vrijeme osudjeno ili pritvoreno lice se upućuje na dalje izdržavanje kazne.

IZVRŠENJE KAZNE ZATVORA Zakon znači predvidja dvie pretpostavke za smještaj osudjenog ili pritvorenog lica u zavod: � 1) da je nadležni sud donio rješenje o odredjivanju ili produženju pritvora ili izrekao kaznu zatvora � i 2) da je sud izdao nalog zavodu da to lice primi na izdržavanje krivične sankcije, mjere pritvora ili druge mjere. U tom nalogu se naznavačavaju svi poznati podaci o navodnim ili dokazanim saučesnicima i informacije o izvršenom krivičnom djelu za koje je lice optuženo ili osudjeno kao i drugi podaci od značaja za odredjivanje tretmana prema pritvorenom ili osudjenom licu. � Potom slijedi druga faza eksterne klasifikacije –odredjivanje mjesta sjedišta zavoda i njegovog tipa, odnosno vrste zavoda �

IZVRŠENJE KAZNE ZATVORA � � � Izvršenje rešenja o upućivanju osudjenog lica u zavod Krivično odeljenje nadležnog suda poziva osudjeno lice koje se nalazi na slobodi i saopštava mu dan kada treba da se javi radi izdržavanja kazne zatvora u određenu ustanovu (uputni akt) Izmedju prijema ovog akta (naloga) i dana javljanja u zavod ne može proteći manje od osam, niti duže od petnaest dana. Istovremeno ili najkasnije u roku od tri dana krivično odjeljenje suda obaveštava i nadležni zavod-ustanovu o datumu kada odredjeno osudjeno lice treba da se javi na izdržavanje kazne. Uz uputni akt u kome se navodi jedinstveni matični broj osuđenog, sud zavodu dostavlja i prepis izvršne sudske odluke sa potrebnim klauzulama kao i sve potrebne podatke o ličnosti osudjenog i njegovim karakternim crtama koji su prikupljeni u sprovedenom krivičnom postupku kao i izvod iz kaznene evidencije koji ne može biti stariji od šest mjeseci. Postupak upućivanja osudjenih lica u zavod i kriterijumi za ovo odredjuju se posebnim Pravilnikom o kriterijumima za upućivanje osudjenih lica na izdržavanje kazne zatvora. Kriterijumi su: pol, životna dob, dužina izrečene kazne, ranije izdržavanje kazne zatvora (povrat), mjesto prebivališta ili boravišta osudjenog, vrste mjera bezbednosti i vrsta vaspitne mjere.

IZVRŠENJE KAZNE ZATVORA POČETAK IZVRŠENJA KAZNE ZATVORA � Početak izdržavanja izrečene kazne zatvora računa se, od dana kada se osudjeno lice dobrovoljno, po prijemu rješenja o upućivanju i uputnog akta javilo nadležnoj zavodskoj ustanovi ili kada bude sprovedeno u zavod(u slučaju da se krije ili da se nalazi u bjekstvu). U svakom slučaju, zavod obavještava sud koji je nadležan za njegovo upućivanje, kao i organ unutrašnjih poslova prema mestu prebivališta, odnosno boravišta osuđenog lica. � Ukoliko je upućivanje osudjenog lica u zavod izvršeno u roku koji je odredjen u rešenju o upućivanju, zavod u roku od osam dana obavještava sud (krivično odeljenje) o stupanju osudjenog lica u zavodsku ustanovu. No, moguće je da osudjeno lice koje se nalazi na slobodi ne postupi po nalogu koji je sadržan u rješenju o upućivanju u zavod. U tom slučaju zavod je dužan da protekom ovog roka obavjesti sud (krivično odeljenje) i to najkasnije u roku od tri dana od dana koji je odredjen kao rok javljanja osudjenog lica u zavod. Sud potom izdaje naredbu sudskoj policiji da osudjeno lice prinudno sprovede u zavod. �

IZVRŠENJE KAZNE ZATVORA Moguće je da se osudjeno lice krije ili se nalazi u bekstu tako da mu nije bilo moguće redovno uputiti rješenje o upućivanju i uputni akt za zavod radi izdržavanja kazne, te onda krivično odjeljenje suda donosi naredbu o izdavanju poternice. Ova se naredba dostavlja nadležnom organu za unutrašnje poslove radi njenog izvršenja i privodenja osudjenog lica u zavodsku ustanovu. Troškove sprovodjenja osudjenog u ovom slučaju snosi on lično. � Ako je osuđeni nedostupan organima za izvršenje krivičnih sankcija, onda nadležni sud donosi naredbu o raspisivanju potjernice, koju sud zatim dostavlja nadležnom organu unutrašnjih poslova koji preduzima mjere i radnje u smislu postupanja po izdatoj poternici, otkrivanja i hapšenje osudjenog lica te njegovog dovodjenja u zavodsku ustanovu. � Vrijeme koje je osudjeni nezakonito proveo na slobodi ne uračunava se u vrijeme izdržavanja kazne. �

PRIJEM I SMEŠTAJ OSUDJENOG LICA U ZAVOD � � � Da bi došli do zavoda, mora postojati rješenje nadležnog suda o odredjivanju ili produženju pritvora ili izricanju kazne zatvora i uputni akt - nalog zavodu da takvo lice primi na izdržavanje krivične sankcije. O datumu stupanja pritvorenog i osudjenog lica u zavod, zavod odmah obaveštava nadležni organ za unutrašnje poslove na čijem području zatvorenik ima prebivalište ili boravište. Pri stupanju osuđenog lica u ustanovu utvrđuje se njegov identitet, vrši se kompletan pretres lica i stvari i upis u prijemnu knjigu, a zatim se oduzimaju predmeti i stvari čije držanje mu nije dopušteno. Pretres vrši ovlašćeno službeno lice zavoda istog pola kao što je i pretresano lice. Pretres ličnih stvari se vrši u prisustvu pritvorenog ili osudjenog lica. Najkasnije u roku od 24 časa se utvrđuje zdravstveno stanje osuđenog lica koje se unosi u njegov zdravstveni karton, a u slučajevima kada to objektivno nije moguće, pregled se vrši prvog narednog radnog dana. Ako ovlašćeni službenik zavoda prilikom prijema utvrdi da je pritvorenik ili osudjeno lice povrijedjeno ili da mu je hitno potrebna ljekarska intervencija, neće ga primiti u zavod pre nego što mu službeno lice koje ga je sprovelo u zavod ne osigura adekvatan ljekarski treman u zdravstvenoj ustanovi van zavoda.

PRIJEM I SMEŠTAJ OSUDJENOG LICA U ZAVOD Potom zavod izdaje pismenu potvrdu o prijemu pritvorenika ili osudjenog lica, koja sadrži podatke: prezime, ime oca i ime pritvorenika ili osudjenog lica, dan i čas prijema u zavod, ime i prezime ovlašćenog službenog lica koje je pritvorenika ili osudjeno lice sprovelo u zavod i ime i prezime ovlašćenog službenika u zavodu koji je primio takvo lice. � Tada se pristupa utvrdjivanju identiteta pritvorenog ili osudjenog lica na osnovu njegove lične karte, putne isprave ili druge isprave koja je podobna za utvrdjivanje identiteta. Ako lice nema nikakvu ispravu na osnovu koje bi se mogao utvrditi njegov identitet, tada se kao garant njegovog identiteta javlja ovlašćeno službeno lice koje ga je i sprovelo do zavoda o čemu se sačinjava posebna službena zabeleška koju potpisuje ovlašćeno službeno lice koje je i izvršilo sprovodjenje. � Zatim se osuđeno lice upućuje u prijemno odeljenje, gdje se od strane odgovarajućih stručnih lica proučava njegova ličnost sa psihološkog, pedagoškog, socijalnog i bezbednosnog stanovišta i na bazi tako dobijenih podataka utvrđuje se program postupanja prema takvom licu. U prijemnom odeljenju se osuđeno lice upisuje u matičnu knjigu i za njega se formira lični list. Ono se obavezno fotografiše i uzimaju mu se otisci papilarnih linija svih prstiju lijeve i desne ruke. �

� � � PRIJEM I SMEŠTAJ OSUDJENOG LICA U ZAVOD U prijemnom odeljenju osuđeno lice ostaje određeno vrijeme i to: a) lice koje je osuđeno na kaznu zatvora do jedne godine–do 15 dana i b) lice koje je osuđeno na kaznu zatvora preko jedne godine– 30 dana. Za vrijeme boravka u prijemnom odeljenju osuđeno lice se uz pomoć radnika ovog odjeljenja upoznaje sa odredbama zakonskog i podzakonskog karaktera koji se odnose na izvršenje izrečene krivične sankcije u cilju upoznavanja sa osnovnim pravima, dužnostima i obavezama u toku izdržavanja izrečene kazne. Ako se radi o osuđenom licu koje je strani državljanin, on se upoznaje sa pravom a može da ostvari kontakt sa nadležnim diplomatsko-konzularnim predstavništvom svoje države ili predstavnikom druge države koja štiti njegove interese (uz uslov reciprociteta). Zatim se vrši opšti zdravstveni pregled ovih lica prije nego što se smjeste u ćeliju ili sobu, koji vrši stručno medicinsko osoblje, i to u roku od 24 časa od prijema. Ljekarski nalazi se unose u zdravstveni karton pritvorenog ili osudjenog lica, a ovaj zdravstveni karton se čuva uz garantovanje povjerljivosti u njemu sadržanih podataka. Poslije toga se pritvorenom ili osudjenom licu omogućava kupanje toplom vodom, a po potrebi koju utvrdjuje ljekar u svakom konkretnom slučaju, i pranje i dezinfekcija njegove odjeće i stvari koje je donio sa sobom.

PRIJEM I SMEŠTAJ OSUDJENOG LICA U ZAVOD � Kada sud to izričito naredi i u vezi tačno odredjenih predmeta, koji su od materijalne važnosti za krivični postupak, privremeno se oduzimaju predmeti od tog lica i smještaju na sigurno mesto. Pritvorenom licu se za privremeno oduzete predmete izdaje pismena potvrda i sačinjava posebni zapisnik koji se potom dostavlja sudiji za prethodni postupak odnosno sudiji za prethodno saslušanje, sudiji ili predsedniku veća zavisno od faze u kojoj se odnosni krivični postupak nalazi. � Takođe, od lica se obavezno oduzimaju predmeti koji su podobni da se teško povrijedi, napadne drugo lice ili pokuša bjekstvo kao i novac, strana valuta, dragocjenosti, noževi, makaze, britve, žileti, igle, remen, šal, pertle, kravata , mobilni telefon, ali i drugi predmeti koji bi mogli predstavljati rizik po ličnu sigurnost ovih lica ako odgovorni službenik zavoda ili medicinsko osoblje procjene da postoji ozbiljan rizik od samopovredjivanja. � I u ovom slučaju licu o oduzetim predmetima izdaje pismena potvrda u koju se unose podaci: ime i prezime pritvorenog ili osudjenog lica, vrsta, količina i druge bitne osobine stvari koje su oduzete, datum i čas oduzimanja stvari, broj stvari se upisuje i slovima, potpis službenog lica koje je oduzelo stvari, otisak pečata zavoda i potpis lica od koga se stvari oduzimaju. Jedna kopija sačinjene potvrde se predaje osudjenom ili pritvorenom licu, jedna kopija se uz oduzete stvari ostavlja u depozit zavoda, a original se čuva kod službenog lica koje je i izvršilo oduzimanje stvari.

Rasporedjivanje pritvorenog i osudjenog lica unutar zavoda � � � Pritvorena i osudjena lica se zatim smještaju i rasporedjuju u posebne prostorije zavoda koje su namenjene isključivo za smještaj ove vrste lica. Pri tome su postavljena odredjena ograničenja tako da u istoj sobi ne mogu da borave: 1) pritvorenici i osudjena lica različitog pola, 2) lica koja su optužena za isto krivično djelo, osim kada postoji nedostatak prostora i po odobrenju suda koji vodi krivični postupak, 3)pritvorenici i osudjena lica koji su povratnici (recidivisti) smeštaju se odvojeno od primarnih delikvenata, 4) maloljetnici i punoletna lica. Izričito je predvidjeno da se pritvorena ili osudjena lica drže odvojeno od ostalih lica u zavodu u sljedećim slučajevima : 1) kada to nužno zahtjeva zdravstveno stanje tog lica ili drugih, 2) u okolnostima kada je to propisano odredbama drugih zakona, 3)kada to pritvorenik ili zatvorenik zahtjeva radi vlastite zaštite i po odobrenju upravnika zavoda, 4) kada to lice predstavlja ozbiljnu prijetnju redu u zavodu i pod uslovima koji su propisani zakonom koji regulišu primenu mjere usamljenja.

Rasporedjivanje pritvorenog i osudjenog lica unutar zavoda � � � Pritvorena ili osudjena lica koja su narušenog fizičkog ili mentalnog zdravlja smeštaju se u posebnu sobu - stacionar gjde se nalaze pod stalnom kontrolom medicinskog osoblja zavoda, o čemu odlučuje zavodski ljekar. odredjenog lica. Zatvorenik koji je za vreme izdržavanja kazne obolio od duševne bolesti ili pokaže teške duševne smetnje može se smjestiti u zdravstvenu ustanovu, o čemu odlučuje ministar pravde na prijedlog upravnika zavoda, a na osnovu obrazloženog mišljenja stručnog tima ljekara. Tamo ostaje sve dok ne prestanu razlozi za ovakav smještaj, a najduže do isteka vremena na koje je kazna zatvora sudskom presudom bila izrečena. Vrijeme koje je osudjeni proveo u zdravstvenoj ustanovi uračunava se u vrijeme izdržavanja kazne zatvora. Na osnovu rezultata proučavanja ličnosti koji obavlja tim stručnjaka već za vrijeme boravka u prijemnom odeljenju utvrdjuje: a) prijedlog tretmana zatvorenika i b) procjena rizika osuđenog(visina rizika za zajednicu u slučaju bjekstva osuđenog i stepen vjerovatnoće da će takvo lice pokušati da izvrši bjekstvo samo ili uz spoljnu pomoć).

Rasporedjivanje pritvorenog i osudjenog lica unutar zavoda Program postupanja (tretmana) prema osuđenom licu odobrava rukovodilac ustanove na zvaničnom rasporedu. Pri tome se osuđenom licu saopštavaju: a) vaspitni kolektiv, b)radno mesto, c)intenzitet vaspitnog rada, d) datum sticanja formalnih uslova za odlučivanje o pogodnostima i e) druge informacije koje su od značaja za uključivanje osuđenog u osuđenički kolektiv. � On se rasporedjuje u odgovarajuće vaspitne grupe. � Kriterijumi za rasporedjivanje lica u pojedine grupe su vezani ne samo za izvršeno krivično djelo već još više i za ličnost osudjenog lica. Radi sprečavanja negativnih i štetnih uticaja na ostale osudjene posebno se izdvajaju osudjeni koji su u povratku ili koji zbog svoje kriminalne prošlosti ili loših karakternih osobina mogu zarazno delovati na grupu. Poseban kriterijum za rasporedjivanje i klasifikaciju je primjenjen prema trudnicama, porodiljama i majkama koje njeguju decu, koje se smještaju odvojeno od ostalih osudjenih žena kako bi se nivo životnih i zdravstvenih uslova podigao na najbolji mogući način. � U toku izvršenja kazne zatvora moguća je dalja reklasifikacija zatvorenika zavisno od uspjeha postignutog u preduzetom tretmanu. Zakonom je izričito predvidjena obaveza za zavodsku upravu da najmanje jednom godišnje pravi pregled napretka u tretmanu pojedinih zatvorenika. �

ODLAGANJE IZVRŠENJA KAZNE ZATVORA � � � � � Zakon je predvidio mogućnost, uslove, način i postupak za odlaganje izvršenja izrečene kazne. Postoje dvije vrste odlaganja izvršenja kazne : 1) na molbu osudjenog lica, 2) na predlog nadležnog organa socijalnog staranja. U oba slučaja moraju biti ispunjeni uslovi: 1) da se osudjeno lice nalazi na slobodi, odnosno da još nije započelo sa izdržavanjem kazne, 2) da je osudjeno lice podnelo molbu za odlaganje, 3) da je uz pristanak osudjenog lica molbu podnio član njegove uže porodice, 4 )da je predlog za odlaganje podnio nadležni organ socijalnog staranja i 5) ako su ispunjeni zakonom taksativno predvidjeni razlozi.

ODLAGANJE IZVRŠENJA KAZNE ZATVORA � � � � Razlozi za odlaganje izvršenja kazne zatvora: 1) ako je osudjeni obolio od teže akutne bolesti, a provjerom se utvrdi da u zavodskoj ustanovi nema uslova za liječenje – dok bolest traje(dužan je da svaka tri mjeseca, a na zahtev suda i češće, dostavlja izvještaj zdravstvene ustanove u kojoj se liječi o svom zdravstvenom stanju) 2)ako se desio smrtni slučaj ili teška bolest u užoj porodici(bračnog druga, djeteta, usvojenika, roditelja ili usvojioca osudjenog )–najduže tri mjeseca od dana odlaganja; 3)ako je odlaganje potrebno radi izvršenja ili dovršenja neodložnih poljskih ili sezonskih radova ili radova izazvanih elementarnim nepogodama ili drugim udesom, a porodica osudjenog nema drugih članova sposobnih za rad, niti se zbog slabog imovnog stanja ili iz drugih opravdanih razloga može angažovati drugo lice za obavljanje ovih poslova–najduže tri mjeseca od dana odlaganja; 4)ako je osudjeno lice obavezno da izvrši odredjeni posao koji je već započelo, a usled čijeg neizvršenja bi nastala znatna šteta-najduže tri mjeseca od dana odlaganja; 5)ako je odlaganje osudjenom licu potrebno zbog završetka školovanja – najduže šest mjeseci od dana odlaganja; 6)ako je odlaganje osuđenom potrebno zbog polaganja već prijavljenog ispita – najduže dva mjeseca od dana odlaganja;

ODLAGANJE IZVRŠENJA KAZNE ZATVORA � � � � 7)ako je zajedno sa osudjenim licem osudjen i njegov bračni drug ili drugi članovi zajedničkog domaćinstva ili ako se oni već nalaze na izdržavanju kazne zatvora, a istovremenim izdržavanjem kazne svih tih lica bi bilo ugroženo izdržavanje maloljetnih, bolesnih ili starih članova domaćinastva–najduže šest mjeseci od dana odlaganja; 8)ako je osudjeno lice trudnica–poslije navršenih šest mjeseci trudnoće i žena koja ima dijete mlađe od jedne godine-najduže do navršene jedne godine života djeteta 9)ako se supruga osuđenog nalazi pred porođajem na tri mjeseca ili od porođaja nije proteklo više od šest mjeseci, a nema drugih članova domaćinstva koji joj mogu pomoći-najduže šest mjeseci i 10)ako je osudjeno lice jedini hranilac porodice, a stupanjem na izdržavanje kazne zatvora bi bilo ugroženo izdržavanje članova porodičnog domaćinstva-najduže šest mjeseci od dana odlaganja. Svi ovi razlozi se po svojoj prirodi i karakteru mogu podijeliti na tri vrste razloga: 1) čisto medicinski razlozi, 2) medicinsko-socijalni i porodični razlozi, 3) razlozi koji leže u neodložnim radnim obavezama

Postupak za odlaganje izvršenja kazne zatvora Molba za odlaganje izvršenja kazne se podnosi u roku od tri dana od dana uručenja uputnog akta osudjenom ili pritvorenom licu. U slučaju da je razlog za odlaganje izvršenja nastao poslije isteka ovog roka (smrt, teška bolest i sl. razlozi osuđenog ili člana porodice), molba se može podnijeti sve do dana kada se osudjeno lice treba javiti u zavod na izdržavanje izrečene kazne zatvora. � Molba mora da sadrži jedan ili više zakonom predvidjenih razloga za odlaganje kao i dokaze (koje izdaju nadležni organi ili mesna zajednica prema prebivalištu osudjenog lica) o činjenicama koje opradavaju odlaganje, te vrijeme za koje se odlaganje traži. Ako uz podnetu molbu nema priloženih dokaza, onda je predsednik odjeljenja suda u obavezi da osudjeno lice pozove da u roku od osam dana dopuni podnetu. U slučaju da osudjeno lice ne dostavi tražene dokaze, molba se odbacuje rješenjem suda. � Koji su od navedenih razloga opravdani, u svakom konkretnom slučaju odlučuje predsjednik suda, koji donosi rešenje u roku od tri dana od prijema molbe. � Kao dan odlaganja izvršenja izrečene kazne zatvora smatra se onaj dan kada je donijeto rješenje o odlaganju izvršenja kazne bez obzira kada je ono uručeno osudjenom licu u nadležnoj zavodskoj ustanovi. U tom rešenju se tačno navodi za koje je vrijeme odloženo izvršenje kazne i naznačuje dan kada se osudjeni mora ponovo javiti u nadležnu zavodsku ustanovu radi započinjanja sa izdržavanjem kazne �

Postupak za odlaganje izvršenja kazne zatvora � � � Takođe, predsjednik suda može prijee donošenja odluke da izvrši potrebne provjere radi utvrdjivanja ili proveravanja činjenica koje su iznete u molbi ili prilozima uz nju. Pored dozvole za odlaganje, te odbijanja molbe kao neosnovane, sud može molbu da odbaci i to ako je neblagovremeno podneta(po proteku roka koji je zakonom utvrdjen od dana podnošenja naloga za izdržavanje kazne), ako je molbu podnelo neovlašćeno lice (svako lice sem osudjenog) ili ako uz molbu nisu priloženi blagovremeno traženi dokazi koji ukazuju na osnovanost odlaganja kazne. Zakon je isključio mogućnost odlaganja izrečene kazne ako bi zbog toga nastupila zastarelost izvršenja kazne kao osnov gašenja prava države na kažnjavanje čime bi se ova zakonska mogućnost osudjenog pretvorila u zloupotrebu prava i izbegavanja primjene kazne. Kada je dakle molba odbijena ili odbačena osudjeno lice može da izjavi žalbu predsjedniku nadležnog okružnog suda u roku od tri dana od dana prijema rješenja. Ovako izjavljena žalba ne odlaže izvršenje kazne. Predsednik suda je dužan da u roku od tri dana od prijema žalbe donese rješenje i odmah ga dostavlja sudu koji je nadležan za upućivanje osuđenog lica u ustanovu. Ovim rješenjem može prvostepeno rješenje da poništi, da ga ukine i vrati ponovo prvostepenom organu na ponovni postupak i može sam da preinači prvostepeno rešenje i meritorno riješi o podnetnoj molbi. Protiv rješenja predsednika suda ne može se pokrenuti upravni spor. Rješenje o odlaganju izvršenja kazne zatvora, dostavlja se obavezno i zavodu u koji treba da se javi osudjeno lice.

Postupak za odlaganje izvršenja kazne zatvora � � � Molba za odlaganje izdržavanja kazne ima devolutivno i suspenzivno dejstvo. Devolutivno dejstvo ove molbe se sastoji u nadležnosti predsjednika suda da odlučuje o istoj. A njeno suspenzivno dejstvo se praktično ispoljava da izjavljena molba zadržava izvršenje kazne i to sve do momenta pravnosnažnosti rješenja o molbi. Zakon ne ograničava pravo osudjenog lica na podnošenje molbe za odlaganje izvršenja kazne, što znači da osudjeni sve do stupanja na izdržavanje kazne ima pravo da podnosi molbe za odlaganje naravno pod uslovom da su ispunjeni zakonski razlozi. Predsjednik nadležnog suda može da opozove odlaganje izdržavanja izrečene kazne zatvora u tri slučaja : a) ako naknadno utvrdi da nisu uopšte postojali razlozi za odlaganje, b) ako su prestali razlozi zbog kojih je odlaganje odobreno i c) ako je osuđeno lice odobreno odlaganje koristilo protivno odbrenoj svrsi.

PREMEŠTAJ OSUDJENOG LICA Zatvorena lica ne moraju ostati tokom cijelog vremena trajanja izrečene sankcije u istom zavodu u koji su prvobitno bili smješteni, jer zakon poznaje mogućnost premještaja takvih lica u toku izdržavanja. Pri tome se razlikuju dvije vrste premeštaja zatvorenika: 1) na molbu zatvorenog lica i 2)po prijedlogu rukovodioca ustanove-upravnika zavoda. Odluku o premeštaju uvek donosi ministar pravde u formi rešenja. Protiv ovog rešenja nije dozvoljena žalba, niti se može voditi upravni spor. � Ministar može da izvrši i premještaj osuđenog lica u drugu ustanovu iz bezbednosnih razloga i bez predloga rukovodioca ustanove. U svakom slučaju troškove premeštaja snosi ustanova iz koje se vrši premeštaj. � 1)po molbi zatvorenika-potrebno je da je zatvorenik izdržao jednu polovinu izrečene kazne zatvora. Ako je molba podneta prije isteka ovog roka, odbacuje se rješenjem kao nedopuštena. Ako je podneta molba za premještaj odbijena, nova se molba može podnijeti tek po proteku šest mjeseci od donošenja odluke po prethodnoj molbi ako se radi o kazni zatvora koja je izrečena na vreme preko jedne godine. Ovaj rok za ponovno podnošenje molbe iznosi tri mjeseca ako je osuđenom licu izrečena kazna zatvora do jedne godine. �

PREMEŠTAJ OSUDJENOG LICA � � � O podnetoj molbi odlučuje ministar pravde uz mišljenje zavodske ustanove. Ministar pravde može da donese sljedeće tri odluke: 1)da odbaci molbu ako je podnijeta prije isteka vremena koji zakon odredjuje kao formalni uslov, 2)da odbije molbu ako nisu ispunjeni zakonom predvidjeni uslovi. Tada se nova molba za premještaj može podneti tek po isteku roka od šest mjeseci od dana pravosnažnosti rešenja i 3)da molbu usvoji i dozvoli premještaj zatvorenika. Do premještaja zatvorenika u drugi zavod- ustanovu u entitetu (prema mestu prebivališta ili boravišta zatvorenika), može doći i po predlogu rukovodioca ustanove - upravnika zavoda u kome se zatvorenik nalazi u dva slučaja : 1) ako zahtevaju razlozi bezbjednosti i 2) zbog organizacije izvršenja kazne zatvora. No, rukovodilac ustanove uz pismenu saglasnost osuđenog lica iz razloga bezbjednosti može podnijeti prijedlog ministru pravde za premještaj osuđenika na izdržavanje kazne u drugi entitet u kome on ima prebivalište, odnosno boravište. I u ovom slučaju rješenje donosi ministar pravde Republike Srpske, ali po prethodno pribavljenoj saglasnosti ministra pravde entriteta u koji se osuđeni premešta. I na kraju, rukovodilac ustanove poluotvorenog tipa može podnijeti prijedlog za premještaj osuđenog lica u ustanovu zatvorenog tipa ako su ispunjeni uslovi: a)osuđeno lice u toku izdržavanja izrečene kazne bude novom presudom pravnosnažno osuđen za novo izvršeno ili novo otkriveno krivično djelo – odmjeravanje kazne osuđenom licu i b) ako je osuđenom licu izrečena kazna zatvora u trajanju koje je duže od dvije godine.

PREKID IZVRŠENJA KAZNE ZATVORA � � � � � 1) na molbu osuđenog lica ako za to postoje opravdani razlozi 2) po odluci suda Odluku o prekidu izdržavanja kazne donosi ministar pravde. Do prekida izdržavanja kazne po osuđenog lica dolazi u slučaju postojanja razloga 1) čisto medicinski razlozi, 2) medicinsko-socijalni i porodični razlozi i 3) razlozi koji leže u neodložnim radnim obavezama. Koji su to opravdani razlozi je pitanje koje se procjenjuje u svakom konkretnom slučaju. Prekid izdržavanja kazne osuđenom licu na njegovu molbu se može odobriti 1) ako je obolio od teže akutne bolesti-dok bolest traje s tim da se svakih 90 dana preispituje doneseno rješenje, 2) usled smrtnog slučaja ili teške akutne bolesti u porodici–do šest mjeseci, 3) ako je potrebno da obavi poljske ili sezonske radove ili radove izazvane elementarnim nepogodama, a u porodici nema članova spoosbnih za rad – do šest mjeseci, 4) radi polaganja ispita za koji se pripremao ili radi završetka školovanja – do šest mjescei i 5) ako ustanova ne raspolaže odgovarajućim prostorijama za boravak osuđenice za vreme trudnoće, porođaja ili materinstva–najviše do navršene jedne godine života

PREKID IZVRŠENJA KAZNE ZATVORA Do prekida izdržavanja kazne može doći i u slučaju kada sud odredi prema osuđenom licu pritvor za drugo krivično delo (novoizvršeno ili novootkriveno krivično delo). , a isti sud istovremeno donosi odluku(rješenje) o prekidu izdržavanja ranije izrečene kazne zatvora. U ovom slučaju prekid traje do ukidanja pritvora. � U molbi za prekid navode se razlozi za to i prilaže odgovarajuća dokumentacija (originalni dokumenti koje izdaju nadležni organi, npr. ljekarsko uverenje i sl. , ili kopije originalnih dokumenata). Ova se molba zajedno sa pratećom dokumentacijom i mišljenjem ustanove u kojoj se osuđeno lice nalazi dostavlja ministru pravde u roku od tri dana od prijema molbe. Protiv rješenja kojim je odbijena ovako podneta molba, može se u roku od osam dana podneti žalba takođe ministru pravde. Rješenje koje je donjeto u ovom slučaju po žalbi je konačno i protiv njega se ne može voditi upravni spor. � Ako se naknadno utvrdi za vrijeme trajanja dozvoljenog prekida, da je prekid dozvoljen na osnovu lažnih isprava ili drugih dokaza, odnosno da se prekid ne koristi sa ciljem, u svrhu s kojim je i dozvoljen, rješenje kojim je dozvoljen prekid se opoziva. Osuđenom licu se tada nalaže da se javi odmah na dalje izdržavanje kazne zatvora, a najkasnije u roku od tri dana od dana prijema rješenja. Ovo se rješenje dostavlja zatvoreniku kao i zavodu. Ako se osuđeno lice ostavljenom roku ne javi u zavodsku ustanovu, ona odmah obaveštava organ unutrašnjih poslova radi preduzimanja mjera na pronalaženju, hvatanju i privođenju tog lica. � Vrijeme prekida ne uračunava se u izdržanu kaznu. Osudjeni nastavlja sa izdržavanjem kazne tamo gdje je stao u momentu donošenja odluke o prekidu. �

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA Do otpuštanja zatvorenika iz zavodske ustanove može doći u više različitih slučajeva: 1) kada nastupi smrt zatvorenika, 2) kada istekne vrijeme na koje je izrečena kazna zatvora ili mjera pritvora, 3) kada je dato pomilovanje, 4) kada je data amnestija. 5) kada počne da teče uslovni otpust. � Smrt osudjenog lica � � Po logici smrću osudjenog lica gasi se pravo države na dalje izvršenje kazne budući da je kazna ličnog karaktera. U slučaju smrti osudjenog odmah se obavještavaju članovi njegove uže porodice, a ako ih osudjeni nema onda se obaveštavaju njegovi roditelji, brat, sestra, usvojilac ili dalji srodnici. Takodje se po službenoj dužnosti obavještava sud koji je doneo prvostepenu sudsku odluku o kazni kao i matičar koji podatke o smrti osudjenog unosi u matičnu knjigu umrlih. Zakon o izvršenju krivičnih sankcija ne sadrži odredbe o postupanju u slučaju smti zavorenika, već govori o smrti pritvorenika o čemu ustanova obavještava bez odlaganja najbliže srodnike - članove njegove uže porodice ako je ima, nadležni sud, ministarstvo pravde i matični ured. Tako da bi mogli tumačenjem izvesti zaključak da se na isti način postupak i u slučaju smrti zavorenika uopšte. Posmrtni ostaci osudjenog kao i njegove lične stvari se predaju porodici umrlog, a u slučaju da osudjeni nema porodicu ili ako porodica ne prihvati posmrtne ostatke, onda se umrli osudjeni sahranjuje o trošku zavoda na mjesnom groblju.

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA � � � Otpuštanje osudjenog lica usled izdržane kazne Pravilo je da se osudjeno lice otpušta sa izdržavanja kazne iz zavodske ustanove onoga dana kada mu je redovno istekla izrečena kazna zatvora. Ako taj dan pada u dan kada zavod ne radi (u nedelju) ili u dane praznika, onda se osudjeni mora otpustiti poslednjeg dana koji prethodi tome danu. Zavod je dužan da o otpuštanju svakog zatvorenika sa izdržavanja kazne zatvora obavijesti krivično odjeljenje suda u roku od osam dana. U svakom slučaju osudjeno lice se oslobađa od rada najmanje tri dana prije otpuštanja iz zavodske ustanove (radi pripremanja za izlazak na slobodu), a prije otpuštanja iz zavoda podvrgava se ljekarskom pregledu. Nalaz i mišljenje ljekara se obavezno unose u zdravstveni karton osudjenog lica. Prilikom otpuštanja se osudjenom licu izdaje otpusni list. On mu služi kao dokaz o identitetu do dolaska u mjesto prebivališta ili boravišta. Izmedju ostalog ovaj otpusni list mora da sadrži i odredjene podatke kao što su: podaci o vremenu otpuštanja iz zavoda, obaveza u odredjenom roku da se javi organu unutrašnjih poslova u mjestu prebivališta ili boravišta podaci o iznosu uštedjevine koji osudjeni ima kod sebe i dr.

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA Osudjenom se prilikom otpuštanja predaju sve njegove stvari, odjeća, obuća koje je ostavio na čuvanje prilikom prijema u zavod, stvari koje je u medjuvremenu dobio ili kupio, uštedjevina koju je zaradio radeći u privrednoj jedinici u zavodu ili izvan njega kao i novac koji mu je bio na čuvanju, a koji je stigao putem novčane pošiljke. � Otpušteno lice iz zavoda ima pravo na plaćeni prevoz do mjesta svog prebivališta ili boravišta, ako je stranac do graničnog prelaza, do drugog mjesta na teritoriji Bi. H. U tim slučajevima troškove prevoza snosi zavod. � Ako zatvorenik koji se otpušta nema svoju odjeću ili obuću niti sredstva da ih sam nabavi, zavod je u obavezi da muosigura prikladnu odeću i obuću. U slučaju da je otpušteno lice u vrijeme otpuštanja iz zavoda teško(tjelesno ili duševno) bolesno i usled toga nesposobno za putovanje, zavod je u obavezi da ga smesti u najbližu zdravstvenu ustanovu radi liječenja. Ako zatvorenik nema sredstava da plati troškove ovog liječenja, a oboljenje je nastalo za vreme izdržavanja kazne zatvora, onda troškove snosi za prvi mjesec ustanova u kojoj je osuđeni bio smješten, a nakon toga se primenjuju zdravstveni propisi � Osudjeni je obavezan da se u odredjenom roku po izlasku sa izdržavanja kazne iz zavoda javi nadležnom organu unutrašnjih poslova prema mjestu svoga prebivališta ili boravišta. No, nezavisno od toga zavod je o otpustu osudjenog po službenoj dužnosti u obavezi da obavesti nadležni organ unutrašnjih poslova kao i sud koji je osudjenog uputio na izdržavanje izrečene kazne zatvora. �

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA � Otpuštanje osudjenog lica zbog pomilovanja ZIKS predviđa otpuštanje osudjenog lica iz zavodske ustanove usled datog pomilovanja. Pomilovanje je akt milosti predsjednika Republike Srpske kojim se poimenično odredjenim licima daje potpuno ili djelimično oslobodjenje od izvršenja izrečene kazne, zamjenjuje kazna blažom kaznom ili uslovnom osudom ili se odredjuje brisanje osude ili se odredjuje kraće trajanje odredjene pravne posledice osude ili mjere bezbednosti zabrane vršenja poziva, delatnosti ili dužnosti. Pomilovanje je znači akt najviših organa države, odnosi se na poimenično navedena lica, sadržina datog akta se odnosi na oslobodjenje od gonjenja ili izvršenja kazne. � Postupak za pomilovanje se pokreće po službenoj dužnosti ili na molbu osudjenog lica odnosno njegovog bračnog druga, srodnika u pravoj liniji, brata, sestre, usvojioca, usvojenika, staraoca ili hranioca. Po službenoj dužnosti se pokreće postupak za pomilovanje kojim se daje oslobodjenje od krivičnog gonejnja (abolicija), ali se može dati pomilovanje i kad nije sproveden postupak za davanje pomilovanja. � Pomilovanje se može odnositi na svako krivično delo bez obzira da li se goni po službenoj dužnosti ili po privatnoj tužbi. Njime može biti obuhvaćena svaka izrečena kazna i može se odnositi na svakog učinioca krivičnih djela odnosno na svako osudjeno lice. Pri tome se davanjem pomilovanja ne dira u prava trećih lica koja se zasnivaju na osudi. � Osudjeno lice koje se nalazi u zavodu otpušta se po prijemu odluke (rješenja) nadležnog državnog organa o datom pomilovanju za to lice. �

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA Otpuštanje osudjenog lica zbog amnestije � I amnestija je akt koji može dovesti do gašenja krivične sankcije. Amnestija je akt u formi zakona kojim se neodredjenom broju lica daje oslobodjenje od krivičnog gonjenja, potpuno ili delimično oslobodjenje od izvršenja kazne, zamjenjuje izrečena kazna blažom kaznom, odredjuje brisanje osude ili se ukidaju pravne posledice osude. Tri su osnovna elementa amnestije: akt najvišeg predstavničkog tijela zemlje, odnosi se na individualno neodredjeni broj lica, i odnosi se na oslobodjenje od gonjenja i kažnjavanja. � Amnestija se donosi u formi zakona. U samom aktu amnestije mogu biti navedena krivična djela na čije učinioce se ovaj akt odnosi, zatim se amnestija može dati za sva lica i sva krivična djela na koja se odnosi odredjena vrsta i mjera izrečene kazne na kraju amnestija se može dati s obzirom na odredjeno krivično djelo i odredjene iznose izrečene kazne. � U slučaju donošenja zakona o amnestiji upravnik zavoda je dužan da osuđeno lice otpusti iz zavodske ustanove najkasnije u roku od 24 časa od prijema pravnosnažnog rješenja o amnestiji. Pored upravnika i nadležni javni tužilac kao i sam osudjeni mož podneti zahtev za otpuštanje iz zavoda zbog amnestije. I ovaj zahtev se podnosi sudu koji je doneo prvostepenu odluku. �

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA Da li se odredjeno osudjeno lice može podvesti pod odredbe zakona o amnestiji i u kom obliku i vidu može koristiti pogodnosti date ovim zakonom mora u svakom konkretnom slučaju da utvrdi sud koji je i doneo prvostepenu presudu. Ovaj sud po podnetoj molbi ili zahtevu upravnika ili javnog tužioca mora postupati sa naročitom pažnjom i hitnošću. Sud je dužan u roku od tri dana po prijemu molbe ili zahteva da donese i otpravi rješenje. Ovo rješenje se dostavlja osudjenom, upravi zavoda gdje se on nalazi i po potrebi nadležnom javnom tužiocu. � Nadležni javni tužilac ako je nezadovoljan donijetim rješenjem u bilo kom obliku može u roku od tri dana od prijema rješenja nadležnog suda da uloži žalbu neposredno višem sudu. U svakom slučaju podneta žalba zadržava izvršenje rešenja (ima suspenzivno i devolutivno dejstvo). � Osudjeno lice se otpušta sa izdržavanja kazne iz zavoda istog dana ili najkasnije u roku od 24 časa od kada zavod primi rješenje o otpuštanju osudjenog zbog amnestije. � U svakom slučaju osudjeno lice se otpušta iz zavoda prvog dana posle isteka roka za žalbu na prvostepeno rešenje, ako žalba nije izjavljena od strane nadležnog javnog tužioca. Logično je ako je žalba izjavljena, doneto prvostepeno rješenje se ne izvršava pa osudjeno lice u zavodu čeka na odluku drugostepenog – neposredno višeg suda po izjavljenoj žalbi. �

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA USLOVNI OTPUST � Uslovni otpust se sastoji u otpuštanju osudjenika sa izdržavanja kazne lišenja slobode prije nego što ju je ovaj u potpunosti izdržao i njegovom puštanju na slobodu pod uslovom da do isteka vremena za koje je izrečena kazna ne učini novo krivično djelo. � Za davanjeuslovnog otpusta potrebno je ispunjenje dva kumulativna uslova : 1) formalni uslov–da je osuđeni izdržao najmanje polovinu izrečene kazne zatvora, odnosno najmanje polovinu, a izuzetno i trećinu kazne maloljetničkog ztavora, odnosno najmanje tri petine kazne dugotrajnog zatvora i 2) materijalni uslov – ako se na osnovu vladanja osuđenog u zavodskoj ustanovi, izvršavanja radnih obaveza s obzitrom na njegovu radnu sposobnost i druge okolnosti može zaključiti da je postignuta svrha kažnjavanja. � ZIKS je predvidio da se uslovni otpust može dati radi podsticanja ličnih napora osuđenog lica za uključivanje u život na slobodi kada se osnovano može očekivati da on više neće vršiti krivična djela i da je kazna postigla svrhu kažnjavanja.

OTPUŠTANJE OSUDJENOG LICA IZ ZAVODA USLOVNI OTPUST � Postupak za davanje uslovnog otpusta pokreće se: 1) na molbu osudjenog lica –zatvorenika i 2) na prijedlog rukovoidoca ustanove- upravnika zavoda u kome se osudjeni nalazi. � Molbe se podnose Komisiji za uslovni otpust od pet članova, a preko zavoda. Zavod tom prilikom uz molbu dostavlja i podatke o postignutom uspjehu u programu tretmana zatvorenika, podatke o eventualnim ranijim osudama, opis krivičnog djela za koje je zatvorenik osudjen, podatke o ponašanju zavorenika kao i ostale izvještaje stručnih lica koja su angažovana u radu sa zatvorenikom te druge značajne podatke za odlučivanje. Takodje zavod prilaže i svoje mišljenje o osnovanosti podnjte molbe. � Jedini prigovor koji bi se mogao uputiti zakonskom regulisanju instituta uslovnog otpusta jeste nepostojanje zakonom predvidjene mogućnosti osudjenog lica da na bilo koji način učestvuje u postupku odlučivanja o davanju uslovnog otpusta. Učešće ovog lica na neposredan način bi članovima komisije za uslovni otpust moglo da pomogne u stvaranju utiska o uspješnosti vaspitno-prevaspitnih tretmana kojima je ovo lice u zavodskoj ustanovi bilo podvrgnuto za vreme izdržavanja izrečene kazne zatvora. �

� � Molba se upućuje nadležnoj komisiji kao posebnom administrativnom organu koji imenuje ministar pravde. Komisija ima pet članova koje čine : sudija Vrhovnog ili okružnog suda, predstavnik Ministarstva pravde i tri nezavisna člana iz relevantne stručne oblasti od kojih je jedan predsednik pri čemu je za punovažno odlučivanje (kvorum) potrebno prisustvo tri člana. Članovi komisije se imenuju na period od četiri godine s mogućnošću ponovnog izbora za još jedan mandat. Komisija je u svom radu nezavisna. Prema zakonskom rešenju odluku o uslovnom otpustu po molbi osudjenog lica ili prijedlogu upravnika zavoda donosi Komisija za uslovni otpust. Postupajući po molbi Komisija za uslovni otpust obavezno pribavlja i mišljenje stručnih službi zavoda o vladanju osudjenog lica i o stepenu postignute resocijalizacije. Ovo mišljenje treba da predstavlja detaljnu analizu postignutih rezultata u procesu individualizacije institucionalnog tretmana u zavodu sa zaključcima i to posebno u pogledu ispunjenosti materijalnih pretpostavki za davanje uslovnog otpusta. Na kraju, ovo mišljenje treba da sadrži i pozitivnu prognozu ponašanja osudjenog lica o uslovnom otpuštanju.

� � � Pri donošenju odluke o uslovnom otpustu komisija mora procijeniti sljedeće kriterijume: ranija osudjivanost zatvorenika, ponašanje zatvorenika tokom izdržavanja kazne u zavodu, lično učešće zatvorenika u procesu prevaspitanja (programu tretmana), stava zatvorenika prema učinjenom krivičnom djelu, procjena ponovnog vršenja krivičnog djela, ostatak neizdržanog dijela kazne, mišljenje o osnovanosti molbe, odnosno prij edloga za uslovni otpust i mjere u sklopu postpenalne zaštite. Svi izveštaji koje zavod priprema za komisiju za uslovni otpust dostavljaju se i samom zatvoreniku kome se na taj način pruža prilika da komisiji podnese pismene podneske u vezi sa sadržajem ovih izveštaja. Ali ipak se zatvorenik lično, neposredno ne pojavljuje pred komisijom. Komisija zasjeda u kazneno–popravnoj ustanovi (zavodu). Sjednici prisustvuje upravnik ustanove koji po potrebi daje i dodatna obaveštenja, podatke i informacije koje su neophodne za odlučivanje članovima komisije Rejšenje o uslovnom otpustu treba da sadrži izmedju ostalog i tačan datum kada se osudjeni pušta sa daljeg izdržavanja kazne. Protiv rešenja Komisije za uslovni otpust nije dozvoljena žalba, niti se može pokrenuti upravni spor. Zakon predvidja mogućnost osuđenog lica da ponovno podnese molbu za uslovni otpust, odnosno rukovodioca ustanove da podnese prijedlog. A to se ne može učiniti prije proteka roka od četiri mjeseca ako se radi o izrečenoj kazni zatvora do dvije godine, odnosno prije isteka toka od šest mjeseci ako se radi o kazni zatvora preko dvije godine

� Uslovni otpust odlukom upravnika zavoda Jedan specifičan vid instituta uslovnog otpusta -osudjeno lice koje je izdržavalo najmanje četiri petine izrečene kazne zatvora može na prijedlog službe tretmana ili na molbu osuđenog lica uslovno otpustiti upravnik zavoda najviše tri mjeseca prije isteka kazne ako se osudjeni zatvorenik primjerno ponašao, zalagao na radu i aktivno učestvovao u procesu prevaspitanja. Ova izuzetna zakonska mogućnost se ne može primeniti prema licu kome je nenaplaćena novčana kazna zamjenjena kaznom zatvora (supletorni zatvor). � Ova zakonska odredba ima poseban značaj jer u velikoj mjeri rasterećuje Komisiju za uslovni otpust i time obezbedjuje veliku efikasnost u odlučivanju. U svakom slučaju upravnik svoju odluku može doneti tek po pribavljanju stručnog mišljenja službi u zavodu. � Prilikom otpuštanja iz zavoda uslovno otpušteno lice naznačuje mesto u kome će boraviti za vrijeme trajanja uslovnog otpusta. Po dolasku u ovo mjesto, uslovno otpušteno lice se u odredjenom roku javlja organu unutrašnjih poslova odnosno nadležnom organu kod koga se nalazi u vojnoj evidenciji, a po potrebi i organu starateljstva ili drugim organima u čiju nadležnost spada preduzimanje mjera postpenalne pomoći. Takodje je uslovno otpušteno lice obavezno da ove organe obavesti u u slučaju promene mjesta boravka. � Svakom uslovno otpuštenom licu se po izlasku iz zavoda izdaje posebna potvrda o izdržanoj kazni. Tu potvrdu izdaje upravnik zavoda. �

POSTPENALNA POMOĆ � � � � � Resocijalizacija učinilaca krivičnih djela ne završava se samo primjenom odgovarajućih vaspitno-prevaspitnih tretmana u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija. Ona se nastavlja i poslije izlaska osudjenog lica na slobodu i sastoji se u pružanju pomoći otpuštenom licu da se uključi u normalan, društveni život i rad na slobodi. Sve te razne meere pomoći, brige i nadzora se nazivaju postpenalna pomoć ili mjere postpenalne pomoći : 1) pronalaženje privremenog smještaja, 2) osiguranje ishrane, 3) neophodno lečenje, 4) iznalaženje nove sredine u kojoj će osudjeno lice živeti, 5) pomoć u sredjivanju porodičnih prilika, 6) pronalaženje zaposlenja, 7) završetak započetog stručnog osposobljavanja, 8) davanje novčane pomoći za podmirivanje najnužnijih potreba

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � � � Položaj osudjenog lica u zavodskim ustanovama za vreme izdržavanja izrečene sankcije odredjuju korpus njegovih prava, povlastica(ili pogodnosti) i obaveza te mogućnost disciplinskog kažnjavanja osudjenog lica kao i uslovi, način i postupak primjene sredstava prinude prema ovim licima. Medju osnovnim pravima osudjenog lica se izdvajaju sljedeća prava : 1) pravo na čovječno postupanje, 2) pravo na religiju, 3) skupni i odvojeni tretman pritvorenika i zatvorenika, 4) pravo na informisanje, 5) pravo na zdravstvenu zaštitu, 6) pravo na osnovne uslove života, 7) pravo na komunikaciju i pritužbu, 8) pravo na obrazovanje i 9) pravo na rad i prava po osnovu rada.

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � � � � Pravo na čovečno postupanje Postupanje sa pritvorenicima i zatvorenicima mora biti čovječno i sa punim poštovanjem ljudskog dostojanstva, uz očuvanje tjelesnog i duševnog zdravlja vodeći računa da se održi potreban red i disciplina u zavodskim ustanovama. Izričito je zabranjeno da se ova lica podvrgavaju mučenju ili neljudskom tretmanu ili kažnjavanju. U postupanju prema pritvorenicima i zatvorenicima ne smije biti diskriminacije koja je zasnovana na etničkoj pripadnosti, rasi, boji kože, spolu, seksualnom opredjeljenju, jeziku, religiji, veroispovesti, političkim ili drugim uverenjima, nacionalnom ili socijalnom poreklu, srodstvu, ekonomskom ili nekom drugom statusu. Sprovodjenje ove odredbe je u potpunosti u skladu sa nizom medjunarodnih pravnih akata, kao što su: 1) Univerzalna deklaracija o pravima čoveka koja predvidja da niko ne smije biti podvrgnut mučenju ili svirepom ili ponižavajućem ili nečovječnom postupku ili kazni, 2) Medjunarodni pakt o gradjanskim i političkim pravima koji predvidja da se sa svakim ko je lišen slobode mora postupati čovječno i sa poštovanjem urodjenog dostojanstva ljudske ličnosti, 3) Deklaracija o zaštiti svih lica od torture i drugih oblika surovog, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kazni

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na religiju � Zakon odredjuje pravo osuđenog lica da zadovoljava svoje vjerske potrebe, da prisustvuje vjerskim obredima ili skupovima koji su organizovani unutar zakova, da se moli prema propisima vjerskih zajednica i da koristi vjersku literaturu. Ovo je jedna od važnih novina u izvršnom krivičnom pravu. � Ova odredba je u skladu sa Skupom minimalnih pravila o postupanju s zatvorenicima, kojim je propisano je da se svakom zatvoreniku mora priznati pravo da u granicama mogućnosti zavodske ustanove gdje se nalazi zadovoljava potrebe svog religioznog života, da učestvuje u vjerskim obredima koji su organizovani u zavodu ili da posjeduje knjige za vjersko obrazovanje i vjersku nastavu. � Zakon ide i dalje pa predvidja i posebne uslove za ostvarivanje prava osudjenih lica na vjersku kulturu. Kada to opravdava brojnost osudjenih lica koja koriste pravo na vjersku kulturu i koja su iste vjeroispovesti upravnik zavoda može na njihov zahtjev da omogući i redovan dolazak sveštenika u zavod. Ovi dolasci sveštenika moraju biti u skladu sa kućnim redom u zavodu, a vjerska služba se vrši u posebnim prikladnim prostorijama u zavodu. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na skupni i odvojeni tretman � Pravilo je da se u zavodskim ustanovama vrši klasifikacija smještenih lica pa se tako odvojeno smeštaju: pritvorena lica od osudjenih lica, muškarci od žena, maloljetnici od punoljetnih lica. Bez obzira na ovo razvrstavanje pritvorenika i zatvorenih lica, oni izvršavaju mjeru odnosno sankciju skupno sem kada su ispunjeni zakonom predvidjeni razlozi kada dolazi do izdvajanja pojedinih lica. Razlozi za izdvajanje zatvorenika i pritvorenika jesu : � 1) kada to zahtjeva zdravstveno stanje tog lica ili drugih lica, � 2) kada je to propsiano zakonom npr. u slučaju disciplinskog kažnjavanja i primene administrativne mjere usamljenja, 3) kada to lice samo zahtjeva radi lične zaštite i po odobrenju upravnika zavoda, � 4) kada lice predstavlja ozbiljnju pretnju redu u zavodu. � Odvajanje se vrši i iz razloga postizanja uspješnijeg tretmana, pa se tako obavlja klasifikacija zatvorenika (eksterna i interna) kao i prevodjenje ovih lica iz pojedinih odeljenja ili grupa u druge. Ova se lica tako pored redovnih aktivnosti u zavodskim uslovima aktivno uključuju u vaspitne, kulturne, sportske i druge djelatnosti što treba da im podigne nivo kvaliteta života da podigne motivaciju za učešće u ispunjavajnju postavljenih obaveza i ograničenja, i kao da podignu ili održe nivo tjelesnog i duševnog zdravlja �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na informisanje � Po prijemu u zavod ova se lica upoznaju pismeno ili usmeno, na jeziku koji razumiju sa pravnim aktima koji uredjuju život i rad u zavodu kao što je Pravilnik o kućnom redu. Takodje ova lica moraju biti poučena o svojim pravima i dužnostima u zavodu, načinom ostvarivanja njihovih prava, sa disciplinskim prekršajima i kaznama koje se za njih mogu izreći. � Upravnik zavoda je dužan da na vidnom mjestu obezbjedi da budu dostupni Zakon o izvršenju krivičnih sankcija već i ostali propisi koji su vezani za izvršenje kazne zatvora odnosno mjere pritvora (KZ, ZKP). �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na zdravstvenu zaštitu � Za vreme izdržavanja kazne ili mjere pritvora pritvoreno ili osudjeno lice uživaju besplatnu zdravstvenu zaštitu o čemu vodi računa posebna služba za zdravstvenu zaštitu koja se osniva u zavodu. Zavodski ljekar se brine o stanju zdravlja svih lica u zavodskim uslovima. On odlučuje o smještaju pritvorenika ili zatvorenika u ambulatnu sobu u zavodu kada je to indikovano stanjem zdravlja ovih lica. Ako se odgovarajuća zdravstvena zaštita ne može pružiti osudjenom u samom zavodu, on se bez odlaganja upućuje u zatvorsku bolnicu, psihijatrijski zavod ili u neku drugu zdravstvenu ustanovu. U tom slučaju se vrijeme provedeno na liječenju uračunava osudjenom licu u izdržavanje kazne zatvora. O ovome odlučuje zavodski ljekar uz konsultacije sa upravnikom zavoda. � Ako osudjeni odbijanjem upotrebe hrane ili odbijanjem lečenja štrajkuje o tome se odmah obavještava upravnik, kao i sud koji vodi postupak, odnosno nadležni ministarstvo u roku od 72 časa. Takav osuđeni se smešta u stacionarnu ili drugu posebnu prostoriju gdje ga svakodnevno kontroliše ljekar koji sve bitne promjene u njegovom zdravstvenom stanju unosi u zdravstveni karton. O tome se redovno obavještava i upravnik. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � Pravo na zdravstvenu zaštitu Ukoliko osudjeno lice oboli u toku izdržavanja kazne zatvora od neke teške bolesti o tome se odmah obavještava njegova porodica. U slučaju da sam osudjeni o tome ne obavjesti svoju porodicu, onda zavod ima obavezu da o nastupanju bolesti i svim drugim okolnostima vezanim za bolest obavjesti članove osudjenikove uže porodice, a ako njih nema onda dalje srodnike. � Zakon posebno uređuje pristanak pritvorenika ili zatvorenika na medicinsku intervenciju što predstavlja još jednu garanciju očuvanja njegovog zdravlja i nepovredivosti tjelesnog integriteta. Medicinska intervencija nad ovim licima se ne može primjenjivati bez njihovog pristanka(izričitog pismenog saglašavanja sa odredjenom intervencijom uz saznanje rizika) osim u slučajevima kada je to predvidjeno propisima iz oblasti zdravstva. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na osnovne uslove života � Obuhvata obavezu zavoda da svakom pritvorenom i osudjenom licu obezbjedi smještajne i higijenske uslove, ishranu, odjeću i obuću. � Medju ovim pravima se po svom značaju izdvaja pravo na smještaj koji odgovara savremenim higijenskim uslovima i mjesnim klimatskim prilikama. Svaki osuđenik se smješta u posebnu sobu za spavanje osim u slučajevima kada se smatra da zajednički smještaj više lica ima odredjenih prednosti u konkretnom slučaju. Zajednički boravak ovih lica se obezbjedjuje na radnom mjestu, u procesu obrazovanja, prilikom jela, za vrijeme slobodnih aktivnosti, u dnevnom boravku i sličnim aktivnostima. � Prostorije u kojima osudjenici borave, žive i rade moraju biti toliko prostrane da na svakog osudjenog dolazi po 7 kvadratnih metara po licu, odnosno najmanje 4 kvadratna metra po licu i ne manje od 10 kubnih metara prostora po licu (u zajedničkim spavaonicama), da one moraju biti zagrijane, dovoljno osvijetljene, sa prirodnim uslovima koji omogućavaju ulaz svežeg vazduha (osim ako ne postoje klimatski uredjaji), da moraju da imaju sanitarne uredjaje i ostala sredstva za higijenu. Osudjenicima mora biti dostupna voda za piće u svakom trenutku. Ove prostorije ne smeju biti vlažne. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na osnovne uslove života � Osudjenim licima se garantuje da izvan zatvorenih prostorija u slobodno vrijeme (boravak na otvorenom) provedu najmanje dva časa dnevno(tri časa dnevno licima koji borave i rade u zatvorenim prostorijama), i to svaki dan. Ovo vrijeme može biti iskorišćeno za šetnje, sportska i druga takmičenja ili slobodno organizovano od strane osudjenih lica po njihovoj zamisli � Zakon izričito predvidja da osudjenici imaju pravo na ishranu koja je podobna da održi njihovo dobro zdravlje i snagu. , što znači da se osudjenima mora obezbjediti dnevno ishrana koja ima dovoljne energetske vrednosti. Osudjeni imaju pravo na tri obroka dnevno, a osudjenima koji rade na težim poslovima, bolesnima, trudnicama i porodiljama mora se obezbediti ishrana koju odredi ljekar. � Osuđenici imaju pravo na besplatno rublje, odjeću i obuću što treba da odgovara klimatskim uslovima i godišnjem dobu prema mjestu sjedišta zavodske ustanove, koje ne smije da deluje ponižavajuće, omalovažavajuće. Za posebne poslove osudjenik mora imati i posebno odjelo i odgovarajuću opremu. (tzv. HTZ opremu). �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na komunikaciju i pritužbu � Zatvorenicima se garantuje pravo na kontakte sa spoljnim svetom, pravna pomoć i biračko pravo. Osuđena lica imaju pravo da kontaktiraju sa članovima porodice, drugim licima i predstavnicima organa koji im mogu pomoći u vezi sa ostvarivanjem njihovih prava za vreme izdržavanja izrečene kazne zatvora. Ti kontakti se ostvaruju putem pisama, putem posjeta i putem telefona. � Osuđena lica imaju i pravo na podnošenje pritužbi rukovodiocu ustanove koji je dužan da ih razmotri bez odlaganja. Oni mogu da se obraćaju i drugim nadležnim organima radi zaštite njihovih prava. Ako osuđeno lice nije dobilo odgovarajući odgovor na molbu ili pritužbu ili ako nije zadovoljan takvom odlukom, može da podnese ministru pravde ili ombudsmanu pismenu pritužbu. Time im se garantuje pravo na komunikaciju van zavodske ustanove. � U ostvarenju ovog prava zavodska uprava je dužna da im omogući uslove za pisanje(koverte, papir, pribor i sl) pri čemu im se garantuje nepovredivost pošiljke. Oni pismena predaju zavodu zatvorena i niko ih ne smije otvarati. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na komunikaciju i pritužbu � Osudjeni ima pravo na neograničeno dopisivanje. On se može bez ikakvih ograničenja, po svojoj slobodnoj volji i želji dopisivati i upućivati neograničeni broj pošiljki. I osudjeni se može dopisivati sa svima bez ikakvih ograničenja. Dakle, osudjeni može putem pošiljki opštiti ne samo kao ranije sa članovima svoje porodice, bliskim srodnicima već i sa svim drugim licima po svom nahodjenju. Od ovog prava postoje ograničenja da samo u izuzetnim slučajevima koji su zakonom predvidjeni je dozvoljeno da zavod vrši kontrolu pisama i telefonskih razgovora pritvorenika i zatvorenika – kada to zahtjevaju razlozi bezbjednosti. � Kao poseban vid komunikacije zatvorenih i pritvorenih lica, predvidja se prijem poseta članova uže porodice, a na predlog službe tretmana i po odobrenju rukovodica ustanove, i posjeta drugih lica koja mogu pozitivno uticati na tok izdržavanja kazne zatvora i prijema pošiljki(sa rubljem, predmetima za ličnu upotrebu, štampe, knjiga i novca). � Osudjeni ima pravo na posjetu članova uže porodice: bračnog druga, djece, roditelja, usvojioca, usvojenika i ostalih srodnika u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva i u pobočnoj liniji do četvrtog stepena srodstva. (bez ograničenja koliko puta i u kom vremenskom periodu, to zavisi od vrste i tipa zavoda, tj. tipa odeljenja u kome se osudjeno lice nalazi) Upravnik zavoda može osudjenom licu odobriti i posjete drugih lica (npr. prijatelja, kumova, poznanika sa posla, komšija) �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � � � Pravo na komunikaciju i pritužbu Osudjeni ima pravo da prima paketne pošiljke sa predmetima za ličnu upotrebu i ishranu i to zavisno od tipa ustanove i odeljenja u kome se nalazi. Vrstu predmeta, težinu i dopuštenu sadržinu paketa odredjuje akt o kućnom redu s tim što se paketne pošiljke u prisustvu osudjenog pregledaju pre uručenja. Osudjeni ima pravo na prijem novčanih pošiljki, jedino akt o kućnom redu odredjuje koji dio novca osudjeno lice može miesečno slobodno trošiti odnosno koji dio novca se ostavlja na štednju zajedno sa iznosom novca koji je osudjeni zaradio tokom izdržavanja izrečene kazne zatvora. Osudjeni ima pravo na pritužbu i pravo na predstavku. Ova prava spadaju u korpus osnovnih prava osudjenog. Prema ustavu svakome je zajemčeno pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke nekog organa kojom se rješava i odlučuje o nekom njegovom pravu ili zakonom zasnovanom interesu. Pritužbu osudjeno lice može da uputi upravniku u svakom slučaju povrede prava ili drugih nepravilnosti koje su u zavodu učinjene odnosno kojima su povredjena neka njegova prava. Upravnik je dužan da svaku primljenu predstavku pažljivo ispita, sasluša odgovorna lica iz službi u okviru zavoda i da donese rješenje. Zakon pri tome ne odredjuje rok donošenja ovog rješenja, ali se smatra da je postupanje upravnika u ovakvim slučajevima hitno, dakle bez odlaganja.

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na komunikaciju i pritužbu � Osudjeni ima još jedno značajno pravo - pravo na obaveštavanje (pravo na pristup informacijama, novostima u svetu). To pravo obuhvata pravo osudjenog da koristi štampu (dnevnu i periodičnu) na maternjem jeziku kao i na druga sredstva javnog informisanja i komuniciranja. On dalje ima pravo da čita knjige iz biblioteke u zavodu kao i one knjige koje sam nabavi. Pri tome su isključene knjige koje svojom sadržinom podstiču kriminalne vrednosti. Odluku o tome koje će knjige isključiti osudjenom donosi upravnik zavoda. Ukoliko je moguće, rad biblioteke se organizuje u saradnji sa lokalnom bibliotekom. � Ovo pravo na obaveštenje za osudjenog ima veliki praktični značaj kako za postupak njegove resocijalizacije i readaptacije tako i za njegovo opšte i stručno obrazovanje odnosno podizanje nivoa intelektualnih vrednosti. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na obrazovanje � Osudjeni ima takodje pravo na osnovno i srednje obrazovanje i osposobljavanje, koje se sprovodi i organizuje u okviru zavodske ustanove. Pri tome zavod može da organizuje i druge vidove obrazovanja osudjenih lica. Tako maloletnici i mlađa punoletna lica imaju pravo na osnovno i srednje obrazovanje do nivoa trećeg stepena, pa je zavodska ustanova dužna da organizuje nastavu po propisima o obrazovanju, ali može se orrganizovati i za ostala osuđena lica ako je to kroisno i potrebno. � Osnovno i srednje obrazovanje se može vršiti ili u školi pri zavodu ili u odvojenom odeljenju škole u mjestu gdje se nalazi sjedište zavoda, i odvija se po propisima i programima kao i svako drugo školovanje lica na slobodi. Tokom izvršenja kazne se organizuju i razni oblici kurseva, slobodnih aktivnosti, kulturno prosvjetnog rada i tjelesne kulture. Takodje se omogućuje čitanje knjiga i dnevne štampe, praćenje televizijskog programa, posjete kulturnim i sportskim manifestacijama (pod uslovom da to bezbednosni razlozi dozvoljavaju) kao i korišćenje drugih sredstava javnog informisanja. �

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � � � Pravo na obrazovanje Upravnik zavoda može osudjenom licu da odredi i vanredno školovanje. Te troškove snosi sam osudjeni. Za odobravanje ovog vanrednog školovanja potrebno je da su ispunjena dva uslova: 1) ako to dozvoljavaju razlozi bezbednosti, 2) ako se programom postupanja ocjeni da je to potrebno i korisno za postizanje svrhe izvršenja kazne zatvora prema osudjenom licu. Pri tome treba reći da odobreno vanredno školovanje ne može ići na štetu ispunjavanja redovnih radnih i drugih obaveza osudjenih lica koje su odredjene zakonom i drugim podzakonskim aktima. Organizovanje i proces izvodjenja nastave u sklopu osnovnog i srednjeg obrazovanja u zavodu za osudjena lica su identični sa procesom nastave u svim drugim osnovnim i srednjim školama. Iz svedočanstva o završenoj školi ili položenom razredu ne smije biti vidljivo da je ovo obrazovanje stečeno za vrijeme izdržavanja kazne. Osuđena lica mogu da budu vanredni učenici i studenti viših škola, fakulteta i kurseva izvan zavodske ustanove uz ispunjenje gore navedenih uslova

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � � � Pravo na rad i prava na osnovu rada Pritvorenik i zatvorenik koji je sposoban ima pravo, ali i obavezu da radi. Njima se omogućava radno angažovanje u skladu sa mogućnostima zavoda u radionicama zavoda, na ekonomiji(privrednoj jedinici), i na radilištima izvan kruga zavoda. Svrha rada osudjenih lica jeste sticanje, održavanje, i povećanje njihove radne sposobnosti, radnih navika, ali i stručnog znanja, a omogućava im da za vrijeme izdržavanja kazne privredjuje i stekne odredjenu sumu novca koju može trošiti po svom slobodnom nahodjenju. Pri rasporedjivanju osudjenog na rad mora se na prvom mestu imati u vidu: 1)potreba prevaspitavanja osudjenog lica, 2)potreba održavanja discipline, 3) mogućnosti zavoda, 4)psihičke i fizičke sposobnosti osudjenog lica, 5)stručne kvalifikacije osudjenog lica i 6) izražene želje osudjenog lica. U zavisnosti od prethodnih kriterijuma odredjuje se vrsta posla i radnog angažovanja za svako osudjeno lice. Rad osudjenih i njihovo radno angažovanje se može organizovati u zavodu ili privrednim jedinicama, ekonomijama ili radilištima izvan zavoda. Ako je zatvoreniku izrečena kazna zatvora do tri meseca, a nalazi se u radnom odnosu, zakon izričito odredjuje da on može da nastavi rad u preduzeću kao i prije odlaska na izdržavanje kazne zatvora ako se poslodavac i zatvorenik sa tim saglase o čemu se sačinjava odgovarajući ugovor izemeju poslodavac i ministra pravde)

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA � � � Pravo na rad i prava na osnovu rada Osudjeni ima pravo na jedan odmora u nedelji kao i pravo na osmočasovni neprekidni odmor u toku dana. Osudjeni može da radi i kraće radno vrijeme kada pohadja nastavu u okviru opšteg ili stručnog obrazovanja. Rad osudjenog predstavlja sredstvo za prevaspitanje pa se ne uračunava osudjenom u radni staž, što znači da osudjenici nemaju penzijsko osiguranje na osnovu rada za vrijeme izdržavanja kazne u zatvorskoj ustanovi, ali članovi njihove porodice imaju pravo na porodičnu penziju. Međutim, vrijeme provedeno na radu u zavodu se računa kao vrijeme provedeno na radu u slučaju da je neophodan uslov za sticanje odredjene stručne kvalifikacije (kao zakonski uslov). Za svoj rad osudjeni ima pravo na naknadu za rad, koja se isplaćuje jednom mjesečno. Ovom naknadom zatvorena i pritvorena lica slobodno raspolažu. Kao i svi zaposleni radnici na radu i osudjeni uživa svu zakonom predvidjenu zaštitu. To se posebno odnosi na sredstva za zaštitu na radu, na naknadu za vrijeme privremene nesposobnosti za rad u koju je osudjeni došao bez svoje krivice usled bolesti, nesreće na poslu ili profesionalne bolesti.

POLOŽAJ OSUDJENOG LICA Pravo na rad i prava na osnovu rada � Osudjeni ima pravo na neprekidni godišnji odmor u trajanju od najmanje 18, a najviše 30 radnih dana u toku godine (ako je na radu proveo neprekidno 11 meseci). Zatvorenici kojima je izrečena kazna zatvora do jedne godine, a pri tome su izdržali šest mjeseci na radu, imaju pravo na odmor u trajanju od jednog dana za svaki mjesec dana rada. Odmor se po pravilu koristi u posebnim prostorijama zavoda. I za vreme tog korišćenja osudjenom licu pripada odredjena naknada. � Osudjenoj ženi pripadaju još i neka druga prava: odsustvo sa rada zbog trudnoće, porodjaja i materinstva pod uslovima i na način kao i svaka druga zaposlena žena koja ova prava ostvaruje po osnovu radnog odnosa. Tu spadaju i pravo na produženo porodiljsko odsustvo kao i pravo na naknadu za vrijeme ovog odsustva sa rada. � Osudjenom pripadaju i odredjena zakonom predvidjena prava koja je ostvario za pronalaske ili tehnička unapredjenja kao i sva druga zaposlena lica. A umetnička dela i ostale duhovne tvorevine koje je osudjeni stvorio svojim sopstvenim sredstvima u svoje slobodno vrijeme njegova su intelektualna svojina i po tom osnovu ima sva zakonom utvrdjena prava. �

POGODNOSTI ( POVLASTICE) OSUDJENOG LICA ZIKS odredjuje skup pogodnosti (povlastica ili privilegija) koje se pod odredjenim uslovima mogu dati pojedinim osudjenim licima, ako to zasluže svojim ponašanjem i zalaganjem na radu u zavodu za vrijeme izdržavanja krivične sankcije ili druge mere. � Jasno su razgraničena prava osudjenih od njegovih pogodnosti iako se te dvije kategorije prirodno i logično nadovezuju jedna na drugu. Pogodnosti osudjenog predstavljaju samo jedan od metoda tretmana resocijalizacije, one su stimulans za aktivan odnos osudjenog prema tretmanu koji se prema njemu primjenjuje u zavodskoj ustanovi. � Pogodnosti su skup podsticajnih mjera usmjerenih na pružanje povjerenja osuđenom licu u cilju održavanja i promovisanja odnosa sa porodicom, podsticanja ličnog učešća u ostvarivanju programa postupanja, jačanja odgovornosti i samopouzdanja, radi osposobljavanja za samostalan život. � One se osudjenom licu dodjeljuju za njegovo dobro ponašanje (vladanje) i zalaganje. Pogodnosti osudjenom daje upravnik zavoda ili lice koje on za to ovlasti. Najčešće se pogodnosti daju na prijedlog službe za organizaciju tretmana (ili službe za prevaspitanje) i njih može koristiti samo onaj osudjeni koji ih zasluži. �

POGODNOSTI ( POVLASTICE) OSUDJENOG LICA � � � Za razliku od pogodnosti, prava koja osudjenik dobija na osnovu samog zakona su ista za sva osudjena lica i njihovo korišćenje ne zavisi od odluke upravnika zavoda. Zakon navodi da se pogodnosti mogu koristiti na dva načina: u krugu zavoda i van kruga zavoda i mogu se odobriti svim osuđenim licima. Od ovog pravila postoji nekoliko izuzetaka. Tako se ne mogu se odobravati pogodnosti koje se koriste van kruga ustanove sljedećim osuđenim : 1)licima koja su upućena na izdržavanje kazne zatvora prije pravnosnažnosti sudske odluke, 2) licima koja se nalaze na izdržavanju kazne zatvora, ako je u toku vođenje drugog krivičnog postupka prema njima (sve do okončanja tog postupka, odnosno do donošenja pravnosnažne presude), 3)stranim državljanima, licima bez državljansta i licima sa dvojim državljanstvom koja imaju prebivalište u stranoj državi i 4) licima kojima je neplaćena novčana kazna zamenjena kaznom zatvora (supletorni zatvor).

POGODNOSTI ( POVLASTICE) OSUDJENOG LICA � � � � Zatvoreniku koji ispuni odredjene uslove: 1)izdrži odredjeni dio kazne zakonom izričito propisan i 2) ako se dobro vlada i zalaže na radu, upravnik može dodeliti sledeće pogodnosti koje se koriste van kruga zavoda: 1) slobodan izlaz van kruga zavoda u trajanju do 24 časa nakon svakih izdržanih sedam dana kazne zatvora (četiri puta u toku mjeseca koje se u principu koristi u neradne dane); 2) slobodan izlaz u grad u čijem je sjedište zavoda u trajanju do pet sati jednom u mjesecu; 3) dopust do šest dana u toku jedne godine izdržavanja kazne zatvora koji se dodeljuje isključivo kao nagrada za dobro vladanje i ponašanje; 4) vanredni dopust do sedam dana u toku jedne godine izdržavanja kazne zatvora u slučaju teške bolesti ili smrti člana porodice, elementarnih nepogoda ili teških socijalnih slučajeva; 5)slobodan izlaz van kruga zavoda do dva dana u toku jedne godine za vjerske praznike; 6)slobodan izlaz van kruga ustanove jedan u toku jedne godine izdržavanja kazne za svaki državni prazik RS I BIH 7) godišnji odmor u krugu porodice.

POGODNOSTI ( POVLASTICE) OSUDJENOG LICA Pogodnosti se odobravaju na molbu zatvorenika. On uz molbu prilaže i dokumentaciju iz koje se vidi osnovanost podnijete molbe i postojanja nekog od zakonom predvidjenih razloga za odobravanje pogodnosti. Upravnik zavoda ili drugo lice donosi odluku po podnetoj molbi. Upravnik zavoda može prije donošenja svoje odluke o odobravanju pogodnosti da pribavi mišljenje nadležne policijske uprave ili organa socijalne zaštite ili drugih nadležnih organa. � Data pogodnost se ne može koristiti van područja Bosne i Hercegovine. Neopravdano kašnjenje sa korišćenjem pogodnosti i povratak u zavodsku ustanovu, kao i samovoljno udaljavanje iz ustanove od strane zatvorenika poslije isteka vremena na koje je pogodnost odobrena, a koje traje duže do 24 časa, smatraju se bjekstvom zatvorenika. �

POGODNOSTI ( POVLASTICE) OSUDJENOG LICA � Ograničenja u odobravanju pogodnosti Zakonom je izričito postavljeno niz ograničenja za odobravanje pogodnosti u odnosu na odredjena lica. Tako se pogodnosti koje se mogu koristiti van kruga zavoda ne mogu dodeliti osudjenim licima pre nego što su izdržala polovinu od izrečene kazne zatvora i to u sljedećim slučajevima : � 1) licima koja su osudjena na kaznu zatvora od deset ili više godina bez obzira na vrstu krivičnog djela, � 2)licima koja su osudjena na kaznu zatvora do deset godina koja su osudjena za krivična djela: genocid, zločin protiv čovečnosti, ratni zločin, terorizam, neovlašćena proizvodnja i stavljanje u promet opojnih droga, razbojništvo, silovanje, obljuba sa nemoćnim licem, polno nasilje nad djetetom, trgovina ljudima radi vršenja prostitucije i organizovani kriminal i � 3)povratnicima u vršenju krivičnih djela, alkoholičarima, narkomanima bez obzira na visinu izrečene kazne zatvora. �

POGODNOSTI ( POVLASTICE) OSUDJENOG LICA � � � � Ograničenja u odobravanju pogodnosti Nakon izdržane jedne trećine pravnosnažno izrečene kazne zatvora osim: 1) lica koja su osudjena na kaznu zatvora do deset godina koja su osudjena za krivična djela: genocid, zločin protiv čovječnosti, ratni zločin, terorizam, neovlašćena proizvodnja i stavljanje u promet opojnih droga, razbojništvo, silovanje, obljuba sa nemoćnim licem, polno nasilje nad djetetom, trgovina ljudima radi vršenja prostitucije i organizovani kriminal i 2) povratnika u vršenju krivičnih djela, akoholičara i narkomana bez obzira na visinu izrečene kazne zatvora mogu se odobriti pogodnosti koje se koriste van kruga zavodske ustanove samo pod uslovom da su osuđeni na kaznu zatvora u trajanju od pet do deset godina. Drugim osuđenim licima koja su osuđena na kaznu zatvora do pet godina može se odobriti pogodnost koja se koristi van kruga zavoda nakon izdržane jedne četvrtine pravnosnažne izrečene kazne zatvora: 1) licima koja su osudjena na kaznu zatvora do deset godina koja su osudjena za krivična dela: genocid, zločin protiv čovečnosti, ratni zločin, terorizam, neovlašćena proizvodnja i stavljanje u promet opojnih droga, razbojništvo, silovanje, obljuba sa nemoćnim licem, polno nasilje nad djetetom, trgovina ljudima radi vršenja prostitucije i organizovani kriminal i 2) povratnicima u vršenju krivičnih djela, alkoholičarima, narkomanima bez obzira na visinu izrečene kazne zatvora.

DISCIPLINSKO KAŽNJAVANJE OSUDJENOG LICA Zakon odredjuje da osudjeno lice za vrijeme izdržavanja kazne ili mjere može biti disciplinski kažnjeno u dva slučaja : 1)ako se ponaša suprotno odredbama ZIKS, pravilima kućnog reda i naredjenjima službenih lica zavoda. Ovakva ponašanja se nazivaju disciplinski prekršaji i mogu da budu: a) lakši i b) teži � 2)ako učini krivično djelo za koje se osuđeno lice goni po službenoj dužnosti. Ovo su uvek teži disciplinski prekršaji. � Zakon je predvidio pravilo ne bis in idem (ne dva puta u istoj stvari), što znači da osudjeni ne može više puta biti kažnjen za istu radnju disciplinskog prekršaja. I konačno pritvorenici i zatvorenici ne mogu biti skupno kažnjeni za učinjeni disciplinski prekršaj(isključena kolektivna disciplinska odgovornost) već svako od njih odgovara samostalno i lično. � Lakši disciplinski prekršaji: davanje i korišćenje stvari drugom licu za koje nema odobrenje, posjedovanje i uzimanje lijekova bez odobrenja, neovlašćeno uzimanje i korišćenje tuđih stvari, podsticanje drugog lica na vršenje prekršaja, namjerno prljanje prostorija ustanove, neovlašćeno kontaktiranje sa drugim licima i zanemarivanje lične higijene. �

DISCIPLINSKO KAŽNJAVANJE OSUDJENOG LICA � Teži disciplinski prekršaji: odbijanje izvršenja zakonitog naređenja službenog lica, podstrekavanje na pobunu ili bjekstvo, pripremanje bjekstva, pokušaj bjekstva i bjekstvo, pomaganje drugim osuđenim licima pripremanju bjekstva ili bjekstvu, organizovanje i učešće u pobuni, nasilničko ponašanje prema drugim osuđenim licimanamerno uništavanje tuđe imovine i imovine ustanove, uzimanje od drugih osuđenih lica naknade u novcu ili naturi, udaljavanje iz ustanove ili sa radilišta bez odobrenja službenog lica, unošenje, posedovanje, preprodaja i uživanje alkoholnih pića i opojnih droga u ustanovi, izrada, posedovanje i unošenje u ustanovu nedozvoljenih predmeta, neopravdano kažnjenje sa pogodnosti van kruga ustanove, međusobne svađe i tuče, izrada bilo kakvih predmeta i obavljanje privatnih poslova za sebe ili drugog bez naloga službenog lica, ometanje sprovođenja dnevnog rasporeda aktivnosti, ulaženje i boravak na mestima gde je to zabranjeno, sprečavanje pristupa u bilo koji prostor ustanove službenim licima i licima koja imaju ovlašćenje da ulaze u ustanovu, međusobna preprodaja ili trampa bilo kakvih stvari, krađa, kockanje i igranje nedozvoljenih igara, opiranje zdravstvenom pregledu i testiranju na zarazne bolesti, alkohol ili opojna sredstva, podsticanje drugih osuđenih lica na ponašanje koje predstavlja krivično djelo, nekorektno ponašanje prema službenim i drugim osuđenim licima, učestalo ponavljanje lakših disciplinskih prekršaja i davanje lažnih podataka usled kojih je nastala ili je mogla nastati šteta većih razmjera.

DISCIPLINSKO KAŽNJAVANJE OSUDJENOG LICA Disciplinski postupak � Postupak za utvrdjivanje disciplinske odgovornosti osuđenih lica se pokreće prijedlogom rukovodioca službe u čijem je djelokrugu rada učinjen prekršaj. U prijedlogu se navode činjenične okolnosti iz kojih proizilazi da je odredjeno lice učinilo jedan ili više disciplinskih prekršaja. Rješenje o pokretanju postupka u svakom slučaju donosi rukovodilac ustanove. � Disciplinski postupak se vodi pred disciplinskom komisijom koju imenuje rukovodilac ustanove. Protiv rješenja ove komisije može se uložiti žalba rukovodiocu ustanove u roku od tri dana od prijema. Podneta žalba ne zadržava izvršenje rješenja. Rješenje rukovodioca ustanove je konačno i protiv njega se ne može voditi upravni spor. � Disciplinski postupak je hitan. Pravilo je da se obavezno saslušava osuđeno lice, kao i svedoci. Takođe se može pribaviti i mišljenje službenih lica koja su uključena u postupak tretmana. O svim preduzetim radnjama se sačinjava zapisnik. �

DISCIPLINSKO KAŽNJAVANJE OSUDJENOG LICA Osuđena lica koja izvrše najteže disciplinske prekršaje se mogu odvojiti od ostalih osuđenih lica u posebnu prostoriju bez opasnih stvari za cijelo vrijeme vođenja disciplinskog postupka ako postoji opasnost od nasilnih radnji prema licima ili stvarima, opasnost od ubistva ili samopovređivanja ili ugrožavanja bezbednosti u ustanovi koje se ne mogu otkloniti na drugi način. Odluku o izdvajanju osuđenika donosi rukovodilac ustanove. Ovo izdvajanje može da traje najduže 72 časa. � Međutim, u disciplinskom postupku je moguća primena posebnog isntituta uslovnog odlaganja izvršenja izrečene disciplinske kazne (osim pismenog ukora) za vrijeme od šest mjeseci. To je svojevrsna uslovna disciplinska osuda ako se sa osnovom može očekivati da će se i bez izvršenja izrečene disciplinske kazne postići svrha disciplinskog kažnjavanja. Ako osuđeno lice za ovo vrijeme provjeravanja ponovo učini discplinski prekršaj bilo koje vrste, dolazi do obaveznog opozivanja uslovno uzrečene disciplinske kazne. U slučaju opoziva uslovne kazne upućivanja u samicu, ukupno vreme trajanja ove kazne ne može da pređe dvadeset dana. � I konačno, predviđena je mogućnost prijevremenog prekida izvršenja izrečene disciplinske kazne (uslovni otpust). Na pismeni prijedlog službe tretmana, rukovodilac ustanove posebnim rješenjem može da obustavi izvršenje izrečene disciplinske kazne i prije njenog isteka ako se utvrdi da je postignuta svrha disciplinskog kažnjavanja. Do obustave izvršenja kazne upućivanja u samicu obavezno dolazi u još jednom slučaju - na osnovu pismenog mišljenja ljekara da dalji boravak osuđenog u samici ugrožavana njegovo zdravlje. �

DISCIPLINSKO KAŽNJAVANJE OSUDJENOG LICA � Mere za održavanje reda i bezbednosti � Mjere za održavanje reda i bezbjednosti služe održavanju reda i discipline, i očuvanju opšte bezbjednosti u ustanovi. To su: 1. pojačani nadzor –učestalo posmatranje i kontrola osuđenog lica danju i noću, tako da se ne remeti svakodnevna aktivnost ostalih osuđenih lica, 2. oduzimanje i privremeno zadržavanje stvari čije je držanje dopušteno – izvršava se privremeno dok traju razlozi za njenu primenu, 3. testiranje na zarazne bolesti, alkohol i opojna sredstva –u slučaju sumnje na zarazne bolesti, konzumiranje alkohola ili opojnih sredstava(testiranje se vrši uzimanjem uzoraka krvi i mokraće), 4. izdvajanje u prostoriju bez opasnih stvari –izvršava se na isti način kao i disciplinska mjera upućivanja u samicu uz obavezni ljekarski pregeld osuđenog lica, 5. smještaj u medicinsku prostoriju sa intenzivnim nadzorom –osuđenom licu za koga se procjeni da će izvršiti ili da je izvršilo bilo koji akt samopovređivanja, napada na drugo osuđeno ili službeno lice uz obavezno mišljenje ljekara. Radi se o nadzoru radnika službe za obezbeđenje i zdravstvene službe, te nadzoru putem tehničkih i elektronskih uređaja, 6. smještaj u odeljenje sa maksimalnim obezbedjenjem i intenzivnim programom postupanja - ako postoji opasnost od bjeksta, nasilnog ponašanja, od ugrožavanja discipline i reda koji se ne mogu otkloniti na drugi način pri čemu se svaka tri mjeseca vrši preispitivanje opravdanosti daljeg boravka osuđenog i 7. usamljenje–osuđenom licu koje svojim ponašanjem uporno remeti red i disciplinu, ugrožava bezbjednost ustanove i predstavlja ozbiljnu opasnost za lica i imovinu u ustanovi uz prethodno mišljenje zavodskog ljekara. Izriče se u trajanju do dva mjeseca, pri čemu u posebno opravdanim slučajevima primjena ove mjere može biti produžena s tim da ne može da traje neprekidno duže od 120 dana. Za vreme trajanje ove mere osuđeno lice se drži odvojeno od ostalih osuđenih lica i zajedničkog načina izvršenja kazne i ostalih zajedničkih aktivnosti. � � � �

MATERIJALNA ODGOVORNOST OSUDJENOG LICA Pored disciplinske odgovornosti, osudjeno lice za vrijeme izdržavanja kazne podleže i materijalnoj odgovornosti. To je odgovornost za pričinjenu štetu bilo imovini zavoda ili nekom drugom licu (osudjenom licu ili osoblju zavodske ustanove). Zakon odredjuje da je osuđeno lice odgovorno za štetu koju je namerno ili sa grubom nepažnjom prouzrokovao za vrijeme pritvora ili izdržavanja kazne zatvora i istu je dužan da nadoknadi. � O nadoknadi štete u ovom slučaju odlučuje svojim rješenjem rukovodilac ustanove. Protiv ovog rješenja može se izjaviti žalba ministru u roku od osam dana od dana prijema rješenja. Ukoliko osuđeno lice odbije da plati štetu, ustanova može da svoje potraživanje ostvari redovnom tužbom kod nadležnog suda. �

PRIMENA SREDSTAVA PRINUDE PREMA OSUDJENOM LICU ZIKS propisuje pravila, način, uslove i postupak za primjenu sredstava prinude prema osuđenim licima, u cilju održavanja reda i bezbednosti u ustanovi. � Prilikom primjene neke od mjera prinude od značaja su tri principa: 1) pravilo je da se koristi ona mjera kojom se najmanje ugrožava život i zdravlje lica prema kome se mjera primenjuje, 2) primjenjuje se mjera kojom se uspešno savlađuje otpor osuđenog lica i 3)primjenjuje se mera koja je srazmerna opasnosti koja prijeti. � Mjere prinude se mogu primjeniti i prema drugim (dakle neosuđenim) licima u dva slučaja: 1) koja van ustanove protivpravno oslobađaju osuđeno lice ili 2) koja protivpravno ulaze u krug i prostorije ustanove. U ovom slučaju se ovakva lica zadržavaju do dolaska službenih lica organa unutrašnjih poslova. �

PRIMENA SREDSTAVA PRINUDE PREMA OSUDJENOM LICU Mjere prinude se primenjuju prema osuđenom licu kada je to neophodno da se spreči: 1)bjekstvo, 2) fizički napad na drugo lice, 3) samopovređivanje ili samoubistvo osuđenog, 4) namjerno prouzrokovanje materijalne štete i 5)aktivan i pasivan otpor. � Aktivan otpor je svako suprotstavljanje osuđenog lica zakonitim službenim mjerama, radnjama i nalozima službenog lica koje se vrši zaklanjanjem ili držanjem za lice ili predmet, otimanjem, stavljanjem u izgled da će se lice napasti ili preduzimanjem slične radnje. Pasivan otpor je svako suprotstavljanje osuđenog lica zakonitim službenim mjerama, radnjama i nalozima službenog lica koje se vrši oglušivanjem ili zauzimanjem klečećeg, sjedećeg, ležećeg ili sličnog položaja. � Pri tome upotreba sredstava prinude mora u svakom konkretnom slučaju da bude srazmjerna stepenu opasnosti i izazvanom riziku. �

PRIMENA SREDSTAVA PRINUDE PREMA OSUDJENOM LICU Mjere prinude su: 1. upotreba fizičke snage, 2. vezivanje, 3. upotreba gumene palice, 4. upotreba službenih pasa, 5. upotreba šmrkova sa vodom, 6. upotreba hemijskih sredstava, 7. upotreba elektromagnetnog/elektroničkog nesmrtonosnog oružja, 8. upotreba kinetičkog nesmrtonosnog oružja – gumeni meci i 9. upotreba vatrenog oružja. o O primjeni mjere prinude usmeno i jasno se upozorava lice prema kome se mjera namerava upotrebiti, osim ako se radi o istovremenom ili neposredno predstojećem protivpravnom napadu. � Upotrebu službenih pasa, šmrkova sa vodom, hemijskih sredstava, elektromagnetnog/elektroničkog nesmrtonosnog oružja ili kinetičkog nesmrtonosnog oružja – gumeni meci može narediti samo rukovodilac ustanove. Nakon primjene mjere prinude se izvršava obavezni ljekarski pregled osuđenog lica prema kome je ova mjera i primjenjena i podnosi se izvještaj rukovodiocu ustanove koji je obavezan da u daljem roku do 24 časa ovaj izvještaj dostavi Ministarstvu pravde koje donosi rješenje o opravdansti primjene mjera prinude. �

IZVRŠENJE OSTALIH KAZNI � � � IZVRŠENJE KAZNE DUGOTRAJNOG ZATVORA Kazna dugotrajnog zatvora se izvršava u ustanovi zatvorenog tipa. Lice kome je izrečena ova kazna se klasifikuje u posebne vaspitne kolektive s tim da na jednog vaspitača dolazi najviše 20 osuđenih lica. Na pooštreni zavodski režim ukazuju i sljedeće činjenice : 1) ovim zatvorenicima se ne odobravaju pogodnosti koje inače mogu da uživaju ostala zatvorena i pritvorena lica, a koja se koriste van kruga zavoda. Ovo ograničenje postoji samo dok ova lica ne izdrže dvije trećine izrečene kazne dugotrajnog zatvora. 2) ovi zatvorenici ne mogu da se radno anagažuju na poslovima van kruga zavoda i to sve dok ne počnu sa korišćenjem pogodnosti van zavoda : a) tek posle izdržane dvije trećine izrečene kazne dugotrajnog zatvora i b) pošto im se od strane nadležnog organa odobri korišćenje odredjenih pogodnosti van kruga zavoda i 3)ovim zatvorenicima se vrši kontrola pisama i telefonskih razgovora (iako im se ta mogućnost komunikacije sa spoljnim svetom ne može u potpunosti isključiti sem u zakonom predvidjenim slučajevima).

IZVRŠENJE NOVČANE KAZNE � � � Ona se zapravo sastoji u obavezi osudjenog lica da plati odredjeni novčani iznos u korist države-budžeta. Novčana kazna se može izreći kao glavna ili kao sporedna kazna. Zavisno od vrste sankcije o kojoj se radi, različita prava predvidjaju i različite iznose minimuma i maksimuma novčane kazne. Organ koji izriče novčanu kaznu dužan je da vodi računa i o imovnom stanju osudjenog. Izvršenju novčane kazne pristupa se kada je presuda odnosno rješenje o njenom izricanju postalo pravnosnažno i izvršno. Tada po službenoj dužnosti dakle sud donosi rješenje kojim se odredjuje izvršenje izrečene novčane kazne. Sud je dužan da u presudi odredi rok plaćanja. , koji ne može da bude kraći od 15 dana ni duži od šest mjeseci, a računa se od dana pravnosnažnosti sudske presude. Ako osudjeno lice dobrovoljno ne plati novčanu kaznu u odredjenom roku onda sud donosi odluku da se nenaplaćena novčana kazna u cjelosti ili djelimično zamijeni kaznom zatvora (supletorni zatvor) i to računajući po 100 KM novčane kazne za jedan zatvora. Ova zamjena novčane kazne, kaznom zatvora ima jedno ograničenje-ovako zamjenjena novčana kazna zatvorom ne može da dovede do zatvorske kazne u trajanju koje prelazi kaznu koja je inače propisana za učinjeno krivično djelo Ukoliko osudjeno lice isplati novčanu kaznu pošto je otpočeo postupak zamjene kazne, kazna zatvora se prekida bez odlaganja. Ako osudjeni isplati samo dio novčane kazne, ostatak će se opet zamjeniti kaznom zatvora.

IZVRŠENJE RADA ZA OPŠTE DOBRO NA SLOBODI Vrsta parapenalne mere ili supstituta kratke kazne zatvora u trajanju do jedne godine, a da bi se mogla uopšte izvršiti, potrebno je prethodno obezbjediti uslove za obavljanje rada na slobodi. Stoga je zakonom predvidjena obaveza za državne organe, organizacije, ustanove i druga pravna lica kao i fizička lica da saradjuju sa ministarstvom pravde u izvršavanju ove miere, a na zahitev tog ministarstva. � Ministarstvo pravde prethodno zaključuje odgovarajuće ugovore za izvršavanje rada za opšte dobro na slobodi sa odredjenim pravnim i fizičkim licima u kojima regulišu medjusobna prava i obaveze, kojim se odredjuje vrsta rada na kome će se uposliti osudjena lica za krivična djela kojima je izrečena ova krivična sankcija. Prilikom određivanja poslodavca kod kojih se izvršava ova kazna, vodi se računa da to budu poslovi od javnog interesa u okviru kojih se može ostvariti svrha krivične sankcije. . � Sa poslodavcem se zaključuje ugovor kojim se bliže definišu: mjesto rada, vrsta poslova, radno vrijeme i druga važna pitanja. Osudjeno lice se rasporedjuje na vršenje one vrste rada u skladu sa: 1) psihofizičkim sposobnostima, 2) stečenom stručnom kvalifikacijom i 3) željom osuđenog lica da radi određeni posao. � Ovo je rad koji ne služi postizanju dobiti i koji je besplatan. Pri tome je odredjeno da osudjeno lice ne snosi troškove izvršavanja ovog rada za opšte dobro. �

IZVRŠENJE KAZNI ZA PRAVNA LICA Pravnim licima se mogu izreći sljedeće kazne : � 1) novčana kazna u iznosu od 5. 000 do 5. 000 KM, koja se izvršava na isti način i u istom postupku kao i novčana kazna koju je u krivičnom postupku sud izrekao krivično odgovornom fizičkom licu. Jedina razlika postoji u slučaju ako osudjeno pravno lice dobrovoljno ne isplati u presudi dosudjeni iznos novčane kazne, tada se nenaplaćena kazna izvršava prinudnim putem na imovini pravnog lica u skladu sa Zakonom o izvršnom postupku, � 2)kazna oduzimanja imovine može se izreći učiniocu krivičnog djela za koje je propisana kazna zatvora pet godina ili teža kazna. U tom slučaju se pravnom licu može oduzeti najmanje polovina imovine ili veći deo imovine ili cjelokupna imovina. Oduzeta imovina koja je izražena u novcu ili vrednosnim papirima se unosi u budžet države. Oduzeta pokretna i nepokretna imovina pravnog lica se 1) prodaje, a dobijena sredstva se unose u budžet ili 2) daje na korišćenje organizacijama iz oblasti socijalne politike, obrazovanja, državnim organima i sl. I � 3)kazna prestanka pravnog lica se može izreći ako je djelatnost pravnog lica u cjelosti ili u pretežnoj mjeri korišćena za vršenje krivičnih djela. Momentom pravosnažnosti presude o izricanju ove kazne, krivični sud predlaže nadležnom sudu sa otvori postupak likvidacije pravnog lica u skladu sa odgovarajućim zakonskim propisima o likvidaciji i stečaju. �

IZVRŠENJE KAZNI U MEDJUNARODNOM KRIVIČNOM PRAVU � � � U međunarodnom krivičnom pravu krivične sankcije predstavljaju prinudne mjere za zaštitu čovječnosti i međunarodnog prava od protivpravnih ponašanja koje izriču nadležni međunarodni sudski organi u propisanom postupku, a koje se sastoje u oduzimanju ili ograničavanju sloboda i prava od krivično odgovornog učinioca. Sankcije izriče nadležni međunarodni sudski organ(vojni sud, tribunal ili krivični sud). Praksa međunarodnog krivičnog prava poznaje više vrsta krivičnih sankcija. 1)Statut Međunarodnog vojnog suda iz 1946. g predviđa samo jednu vrstu krivičnih sankcija, kazne: smrtna kazna i druga kazna (kazna zatvora koja može biti doživotna, dakle trajna i vremenski ograničena). Nirnberškom i tokijskom presudom su optuženima izrečene sve vrste kazni. 2) Zakon broj 10. Kontrolnog savjeta za kažnjavanje lica odgovornih za ratne zločine, zločine protiv mira i zločine protiv čovječnosti za Njemačku iz 1945. g takođe poznaje više vrsta kazni: 1)smrta kazna, 2)doživotni zatvor ili zatvor na određeni broj godina sa prinudnim radom ili bez njega, 3) novčana kazna i zatvor (kumulativno) sa ili bez prinudnog rada u slučaju neplaćanja novčane kazne, 4) konfiskacija imovine, 5)povraćaj nepravilno stečene movine i 6) oduzimanje pojedinih ili svih građanskih prava.

IZVRŠENJE KAZNI U MEDJUNARODNOM KRIVIČNOM PRAVU 3) Statut Međunarodnog tribunala za gonjenje lica odgovornih za povrede međunarodnog humanitarnog prava izvršene na teritoriji SFR Jugoslavije počev od 1991. propisuje samo jednu vrstu krivične sankcije i to kaznu zatvora. U određivanju ove kazne sud ima oslonac u opštoj praksi sudova u bivšoj SFR Jugoslaviji pri čemu će kod odmjeravanja kazne uzeti u obzir sve okolnosti djela, težinu djela i lična svojstva n učinioca. � Uz kaznu zatvora tribunal može izreći i sporednu kaznu - povraćaj imovine ili dobiti koja je pribavljena kriminalnim ponašanjem uključujući podmuklo ili nasilničko ponašanje. � Izrečena kazna zatvora izvršava se u državi koju odredi tribunal sa liste država koje su naznačile svoju spremnost Savetu bezbjednosti da prihvate osuđena lica. U tom slučaju se zatvorska kazna izvršava u skladu sa propisima te države, ali pod nadzorom tribunala. � 5) Rimski statut Međunarodnog krivičnog suda razlikuje dvije vrste kazni: glavne i sporedne. Glavne kazne su: 1) zatvor u određenom trajanju ali ne duže od 30 godina , 2)doživotni zatvor kada je ta kazna opravdana ekstremnom težinom zločina i individualnim okolnostima vezanim za ličnost učinioca djela. Sporedne kazne su: 1)novčana kazna i 2) konfiskacija prihoda, vlasništva i dobara koji su dobijeni direktno ili indirektno izvršenim zločinom imajući pri tome u vidu prava dobronamjerne treće strane. �

Nezastarivost kažnjavanja za međunarodna krivična dela Opšti je princip savremenog krivičnog prava i međunarodnog krivičnog prava da svako krivično djelo i svaka izrečena krivična sankcija zastarjevaju protekom određenog vremena. Od ovog opšteg pravila postoji izuzetak predviđen Konvencijom o neprimenjivanju zakonske zastarjelosti za ratne zločine i zločin genocida iz 1968. god kojom je isključena mogućnost da krivično gonjenje i kažnjavanje zastare za krivična djela genocida i ratne zločine kao i druga krivična djela predviđena međunarodnim ugovorima. � Potpisivanjem i ratifikovanjem ove konvencije gotovo zakonodavstvo u Bi. H izričito isključuje nastupanje zastarjelosti krivičnog gonjenja i zastarjelosti izvršenja izrečene kazne za krivična djela: genocida, zločin protiv čovječnosti, ratnih zločina protiv civilnog stanovništva, protiv ratnih zarobljenika i protiv ranjenika i bolesnika kao i krivična djela za koja zastarjelost ne može da nastupi po međunarodnom pravu. �

IZVRŠENJE USLOVNE OSUDE SA ZAŠTITNIM NADZOROM Uslovna osuda je vrsta krivične sankcije koja predstavlja uslovno odlaganje izvršenja kazne učiniocu krivičnog djela pod uslovom da za odredjeno vreme ne izvrši novo krivično djelo (vrijeme provjeravanja) kao i da ispuni druge uslove i obaveze koje su mu postavljene od strane suda. � Po svom karakteru razlikuju se dvije vrste uslovne osude : uslovna osuda i uslovna osuda sa zaštitnim nadzorom. U oba slučaja moraju biti ispunjeni zakonom predvidjeni uslovi : 1) da je učiniocu krivičnog djela za izvršeno djelo utvrdjena kazna zatvora do dve godine ili novčana kazna ili da su obe ove vrste kazne utvrdjene kumulativno, 2) uvjerenje suda da osudjeni i bez izvršenja izrečene kazne neće izvršiti novo krivično djlo tako da se samim izricanjem ove osude može ostvariti svrha kažnjavanja. � Uslovna osuda sa zaštitnim nadzorom zapravo predstavlja novinu u krivično-pravnom sistemu. Izricanje zaštitnog nadzora je uvijek fakultativno i zavisi od ocjene suda da li se svrha kažnjavanja može postići samo izricanjem uslovne osude ili pojačanim merama društvene zajednice �

IZVRŠENJE USLOVNE OSUDE SA ZAŠTITNIM NADZOROM Zakon je predvidio tri razloga koji mogu dovesti do opozivanja izrečene uslovne osude. To su: 1) izvršenje novog krivičnog djela u kom slučaju opozivanje može biti obavezno ili fakultativno zavisno od vrste i visine izrečene kazne za to novo krivično djelo pod uslovom da je ono izvršeno u vrijeme provjeravanja, 2) ranije izvršeno krivično djelo za koje se nije znalo u vrijeme izricanja uslovne osude a za koje se sazna tek u vreme provjeravanja, dakle izricanja uslovne osude, 3) neispunjenje odredjenih obaveza koje je sud naložio osudjenom licu. � Uz uslovnu osudu mogu se izreći sljedeće mjere zaštitnog nadzora: 1) liječenje u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi, 2) uzdržavanje od upotrebe alkoholnih pića ili opojnih droga, 3) posjećivanje psihijatrijskih, psiholoških i drugih savjetovališta 4) osposobljavanje za zanimanje, 5) prihvatanje zaposlenja koje odgovara stručnoj spremi i sposobnostima osudjenog i 6) raspolaganje platom i drugim prihodima ili imovinom na primjeran način i u skladu sa bračnim i porodičnim obavezama. �

IZVRŠENJE MJERA BEZBJEDNOSTI Mjere bezbjednosti za fizička lica � 1) obavezno psihijatrijsko liječenje, � 2) obavezno liječenje od zavisnosti, � 3) zabrana vršenja poziva, djelatnosti ili dužnosti, � 4) zabrana upravljanja motornim vozilom i � 5) oduzimanje predmeta. Mjere bezbjednosti za pravna lica: � 1) oduzimanje predmeta, � 2) objavljivanje presude i � 3) zabrana obavljanja odredjene privredne djelatnosti

� � � Obavezno psihijatrijsko liječenje Primenjuje se kada se utvrdi da je odredjeno lice učinilo krivično djelo u stanju bitno smanjene uračunljivosti ako postoji opasnost da bi uzroci takvog stanja mogli i ubuduće delovati na njega da ponovo učini isto ili teže krivično djelo. Tri su uslova za primjenu ove mjere: 1)da je lice učinilo krivično djelo u stanju bitno smanjene uračunljivosti, 2)da postoji opasnost od ponovnog vršenja istog ili težeg krivičnog djela, 3) da je liječenje takvog lica potrebno radi otklanjanja opasnosti. Cilj je primene ove mjere dvostruke prirode: njenim izricanjem preduzimaju se mjere liječenja bolesti učinioca djela i izolacijom ovakvih učinilaca krivičnog djela se društvo štiti od daljeg vršenja krivičnog djela. Mjera se izriče u neodredjenom trajanju jer se unaprijed i ne može znati koliko je vremena potrebno da bi se kod učinioca otklonila bolesna stanja, a obustavlja se izvršenje kada sud utvrdi da je prestala potreba za njenim daljim trajanjem.

Obavezno lečenje od zavisnosti � � � Druga medicinska mjera koja se izriče učiniocu krivičnog djela koji je delo izvršio pod djelovanjem zavisnosti od alkohola ili opojnih droga ako postoji opasnost da će zbog te zavisnosti i ubuduće vršiti krivična djela. Sud je izriče uz ispunjenje uslova: 1) krivično djelo treba da je učinjeno pod odlučujućim djelovanjem od alkohola ili opojnih droga. 2) treba da postoji opasnost da će učinilac krivičnog djela usled zavisnosti i ubuduće vršiti krivična djela. Sud to cijeni na osnovu cjelokupne ocjene ličnosti učinioca krivičnog djela i samog učinjenog djela. 3) ova mjera ima suplementarni karakter, što znači da se može izreći samo ako je učiniocu krivičnog djela izrečena kazna zatvora, rad za opšte dobro na slobodi ili uslovna osuda. Ovi uslovi su kumulativno odredjeni, ali i kada su svi oni ispunjeni sud ne mora da izrekne ovu mjeru, već je ovlašćen da cijeni cjelishodnost njene primjene u konkretnom slučaju. To znači da izricanje ove mjere fakultativnog karaktera iako bi prirodi i sadržini ove mjere kao i svrsi koju treba da postigne više odgovaralo njeno obavezno izricanje ako su ispunjeni svi zakonom predvidjeni uslovi.

Zabrana vršenja poziva, delatnosti ili dužnosti � � � Za izricanje ove mjere potrebno je da su ispunjena tri uslova: 1) da je učiniocu krivičnog djela izrečena kazna zatvora, rad za opšte dobro na slobodi ili uslovna osuda, 2) da je učinilac izvršio krivično djelo vezano za imovinu koja mu je povjerena ili kojoj je imao pristup zahvaljujući svom pozivu, djelatnosti ili dužnosti i 3) da postoji opasnost da bi vršenje poziva, delatnosti ili dužnosti od strane učinioca krivičnog dejla podsticajno djelovalo na njega da ubuduće ponovo učini krivično delo zloupotrebom svog poziva, djelatnosti ili dužnosti u vezi ili povodom imovine koja mu je poverena ili kojoj ima pristup. Izricanje ove mjere je fakultativno, što znači da je sud ovlašćen da zavisno od ocjene svih okolnosti ličnosti učinioca i učinjenog djela procenjuje da li će učiniocu djela izreći ovu mjeru bezbednosti ili ne. U svakom slučaju ona je komplementarnog karaktera, te se izriče uz kaznu, rad za opšte dobro na slobodi ili uz uslovnu kaznu.

Zabrana upravljanja motornim vozilom � � � Uslovi za njeno izricanje jesu sljedeći : 1) da je učinjeno krivično djelo protiv bezbevdnosti javnog saobraćaja, 2) da je učiniocu izrečena kazna zatvora, rad za opšte dobro na slobodi ili uslovna osuda što ukazuje da je i ova mera suplementarnog karaktera i 3)da postoji opasnost na strani učinioca takvog krivičnog djela da upravljajući motornim vozilom ponovo učini krivično djelo. Mjera se izriče na vrijeme od tri mjeseca do pet godina, a ovaj rok počinje da teče od dana pravosnažnosti sudske presude , s tim da vreme koje je osudjeni proveo na izdržavanju kazne zatvora se ne uračunava u trajanje izrečene mjere. Zabrana upravljanja motornim vozilom se može odnositi na vozilo odredjene vrste ili kategorije. Kod odlučivanja sud će uzeti u obzir i to da li je učinilac krivičnog dela vozač po profesiji ili ne.

Oduzimanje predmeta � � � Sastoji se u oduzimanju predmeta koji su upotrebljeni ili su namenjeni kao sredstvo za izvršenje krivičnog djela ili su nastali izvršenjem krivičnog djela kada postoji opasnost da će ponovo biti upotrebljeni za vršenje krivičnog djela ili kada se u cilju zaštite opšte bezbjednosti ili iz moralnih razloga oduzimanje predmeta čini apsolutno neophodno, a nalaze se u vlasništvu učinioca djela Predmeti koji se oduzimaju primjenom ove mjere mogu biti svojina učinioca krivičnog djela ili nekog drugog lica. U ovom drugom slučaju predmeti se oduzimaju ako su ispunjeni sljedeći uslovi: 1) su bili upotrebljeni ili su namjenjeni za izvršenje krivičnog djela i 2) ako to zahtevaju interesi opšte bezbjednosti ili razlozi morala. Oduzimanje predmeta može biti obavezno ili fakultativno. Obavezno oduzimanje postoji kada je to izričito predvidjeno kod pojedinih krivičnih djela u posebnom dijelu krivičnih zakona. U nekim slučajevima ovo oduzimanje predmeta može čak da poprimi i karakter djelimične konfiskacije (npr. kod nedozvoljene proizvodnje, nedozvoljene trgovine). U većem broju slučajeva izricanje ove mjere je fakultativno, što znači da sudsko vijeće u svakom konkretnom slučaju cijeneći sve okolnosti učinjenog djela i ličnosti učinioca odlučuju da li će izreći ovu mjeru bezbjednosti ili ne.

IZVRŠENJE VASPITNIH MERA � � � Zakon o zaštiti i postupanju sa decom i maloljetnicima iz 2010. odredjuje način, postupak i uslove za izvršenje : 1) alternativnih mjera (policijskog upozorenja i vaspitnih preporuka), 2)vaspitnih mjera, 3) kazne maloljetničkog zatvora i 4) mjera bezbjednosti koje su izrečene sljedećim kategorijama lica : 1) prema maloljetnim učiniocima krivičnih djela, 2) prema licima koja su u toku primene vaspitne mjere postala punoljetna i 3) prema mladjim punoljetnim licima kojima je sud izrekao vaspitnu mjeru. Izvršenje vaspitnih mjera mora da ostvari zakonom predvidjenu svrhu, da se osigura popravljanje i pravilan razvoj maloljetnih učinilaca te da se spriječe u vršenju krivičnih djela. Ostvarenju ovako postavljene svrhe primjene vaspitnih mjera doprinose i odredjeni principi : 1)u izvršenju vaspitnih mjera mora se postupati na način koji odgovara uzrastu maloljetnika, pridržavajući se u radu pedagoških, andragoških i psiholoških principa, 2) maloljetnike treba podsticati na aktivno uključivanje u svom sopstvenom odgoju, mijenjanju svojih stavova i loših navika i 3) tokom izvršenja vaspitnih mjera maloljetniku će se u skladu sa njegovim uzrastom i sposobnostima prema odredjenom zanimanju, osigurati osnovno i srednje obrazovanje kao i radno osposobljavanje.

Upućivanje u vaspitni centar Do primene ove mjere dolazi u slučaju kada sud dodje do uvjerenja da se odgovarajućim kratkotrajnim mjerama može izvršiti potreban uticaj na ličnost maloljetnog učinioca krivičnog djela i na njegovo ponašanje � Zakon je odredio nekoliko načina i modaliteta izvršenja ove vaspitne mere. Prvo, maloletnik se može uputiti u vaspitni centar : a) na odredjeni broj sati u tokom dana u trajanju od 14 do 30 dana i b) na neprekidni boravak u trajanju od 15 dana do tri mjeseca. � Boravak u vaspitnom centru mora biti ispunjen djelatnostima koje su primjerene njegovim osobinama, učenjem, korisnim radom koji odgovara njegovim sposobnostima, kao i drugim vaspitnim sadržajima koji su usmjereni na razvijanje osećaja odgovornosti. � Sudsko vijeće za maloljetnike izriče ovu mjeru, a organ starateljstva prema mjestu prebivališta, odnosno boravišta maloljetnika je nadležan za izvršenje ove mjere, te se on stara i o sprovodjenju mjere dnevnog boravka u centru �

Mjere pojačanog nadzora � � � � Primenjuju se prema onom maloljetnom učiniocu krivičnog djela prema kome je potrebno preduzeti trajnije mjre vaspitavanja, prevaspitavanja ili liječenja uz odgovarajući nadzor. Postoje tri vrste : 1) pojačani nadzor roditelja, usvojioca ili staraoca, 2) pojačani nadzor u drugoj pordici, 3) pojačni nadzor nadležnog organa socijalnog staranja Pojačani nadzor roditelja, usvojioca ili staraoca Najčešće primenjivana mjera. Sud je izriče ako su roditelji, usvojioci ili staraoci propustili da vrše brigu i nadzor nad maloljetnikom, a u mogućnosti su da takvu brigu i nadzor vrše. Prednosti izricanja ove mjere su višestruke -maloljetnik ostaje na slobodi, nema institucionalnog tretmana prema njemu, ostaje u porodici, bez teškoća može da nastavi školovanje, da odlazi na posao ako je zaposlen i to je mjera koja društvenu zajednicu veoma malo košta. Ako u toku izvršenja ove mjere dodje do neslaganja izmedju roditelja, usvojioca ili staraoca i organa socijalne zaštite o bilo kom pitanju vezanom za izvršenje izrečene mjere, spor o načinu izvršenja ove mjere rješava sud koji je u prvom stepenu doneo sudsku odluku. Na predlog organa socijalne zaštite ili po sopstvenoj inicijativi, sud izrečenu mjeru može ukinuti ili zamijeniti nekom drugom vaspitnom mjerom.

Mjere pojačanog nadzora Pojačani nadzor u drugoj porodici � Izriče se maloljetnom učiniocu krivičnog djela ako njegovi roditelji, usvojioci odnosno staraoci nisu u mogućnosti da nad njim vrše nadzor ili se to od njih opravdano ne može očekivati, pa se maloljetnik predaje drugoj porodici koja je voljna da ga primi i koja ima mogućnosti da nad njim vrši pojačani nadzor. � Zakon je predvidio dva kumulativna uslova koji moraju biti ispunjeni u svakom slučaju u drugoj porodici koja prima maloljetnika: 1) druga porodica treba da je voljna da primi maloletnika, 2) druga porodica treba da je u realnoj mogućnosti da vrši pojačan nadzor nad maloljetnikom. Da li je druga porodica zaista u mogućnosti da vrši odredjeni nadzor nad poverenim maloletnikom faktičko je pitanje koje sud mora da riješi u svakom konkretnom slučaju uz pomoć i na prijedlog organa socijalne zaštite. � Ova mjera izvršava se u porodici koju je odredio sud na prijedlog nadležnog organa starateljstva. �

Mjere pojačanog nadzora Pojačani nadzor organa socijalnog staranja � Ova mjera dolazi u obzir tek kao poslednja mogućnost i to prije nego što se izrekne neka od zavodskih mjera. To znači ako roditelj, usvojilac ili staralac maloletnika nisu u mogućnosti da vrše pojačani nadzor prema maloljetniku ili ako se to od njih opravdano ne može očekivati, a ne postoje uslovi za njegov smještaj u drugu porodicu radi vršenja ovakvog nadzora, sud može staviti maloljetnika pod pojačani nadzor organa socijalnog staranja i to onog organa koji je nadležan prema mjestu prebivališta odnosno boravišta maloletnika. � Ovaj organ je dužan da odmah po prijemu izvršne sudske odluke odredi službeno lice organa ili drugo stručno lice koje će neposredno sprovoditi izrečenu mjeru prema maloljetniku i o tome obaveštava sud. Stručno lice sačinjava program rada sa maloletnikom u skladu sa uputstvima suda i nadležnog organa starateljstva. U sprovođernju ove mjere stručnom licu pomažu različiti organi : državni organi, vaspitne, obrazovne, zdravstvene i druge ustranove, a roditelj, usvojilac ili staralac su dužni da ga obaveste o prilikama koje otežavaju primjenu mjere. �

Zavodske mjere Do primjene zavodskih vaspitnih mjera dolazi u slučaju kada sud ustanovi da je za popravljanje maloljetnog učinioca krivičnog djela neophodno nužno da se preduzmu trajnije i intenzivnije mjere vaspitanja ili liječenja kao i njegovo potpuno odvajanje iz dotadašnje sredine. To su : � 1) upućivanje u vaspitnu ustanovu, � 2) upućivanje u vaspitno-popravni dom i � 3) upućivanje u posebnu ustanovu za liječenje i osposobljavanje. � Upućivanje u vaspitnu ustanovu � Izriče se maloljetnim učiniocima krivičnih djela koje je potrebno izdvojiti iz sredine u kojoj žive i obezbediti im pomoć i stalni nadzor stručnih vaspitača u ustanovi za vaspitavanje maloletnika � Trajanje ove mjere može biti odredjeno u konkretnom slučaju u rasponu od šest mjeseci do dvije godine s tim što se ovo trajanje ne odredjuje unaprijed odlukom organa koji izriče ovu vaspitnu mjeru već o tome odlučuje sud naknadno zavisno od postignutih rezultata u izvršenju ove mjere. �

Zavodske mjere Upućivanje u vaspitno-popravni dom � Primenjuju se prema maloljetniku koga je neophodno izdvojiti iz dotadašnje sredine i prema njemu primeniti pojačane mjere i stručne programe prevaspitanja. Izvršava se u posebnim vaspitno-popravnim domovima odnosno ako se radi o maloljetnim ženskim licima onda se izvršava u ženskom odjeljenju vaspitno-popravnog doma. � Kod izricanja ove mjere sud mora uzeti u obzir sljedeće okolnosti: težinu i prirodu izvršenog krivičnog djela, okolnost da li je prema maloljetniku već izricana vaspitna mjera i koja, kao i da li je već ranije kažnjen maloljetničkim zatvorom. � Ova se mjera može izreći u trajanju od šest mjeseci do četiri godine. Medjutim sud pri odlučivanju o izricanju ove mjere ne odredjuje i njeno trajanje već o tome odlučuje naknadno tj. obustavlja je ili zamjenjuje drugom mjerom kada nadje da je ostvarena svrha propisivanja i izricanja ove sankcije �

Zavodske mjere � Upućivanje u posebnu ustanovu za liječenje i osposobljavanje Izriče se maloljetnicima koji su izvršili krivično djelo, a koji su ometeni u fizičkom ili psihičkom razvoju (gluvi, slepi, gluvonemi ili duševno zaostali) umjesto vaspitne mjere upućivanja u vaspitno-popravni dom. Ometenost u fizičkom ili psihičkom razvoju predstavlja različite slučajeve duševne retardiranosti maloljetnika koji se manifestuje u zaostajanju inteligencije ili fizičke zaostalosti. � Za primjenu ove mjere od važnosti je stanje psihofizičkog zdravlja malolljetnika koji iziskuje specifičan program koji se može preduzeti samo u posebnim ustanovama. To su ustanove socijalne zaštite, dječje odjeljenje psihijatrijske bolnice. � I ova vaspitna mjera je neodredjenog trajanja. Radi se o mjeri medicinskog karaktera koja je neodredjena u trajanju, ali ne može da traje duže od tri godine s tim da se svaka tri mjeseca ispituje da li postoje osnovi za obustavu mjere ili njenu zamjenu drugom mjerom. �

IZVRŠENJE KAZNE MALOLETNIČKOG ZATVORA � � � � Maloletnički zatvor predstavlja najstrožu vrstu krivične sankcije koja se može izreći prema maloljetnim učiniocima krivičnih djela. Sud je može izreći ako su ispunjeni sledeći uslovi: 1) da je učinilac krivičnog djela stariji maloljetnik, tj. da je u vrijeme izvršenja krivičnog djela imao navršenih 16 godina života, ali ne i 18 2) da je maloljetnik učinio takvo krivično djelo za koje je zakonom propisana kazna zatvora teža od pet godina, a zbog teških posledica djela i visokog stepena krivične odgovornosti ne bi bilo opravdano izreći vaspitnu mjeru i 3) da je stariji maloljetnik u vrijeme izvršenja krivičnog djela bio uračunljiv i kriv , dakle krivično odgovoran. Pored navedenih uslova, potrebno je i uvjerenje suda da u konkretnom slučaju ne bi bilo opravdano izreći vaspitnu mjeru, što znači da je maloljetnički zatvor sankcija supsidijarnog karaktera čija je primjena uvijek fakultativna. Maloljetnički zatvor se može izreći u trajanju od jedne do deset godina, ali je sud prilikom izricanja ove sankcije dužan da odredi i dužinu njegovog trajanja, uzimajući u obzir sve olakšavajuće i otežavajuće okolnosti koje dovode do individualizacije krivične sankcije maloljetnog učinioca krivičnog djela

IZVRŠENJE MJERE PRITVORA � � � Pritvor se odredjuje ili produžava prema licima za koja postoji osnovana sumnja da su učinila krivično djelo i samo ako se svrha ne može ostvariti drugom mjerom iz sljedećih razloga : 1) ako se lice krije ili postoje druge okolnosti koje ukazuju na opasnost od bjekstva, 2) ako postoji osnovana bojazan da će uništiti, sakriti, izmijeniti ili falsifikovati dokaze ili tragove važne za krivični postupak ili ako naročite okolnosti ukazuju da će ometati krivični postupak uticajem na svjedoke, saučesnike ili prikrivače, 3) ako naročite okolnosti opravdavaju bojazan da će ponoviti krivično djelo ili da će dovršiti pokušano krivično djelo ili da će učiniti krivično djelo kojim prijeti, a za takva krivična djela se može izreći kazna zatvora tri godine ili teža kazna i 4) u vanrednim okolnostima ako se radi o krivičnom djelu za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora od deset godina ili teža kazna, a koje je posebno teško s obzirom na način izvršenja ili posledice krivičnog djela ako bi puštanje na slobodu rezultiralo stvarnom pretnjom narušavanja javnog reda. Pritvor odredjuje rješenjem sud, a na prijedlog tužioca, a nakon saslušanja osumnjičenog, odnosno optuženog

IZVRŠENJE MJERE PRITVORA � � � Postupak izvršenja pritvora Mera pritvora se izvršava u posebnom odeljenju ustanove – pritvorskoj jedinici koja je zatvorenog tipa. U pritvorsku jedinicu se može primiti samo lice prema kome je nadležni sud odredio pritvor (član 172. ZIKS). Zakonom uredjeni položaj pritvorenog lica je u svemu identičan sa položajem zatvorenog lica uz specifičnosti koje proizilaze iz dva različita krivično pravna statusa ovih lica. Zzatvoreno lice je ono za koje je pravosnažnom presudom nadležnog suda utvrdjeno da je izvršilo krivično djelo koje mu je optužnim aktom tužioca stavljeno na teret i da je krivično odgovorno za izvršenje istog. Kod privora još uvek postoji lice za koje se samo tvrdi da postoji osnovana sumnja (ali nedokazana) da je izvršilo krivično djelo i koga krasi pretpostavka nevinosti. To predstavlja ograničenje za zavodsku službu da prema pritvorenim licima preduzima bilo kakve druge mjere i postupanja koja nisu odredjena zakonom, podzakonskim aktima ili koja su protivna ulozi i cilju instituta pritvora kao specifične krivično-procesne mjere i radnje.

IZVRŠENJE MJERE PRITVORA Pritvoreno lice se otpušta iz zavoda: 1) kada nadležni organ donese rješenje o ukidanju pritvora jer više ne postoje ili su prestali razlozi za njegovo postojanje. Nakon toga, sud pred kojim se vodi krivični postupak donosi nalog za puštanje iz pritvora. 2) kada istekne vrijeme za koje je pritvor odredjen. � 3) smrću pritvorenog lica. U slučaju smrti zavod bez odlaganja obavješava članove njegove uže porodice, kao i nadležne organe: 1) ministarstvo pravde 2)krivično odjeljenje suda pred kojim se vodi krivični postupak jer smrt pritvorenog lica predstavlja osnov za obustavu postupka bez obzira u kojoj fazi vodjenja prvostepenog postupka se on nalazio i 3) matičara koji podatke o smrti pritvorenog unosi u matičnu knjigu umrlih. �