Izlazak SAD iz izolacije inioci koji su uticali

Izlazak SAD iz izolacije

§ Činioci koji su uticali na izlazak SAD iz izolacionizma bili su: ubrzani razvoj zemlje i postepeno rušenje evrocentričnog poretka. § Novi pravac američke politike obilježila su dva predsjednika: Teodor Ruzvelt i Vudro Vilson. § Ruzvelt (1901 -1909) je bio vješt analitičar ravnoteže snaga. Globalnu ravnotežu bez Amerike smatrao je nezamislivom. § Ratne ciljeve SAD slično evropskim diplomatama, određivao je nacionalnim interesima.

§ Vudro Vilson (1913 -1921) je razloge za izlazak iz izolacije pronašao u mesijanskoj ulozi Amerike na međunarodnoj sceni. § Nije bio za očuvanje ravnoteže snaga, već za širenje sopstvenih ideja po cijelom svijetu. § Njegovi principi bili su da: mir zavisi od širenja demokratije; državama treba suditi na osnovu istih etičkih kriterijuma kao i pojedincima; poštovanje međunarodnog prava predstavlja nacionalni interes. § Vilson je autor ideje o svjetskoj organizaciji koja bi održavala mir zasnovan na zajedničkoj bezbjednosti – Ligi naroda. § Vilsonovski idealizam predstavljao je prekretnicu u američkoj spoljnoj politici, na koji se ona i danas oslanja.

§ Iako su svoju zemlju nastojali da predstave kao izuzetnu, utemeljivači SAD se nijesu odrekli nekih principa evropske diplomatije poput ravnoteže snaga. § Takvu vještinu manevrisanja između Francuske i Velike Britanije ispoljili su tokom Napoleonovih ratova. Objavljujući neutralnost nijesu željeli da bilo koja zemlja odnese pobjedu u ratovima što su uslijedili sa Francuskom revolucijom. § Džeferson je Napoleonove ratove definisao kao sukob između tiranina na kopnu (Francuske) i tirana na moru (Engleske). § Vrhunac ove politike predstavljala je kupovina Luizijane (1803) od Francuske, što je bio osnov za izrastanje SAD u veliku silu.

§ Zbog udaljenosti od Evrope SAD nijesu imala potrebe za koalicijama. Amerika je bila protiv stalnih savezništava, bez obzira na njihov razlog. § Spoljna politika SAD bila je zasnovana na uvjerenju da stalni ratovi u evropskim zemljama predstavljaju posljedicu načina na koji Evropljani vode državnu politiku. § Amerika se bunila protiv evropskog ustrojstva i evropskih vrijednosti. § Pretpostavka da mir najviše zavisi od podsticanja demokratskih institucija do danas predstavlja okosnicu američke misli.

§ Stavovi Ruzvelta o učešću SAD-a u Prvom svjetskom ratu § Kad je rat počeo Ruzvelt je bio uzdržan u odnosu na njemačku invaziju Belgije i Luksemburga, iako se time kršio sporazum o neutralnosti. § Par mjeseci potom izmijenio je svoja gledišta zalažući se za naoružavanje velikih razmjera kako bi SAD mogle da pomognu Trojni sporazum. § Ruzveltovo mišljenje da je britanska kontrola Atlantika bezbjednija od njemačke hegemonije zasnivala se na navici SAD na britansku vladavinu morima i ocjeni da Britanija nema ekspanzionističke planove prema Sjevernoj i Južnoj Americi. § Ruzvelt je priznao da bi bilo teško da se Amerika na osnovu njegovih ubjeđenja uvede u evropski rat, zbog toga što narod ne bi bio spreman da do te mjere slijedi politiku sile.

§ Kad je izbio Prvi svjetski rat na čelu SAD se nalazio Vudro Vilson koji je znao kako da odbaci politiku sile i da zemlju uvede u rat. § Izolacionizam Amerikanaca prevazišao je pozivanjem na izuzetnost američkih ideala koji su se zasnivali na principima, a ne na koristi. § Zalaganjem za neutralnost početkom rata, prvo je dokazao opredjeljenje za mir, a potom izolacionistički nastrojenu zemlju postepeno uveo u rat. § Vilson nije proklamovao američko povlačenje iz svijeta, već tražio mogućnost da se na cio svijet primijene američke vrijednosti, čijem širenju bi se vremenom i sama Amerika mogla posvetiti. § Od Vilsona do Obame svi, američki predsjednici su se pozivali na nesebičnost svoje zemlje kao najvažniju karakteristiku vodeće uloge SAD.

§ Vilson je 1915. objavio doktrinu po kojoj je bezbjednost Amerike neodvojiva od bezbjednosti ostalog čovječanstva. § To je značilo obavezu Amerike da se svuda u svijetu suprostavi agresiji. Ideja o Americi kao dobronamjernom policajcu nagovijestila je strategiju zadržavanja koja se kasnije razvila u vid globalnog intervencionizma. § Vilsonova početna neutralnost vremenom je prerasla u niz pretpostavki za globalni rat. Po Vilsonu nije postojala bitna razlika između slobode Amerike i slobode svijeta. Amerika je imala neograničeno pravo da se angažuje i da američke principe pretoči u opšte principe primjenjive na sve. § Amerika je ulazak u Prvi svjetski rat mogla prihvatiti isključivo kao angažovanje u korist svih naroda, a ne samo sopstvenog, vidjevši pritom sebe u ulozi borca za univerzalne slobode.

§ Neposredan povod za objavu rata bilo je potapanje broda Luzitanije i to što je Njemačka počela neograničeno da koristi podmornice. § Vilson je ulazak u rat opravdao potrebom uspostavljanja novog međunarodnog poretka a ratne ciljeve definisao isključivo s etičkog stanovišta. § Principe novog poretka u svijetu definisao je 8. januara 1918, na sjednici oba doma Kongresa. Ratne ciljeve SAD obrazložio je u 14 tačaka. § Vilson je svoje izlaganje završio u duhu pomirenja nudeći Njemačkoj ravnopravno mjesto među narodima svijeta. Stvarni krivac za rat po Vilsonu nije bila njemačka nacija, već isključivo Kajzer.

§ Svijet kome je Vilson težio važio je podjednako za pobjednika i poraženog, i bio zasnovan na principima a ne na sili, na zakonima a ne interesu. § Prije ulaska Amerike u rat Vilson je objavio da je njegov cilj „mir bez pobjede". Međutim, kada je Amerika zaratila Vilson je saopštio da samo potpuna pobjeda može da donese mir. § Zalažući se za objavu rata Vilson je svoje etičke stavove proširio na čitav svijet. Uslove za demokratiju trebalo je stvoriti ne samo u Njemačkoj, već i u drugim zemljama, jer će mir zahtijevati partnerstvo demokratskih zemalja.

§ Izlazak Amerike iz izolacionizma, odnosno objava rata Centralnim silama, u aprila 1917, odlučio je ishod Prvog svjetskog rata. On je omogućio postizanje pobjede, iako ratni ciljevi SAD nijesu bili u vezi sa svjetskim poretkom kakav je Evropa poznavala i zbog kojeg je vjerovatno i ušla u rat. § Na kraju rata broj žrtava dostigao je cifru od 20 miliona ljudi, u ratu su nestale tri dinastije (njemačka, austrijska i ruska), a održala se jedino britanska kraljevska kuća. § Poslije rata bilo je potrebno da se izgradi novi evropski poredak.