ISTORIJSKI RAZVOJ ELJEZNIKOG SAOBRAAJA J PETRIEVI eljezniki saobraaj

ISTORIJSKI RAZVOJ ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA J. PETRIČEVIĆ

Željeznički saobraćaj pripada šinskom saobraćaju jer se odvija po naročito izgrađenom putu (kolosjeku), odnosno po šinama. Upotreba šina datira još od srednjeg vijeka, najviše u rudnicima. Jedno od najstarijih šinskih sredstava pominje se 1510. godine u Njemačkom rudniku. Kolijevka današnje željeznice je Engleska.

Pronalaskom parne mašine i mehaničkog razboja napreduje industrijska proizvodnja. Javlja se potreba za prevozom velike količine tereta. 27. 09. 1825. godine engleski pronalazač Džordž Stivenson, svojom parnom željezničkom kompozicijom prevezao je 90 t robe i 450 putnika u 30 vagona na relaciji dugoj 41 km (Stokton- Darlington), maksimalnom brzinom od 19 km/h.

1829. godine isti pronalazač sa lokomotivom nazvanom ”Raketa” postiže brzinu od 56 km/h. Od tada željeznica se naglo razvija i u kapitalističkim zemljama (Engleska, Francuska i dr. )

Što se tiče izgradnje željezničkih pruga period od 1870. 1910. godine smatra se “Zlatnim dobom željeznice” (izgrađeno oko 800. 000 km pruge). Prva pruga na našim prostorima izgrađena je 1846. godine na relaciji Šentilj – Maribor - Celje. U Bi. H prva pruga izgrađena je 1875. godine, na relaciji Dobrljin- Banjaluka, a važne su poslijeratne pruge Brčko - Banovići i Šamac - Sarajevo.

Prva tramvajska linija sa životinjskom vučom uspostavljena je 1832. godine u Njujorku, a 5 godina kasnije životinje su zamjenjene parnom mašinom. Prvi električni tramvaj uspostavljen je 1881. godine u Berlinu.

Danas u Evropi postoje vozovi koji se kreću i do 300 km/h, a u Japanu voz koji se kreće oko 600 km/h. Na slici je kineski “Šangaj maglev” koji bi trebalo da počne sa prevozom putnika sledeće godine. Video o najbržem vozu na svijetu https: //magazin. ba/featured/vid eo-ovo-je-najbrzi-voz-na-svijetu -ide-603 -kmh-video 161019. html

KARAKTERISTIKE ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA

PREDNOSTI: Prevoz velike količine robe i velikog br. putnika, Niska cijena prevoza, Bezbjedan, Tačan, Uredan, Ne zagađuje okolinu, Ne zavisi od vremenskih uslova, Relativno brz

NEDOSTACI: Slabo rasprostranjena putna mreža, Skupa saobraćajna infrastruktura, Skupa saobraćajna sredstva, Slabe manevarske sposobnosti, Teško savladavanje uspona, Potreba za kombinovanjem sa dr. vidovima (najčešće drumskim), Potreba za pretovarom robe (skladištenjem)

ŽELJEZNIČKE PRUGE I PRUŽNA POSTROJENJA

Željeznička pruga predstavlja naročito izgrađen put za kretanje šinskih saobraćajnih sredstava koji se sastoji od dvije paralelno postavljene čelične šine na pragovima, koji leže na šljunčanom zastoru.

Podjela željezničkih pruga Prema širini kolosjeka pruge se dijele na: 1. Pruge širokog kolosjeka – širine veće od 1435 mm (Rusija 1524 mm, Španija i Portugal 1676 mm), 2. Pruge normalnog kolosjeka – širina ovih pruga je 1435 mm (oko 70% svjetske željezničke mreže), 3. Pruge uzanog kolosjeka – širina manja od 1435 mm (uglavnom oko 1000 mm), a u Bi. H 760 mm.

Prema broju kolosjeka pruge mogu biti: 1. Jednokolosječne (vozovi se u oba smjera kreću po istom kolosjeku) 2. Dvokolosječne (vozovi iz jednog smjera kreću se po jednom, a iz drugog smjera po drugom kolosjeku desnostrano) 3. Višekolosječne (više paralelno postavljenih kolosjeka).

Prema značaju pruge mogu biti: 1. Glavne – pruge koje imaju veliki značaj u unutrašnjem i međunarodnom saobraćaju i povezuju značajnije centre u nekoj državi; 2. Sporedne – pruge koje povezuju manje važne krajeve sa glavnim prugama. Prema karakteru pogonske vuče (snage) pruge se dijele na : 1. Parne, 2. Motorne, 3. Električne i 4. Atomske. Pruge se mogu podijeliti i prema karakteru terena. Dijele se isto kao i putevi u drumskom saobraćaju.

ZADATAK: Naučite sadržaj prezentacije. Nadam se da se uskoro vidimo u učionici, a do tada pitanja u vezi sa predmetom Osnove saobraćaja i transporta možete postavljati u našoj Viber grupi. Srdačan pozdrav!