Istorija kao nauka ta je istorija Istorija je

Istorija kao nauka

Šta je istorija? • Istorija je nauka o prošlosti ljudskog društva, kroz proučavanje istorije saznajemo zajedničku istoriju čitavog čovečanstva • Zašto učimo istoriju? • Ono što su ljudi činili u prošlosti veoma utiče na svet u kojem danas živimo, svi savremeni politički, ekonomski, kulturni, društveni problemi imaju svoje korene u prošlosti, bez poznavanja tih korena nemoguće je razumevanje savremenih procesa • Istorija je učiteljica života (Historia magistra vitae est)-Marko Tulije Ciceron

• Pojam istorija uveli su stari Grci • Ocem istorije smatra se Herodot, koji je pisao o grčko-persijskim ratovima • Istorija dobija karakteristike nauke u delu Tukidida, koji je pisao o Peloponeskom ratu

Istorijski izvori • O prošlosti saznajemo na osnovu ostataka prošlosti, koje nazivamo istorijskim izvorima • Postoji više vrsta izvora • Za istoričare su najvažniji pisani istorijski izvori (razne vrste dokumenata, zapisa, natpisa, pisanih na različitim materijalima: papirusu, pergamentu, glinenim tablicama, papiru. . . ) • Pisani istorijski izvori čuvaju se u arhivima i bibliotekama

• Za vreme pre pojave pisma, tj. za vreme pre 4 milenijuma p. n. e. značajni su materijalni istorijski izvori (ostaci orudja i oružja) • Proučavanjem materijalnih istorijskih izvora bavi se pomoćna istorijska nauka, arheologija • Materijalni izvori čuvaju se u muzejima i na arheološkim lokalitetima

• Još jednu vrstu izvora čine usmeni istorijski izvori (usmena predanja, mitovi, legende) • Savremeno doba i razvoj tehnologija omogućili su pojavu vizuelnih istorijskih izvora (zvučni, audio, video i kompjuterskih zapisi)

Vreme i prostor kroz istoriju • Da bi pravilno razumeli dogadjaje, neophodno je da ih posmatramo u vremenkom i geografskom okviru • Računanje vremena od nekog značajnog dogadjaja naziva se era • Različiti narodi imali su (imaju) različite načine računanja vremena • Različitim načinima računanja vremena bavi se pomoćna istorijska nauka, hronologija

• Geografski uslovi su u prošlosti presudno uticali na istorijske dogadjaje i procese • Zato je istorijska geografija veoma značajna za pravilno razumevanje prošlosti

Pomoćne istorijske nauke • Pomažu istoričaru u proučavanju prošlosti • Osim hronologije i istorijske geografije u pomoćne istorijske nauke spadaju: • Paleografija i epigrafika-proučavaju razvoj pisama i oblike slova, na osnovu tipa i veličine slova može se datirati neki dokument • Diplomatika-proučava povelje (vrsta dokumenata, posebno značajnih za srednji vek) • Heraldika-proučava grbove • Numizmatika-proučava istoriju novca

Kamen iz Rozete, primer epigrafskog spomenika

Hronologija • U prošlosti su postojali različiti načini računanja vremena • Narodi Starog istoka su vreme računali po godinama vladavine svojih vladara • Grci su računali vreme od prvih Olimpijskih igara, 776. god. pre rodjenja Hrista, koje su održavane svake četiri godine • Rimljani su računali vreme od legendarnog osnivanja grada Rima, 753. god. pre rodjenja Hrista • U Vizantiji i srednjevekovnoj Srbiji vreme se računalo od stvaranja sveta, 5508. god. pre rodjenja Hrista (vizantijska era)

Savremeni načini računanja vremena • Najveći deo sveta danas vreme računa po hrišćanskoj eri, od rodjenja Isusa Hrista; vreme pre rodjena Hrista pripada prehrišćanskoj eri (p. n. e. ) • Vreme od rodjenja Isusa Hrista pripada hrišćanskoj eri • Ova era je podeljena na manje periode • Godina, decenija (10 godina), vek (100 godina), milenijum (1000 godina)

• Danas živimo u 21. veku, koji je počeo 1. 1. 2001. god. a završava se 31. 12. 2100. god. • U islamskim zemljama vreme se računa od prelaska Muhameda iz Meke u Medinu, 622. god. nakon rodjenja Hrista

Kalendari • Julijanski kalendar je 45. god. p. n. e uveo Gaj Julije Cezar, korišćen je do 16. veka • Godina po julijanskom kalendaru je duža nego što je trajanje solarne godine, ta razlika svakih 128 godina naraste za 1 dan • 1582. god. papa Grgur XIII je proglasio novi kalendar, gregorijanski, nastao reformom julijanskog kalendara, taj kalendar je precizniji od julijanskog, razlika u odnosu na trajanje solarne godine naraste na svakih 3225 godina • U Srbiji je gregorijanski kalendar u upotrebi od 1919. god.

Podela prošlosti • • U odnosu na prostor: Lokalna, nacionalna i opšta (svetska) U odnosu na vreme: Stari vek, srednji vek, novi vek i savremeno doba • U odnosu na oblasti istraživanja • Ekonomska, vojna, politička, kulturna, socijalna