INWENTARYZACJA I MONITORING ORNITOFAUNY Artur Wiatr Bb PN

INWENTARYZACJA I MONITORING ORNITOFAUNY Artur Wiatr, Bb. PN koordynator ds. ochrony przyrody i PR w projekcie Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA - obszar Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA wybór gatunków Przedmioty ochrony dla OSO Ostoja Biebrzańska: bąk, bączek, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, kropiatka, zielonka, derkacz, żuraw, dubelt, rybitwa rzeczna, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, uszatka błotna, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł białogrzbiety, muchołówka mała Potencjalne przedmioty ochrony: lelek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, podróżniczek, lerka Zgrupowania migrujących ptaków wodno-błotnych Inne cenne wymienione i nie wymienione w zał. I DP Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA prace terenowe Całość prac inwentaryzacyjnych objęła 110 kontroli terenowych w 2011 r. wg metodyki przyjętej dla poszczególnych gatunków Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA metody Jednokrotna kontrola całości obszaru w celu: • • poznania liczebności i rozmieszczenia lęgowych gatunków ptaków będących przedmiotami i potencjalnymi przedmiotami ochrony (odnotowywano także inne cenne gatunki z zał. I DP); rozmieszczenia i powierzchni siedlisk, ocena stanu zachowania siedliska i czynników na nie wpływających, (karta siedliska) Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA - siedliska 1. Łąki 2. Brzezina siedlisk ptaków wykonano: listę 3. Dla Otwarte turzycowiska i lęgowych gatunków ptaków z zał. I trzcinowiska listę prawdopodobnie lęgowych 4. DP; Mozaika: turzyca, brzezina, gatunków ptaków z zał. I DP oraz murawy napiaskowe listę potencjalnie lęgowych 5. Turzycowisko z trzcinami i gatunków ptaków z zał. I DP krzewami 6. Moizaka: krzewy, trzciny, turzyce, łąki 7. Młoda brzezina 8. Turzycowisko zarastające brzeziną 9. Mozaika – łąki, krzewy młode lasy 10. Las. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258

INWENTARYZACJA – karta siedliska

INWENTARYZACJA - metody Losowe powierzchnie próbne: • • Dwa kwadraty 2 x 2 km dla dubelta Pięć kwadratów 2 x 2 km dla derkacza, zielonki, kropiatki, podróżniczka, błotniaka stawowego i błotniaka łąkowego Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA – powierzchnie próbne Derkacz CX

INWENTARYZACJA - metody Monitoring pospolitych ptaków lęgowych MPPL: • 5 transektów 1 x 1 km Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

INWENTARYZACJA – wyniki Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. Przedmioty inwentaryzacji 6 samców Nazwa gatunku bąk Botaurus stellaris bączek Ixobrychus minutus Derkacz CX błotniak stawowy Circus aeruginosus błotniak zbożowy Circus cyaneus błotniak łąkowy Circus pygargus nie stwierdzono występowania gatunku 12 -14 par nie stwierdzono występowania gatunku 3 pary

INWENTARYZACJA – wyniki Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. Przedmioty inwentaryzacji Nazwa gatunku kropiatka Porzana porzana zielonka Porzana parva Derkacz CX derkacz Crex crex żuraw Grus grus dubelt Gallinago media nie stwierdzono występowania gatunku 2 samce 40 samców (dodatkowo 7 samców stwierdzono w kwadratach poza inwentaryzowaną powierzchnią) 39 par, dodatkowo 8 par stwierdzono w bezpośrednim sąsiedztwie inwentaryzowanej powierzchni 13 tokujących samców

INWENTARYZACJA – wyniki Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. Przedmioty inwentaryzacji Nazwa gatunku rybitwa rzeczna Sterna hirundo nie stwierdzono lęgów gatunku rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida nie stwierdzono lęgów gatunku rybitwa czarna Chlidonias niger nie stwierdzono występowania gatunku Derkacz CX uszatka błotna Asio flammeus dzięcioł zielonosiwy Picus canus 5 par

INWENTARYZACJA – wyniki Nazwa gatunku dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucototos muchołówka mała Ficedula parva Derkacz CX Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. 4 pary nie stwierdzono występowania gatunku Potencjalne przedmioty ochrony Ostoi Biebrzańskiej lelek Caprimulgus europaeus dzięcioł czarny Dryocopus martius dzięcioł średni Dendrocopos medius nie stwierdzono występowania gatunku 4 pary co najmniej 3 pary

INWENTARYZACJA – wyniki Nazwa gatunku podróżniczek Luscinia svecica lerka Lullula arboreta przelotne ptaki wodno-błotne Derkacz CX inne gatunki cietrzew Tetrao tetrix czajka Vanellus vanellus Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. 5 samców 3 pary największe koncentracje dotyczą bataliona. Stwierdzono 30 żerujących i tokujących ptaków na łąkach koło mostu koło Ciszewa i 23 żerujące i tokujące ptaki na łąkach na północ od Kapic. Poza tym, po okresie lęgowym, stwierdzono ok. 4000 czajek, koło „Wezła Modzelówka” 12 samców 18 par

INWENTARYZACJA – wyniki Nazwa gatunku dzięcioł zielony Picus viridis krwawodziób Tringa totanus pliszka cytrynowa Motacilla citreola wodniczka Acrocephalus paludicola Derkacz CX Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. 1 para 3 pary 2 samce 33 samce

INWENTARYZACJA – wyniki – gatunki strefowe Nazwa gatunku bocian czarny bielik orlik grubodzioby orlik krzykliwy puchacz Derkacz CX Liczebność na obszarze realizowanego projektu w 2011 r. Obserwowany 2 pary, nie znaleziona zajętego gniazda 2 pary lęgowe 3 pary lęgowe, w tym 1 mieszana 2 -3 pary lęgowe 4 odzywające się terytorialnie samce

WALORYZACJA OBSZARU WALORYZACJA 0 – bez większego znaczenia 1 – niski 2 – średni 3 - wysoki Derkacz CX Waloryzacja terenu na podstawie występowania ptaków w 2011 roku (tab. 2) (0, 1, 2, 3 – waloryzacja, — - granica projektu, — - waloryzacja, — - cieki wodne, - krzewy i drzewa

INWENTARYZACJA Opracowanie: Inwentaryzacja i waloryzacja awifauny z określeniem wskazań ochronnych na obszarze realizacji projektu LIFE 09 NAT/PL/000258 „Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I” wykonał zespół w składzie: dr Grzegorz Grzywaczewski dr inż. Szymon Cios mgr Krzysztof Kus mgr inż. Paweł Szczepaniak mgr inż. Rafał Szczech Stowarzyszenie Ochrony Sów ul. Suchedniowska 14, 26 -010 Bodzentyn email: sos@sowy. sos. pl Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY Obejmował lata 2012 – 2016 Wykonawca: mgr Michał Polakowski Wykonywany był wg metodyki ogólnopolskiego Monitoringu Ptaków Mokradeł Liczenia wykonywane były przez 2 zespoły na 3 transektach. Badania prowadzono wzdłuż cieków wodnych biegnących w siedliskach podmokłych o łącznej długości 29, 6 km, Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY Transekt „Jegrznia” 6, 2 km dł. Transekt „Ełk” 13, 8 km dł. Derkacz CX Transekt „Kanał Woźnawiejski” 9, 6 km dł. Transekt „Kuligi” 3, 2 km dł.

MONITORING AWIFAUNY metodyka MPM 0 -25 m, 25 -100 m 100 -200 m, >200 m Liczenia wczesnowiosenne (początek maja) Liczenia późnowiosenne (początek czerwca) Nanoszono także charakterystykę siedliska (zmiany) Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY metodyka Odnotowywane wszystkie osobniki po obu stronach transektu w odległościach 0 -25 m, 25 -100 m 100 -200 m, >200 m Liczenia wczesnowiosenne (początek maja) Liczenia późnowiosenne (początek czerwca) Charakterystyka siedliska (zmiany) Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY - wyniki Transekt „Ełk” łącznie stwierdzono 120 gatunków ptaków przeciętnie 815 osobników w sezonie zagęszczenie 59 os. /km). Przeważały rokitniczka, potrzos, cierniówka, kukułka, słowik szary i piecuszek oraz skowronek. Wśród dominatów znalazł się też notowany głównie późną wiosną w stadach szpak. Obserwacje gatunków cennych: większość występujących na „Trójkącie” cietrzewi, dubelt, oba gatunki orlików, pliszkę cytrynową, a w „mokrym” roku 2013 – licznie lęgowe tu rybitwy białoskrzydłej. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY - wyniki Transekt „Jegrznia”” odnotowano 94 gatunki, a przeciętnie rejestrowano 303 osobniki, zagęszczenie 48, 9 os. /km dominowały typowe tu ptaki jak skowronek, świergotek łąkowy i pokląskwa, potrzos i rokitniczka (trzcinowiska) obserwacje gatunków cennych: cietrzew oraz orliki – grubodzioby i krzykliwy. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY - wyniki Transekt „Kanał Woźnawiejski”” odnotowano 106 gatunków ptaków, przeciętnie 486 osobników, zagęszczenie 51, 9 os. /km dominowała awifauna związana z najliczniej reprezentowanymi tu lasami i zakrzaczeniami: kapturka, piecuszek, zięba, trznadel, słowik szary, cierniówka i kukułka. wysokie w skali kraju zagęszczenie jarzębatki Obserwacje gatunków cennych: bocian czarny, cietrzew, dubelt, orlik krzykliwy, wodniczka. Stwierdzono tu jeden z nielicznych w Polsce, współczesnych przypadków gniazdowania bataliona Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY – MPM Biebrza vs. referencje • 143 gatunki ptaków stwierdzone miały średnie zagęszczenie jak na powierzchniach referencyjnych. • aż 107 gatunków miało przeciętne zagęszczenia • 5 gatunków pospolitych ptaków gniazdujących w Polsce miało zagęszczenia wyższe: bażant, bocian biały, dymówka, dzwoniec i oknówka • 12 gatunków ornitofauny osiągało wyższe zagęszczenia niż w referencjach – m. in. orlik krzykliwy i rybitwa białoskrzydła. Tu także te, dla których brakowało danych referencyjnych: cietrzew, dubelt, dzięcioł białogrzbiety, orlik grubodzioby, pliszka cytrynowa i wodniczka. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY – podsumowanie • Lata 2012 -2016 to okres suchy • Spadek liczebności gatunków mokradłowych - siewkowce • Zwiększa się udział i liczebność gatunków „sucholubnych” – np. jarzębatka, skowronek • Rok 2013 – „mokry” • Lęgowa kolonia rybitwy białoskrzydłej (200 -500 par), • Lęgowy batalion • Lęgowa pliszka cytrynowa -„kolonia” 11 par lęgowych • WODA! Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

Dziękuję za uwagę Kontakt: Artur Wiatr Tel. 85 738 06 20; 606 195 284 awiatr@biebrza. org. pl www. renaturyzacja. biebrza. org. pl Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN

MONITORING AWIFAUNY - wyniki Średnią liczebność poszczególnych gatunków na transektach biebrzańskich obliczono przy pomocy uogólnionych, liniowych modeli mieszanych (Generalized Linear Mixed Models, GLMM) z rozkładem Poissona. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE 09 NAT/PL/000258 Projekt współfinansowany przez instrument finansowy LIFE+ Wspólnoty Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański PN