Intervisie voor cordinatoren groei pub Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging

Intervisie voor coördinatoren groei & pub Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg

Agenda Vuistregels – theorie Materiaal Aan de slag

Werkkaarten THEORIE

Doelstelling van de standaard Kinderen identificeren die… • Te groot zijn • Te klein zijn (GHD, Turner) • Een abnormale groeiversnelling vertonen • Een abnormale groeivertraging vertonen • Te vroeg puberen • Te laat puberen (Turner, Klinefelter) … om tijdig behandeling in te stellen en omwille van de soc -emot implicaties

Waarom zijn groei & ontwikkeling van puberteit belangrijk? Groei : geheel van lichamelijke veranderingen met de leeftijd, expressie van gezondheid Groei & lichamelijke ontwikkeling zijn belangrijk voor vorming van het zelfbeeld Seksualiteitbeleving = mensenrecht →. . is een centraal aspect van het mens-zijn doorheen de levenloop en het omvat seks, genderidentiteiten, genderrollen, seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting… Seksuele gezondheid →… is een staat van lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn op het vlak van seksualiteit, en dus meer dan afwezigheid van ziekte. 5

Hoe groei opvolgen? Indicatoren Meten van… →Gestalte →Gewicht →Hoofdomtrek Berekenen van… →BMI →Groeisnelheid Scoren van puberteit. . →M, P, G, Tvolume Met hulp van doellengte (DL) en doellengtegebied (DLG)

Te kleine gestalte Voor kleuters – anderstalige nieuwkomers (lagere school) Vraag gestalte ouders en bereken DL & DLG Toetsen van gestalte-kind aan DLG voor 8 jaar ♀/ 9 jaar ♂

Turks jongetje Kleine gestalte < - 2. 5 sds Binnen DLG

Doellengtegebied Doellengte = mid-parental height (MPH) → vraag 1 x gestalte van de ouders, bij start van schoolloopbaan → eindgestalte van kind is hoofdzakelijk genetisch bepaald → omdat jongens gemiddeld 13 cm groter worden dan meisjes, is de formule voor beiden verschillend Doellengtegebied = Target Range → is de zone waarbinnen men de eindgestalte verwacht → voor jongens DL ± 10 cm, voor meisjes DL ± 9 cm Toets gestalte aan DLG ruim vóór puberteit (tot 1 e lj)

Late start van puberteit Groei & Puberteit december 2005 VWVJ

Te grote gestalte Voor kleuters – anderstalige nieuwkomers (lagere school) Vraag gestalte ouders en bereken DL & DLG Toetsen van gestalte-kind aan DLG voor 8 jaar ♀/ 9 jaar ♂

Grote gestalte > + 2. 5 sds Gestalte > DLG Check morfologie Check gedrag en schoolse vaardigheden

Groeivertraging pre-pubertair ♀< 8 j ♂< 9 j

170 + + + + ++ Tessa ° 04. 05. 2001 Datum Leeftijd Gestalte gewicht 04. 06. 03 2 j 1 m 90 11, 7 06. 05 4 j 1 m 105, 5 17, 6 09. 06 5 j 1 m 114, 2 19, 4 30. 01. 08 6 j 8 m 121, 4 22, 2 25. 11. 08 7 j 6 m 126, 4 24, 2 6 cm/j Berekening groeisnelheid: 126, 4 – 121, 4 = 5 cm Over een tijdsinterval van 10 m Dit betekent 0. 5 cm per maand X 12 = 6 cm per 12 maanden Te plotten halfweg tussen 6 j 8 m en 7 j 6 m = 7 j 1 m

Tessa +

Groeiversnelling prepubertair ♀< 8 j ♂< 9 j

° 11. 04 - 175 - 165 -163. 5 Mieke Tijdens het consult 2 e kleuter (5 j 4 m ) wordt het volgende vastgesteld: • P 2 A 2 + + Dit kindje werd verwezen voor vermoeden pubertas praecox versus premature adrenarche. De vaststellingen zijn: • Versnelde botmaturatie • ACTH-test nml • LH < 0. 1 m. U/ml • FSH 0. 72 m. U/ml • DHEAS 100. 1 µg/dl Verder nazicht loopt

Te vroege puberteit In 3 e leerjaar tussen 7 j 9 m (de jongsten in sept) en 9 j 5 m (de oudste in juni) beginnende tekens (B 2)van pub bij meisje in 3 e lj is eerder brede variatie van normale B 4 bij meisje van 8 jaar (duidelijk zichtbaar in turnpakje) voorleggen aan de arts menstruatie voor leeftijd 10 jaar = te vroege puberteit beginnende tekens van pub bij jongens in 3 e lj zullen we niet zien (eerder zeldzaam) groeispurt bij jongen in 3 e leerjaar is niet OK! (groeispurt bij T 10 -12) de focus van tijdige detectie situeert zich op kleuterleeftijd

Late puberteit meisje 1 e SO: de oudste leerlingen zijn pas 13 j 6 m in juli! tijdige detectie kan pas vanaf 2 e SO interval tussen M 2 en menarche meestal onbekend 3 e SO: de oudste leerlingen zijn slechts 15 j 5 m in juni

Te late puberteit jongens zijn 14 jaar vanaf januari 2 e SO (voor wat de oudsten betreft) en worden 14 j tot december 3 e SO combinatie van T-volume en G-score omdat scoren moeilijk is!

Groei tijdens de puberteit Moeilijk wegens geen/weinig referenties → meting toetsen aan de groeicurven is ontoereikend → meting toetsen aan doellengtegebied is ontoereikend Welke toetsing kan dan wel? → aan pubertaire score → aan morfologische kenmerken → aan medicatiegebruik → aan ziekte → aan (groei & ) puberteitsverloop van ouders

155, 5 Groeispurt meisje

Prepubertaire groeivertraging Op 10 j 2 m P 1 M 2 rechts

(pre)pubertaire groeivertraging + + + + ++ + Concordante pub-score= Tvolume 10 à 12 ml

(Uitdoven groei(spurt) Vraag naar groei in 3 e Sec. Jongen doet intensief aan sportcompetitie, taiboks. Let zorgvuldig op eetpatroon. Op 10 j 5 m P 2 T 6 ml; 12 j 5 m G 5 P 5 T 25 ml. Dubbelde 1 e Sec. Studies lopen moeilijk. Op 10 j 5 m: P 2 T 6 ml Op 12 j 5 m: G 5 P 5 T 25 ml

Aandacht voor de morfologie Lengte, gewicht, HO, puberteit Bijzondere biometrie kijk aandachtig naar de mofologie Waarom? → Kan aanwijzing zijn voor gestoorde embryonale en foetale ontwikkeling → Eventueel associatie of impact op ontwikkeling van hersenen → Associatie met handicap, mentale retardatie, leerstoornis… Bij leer-, gedragstoornissen, mentale ontwikkelingsproblemen: check morfologie voor ruimer kader 27

Lichaamsverhoudingen

Lichaamsverhoudingen Armspan valt normaal tussen (gestalte + 2 cm) en (gestalte – 2 cm) Armspan > gestalte + 5 cm !! Armspan < gestalte – 5 cm !! →Observeer morfologie aandachtig 30

Waarom hoofdomtrek meten? Wanneer er geen gegevens zijn van Kind & Gezin Een meting objectiveert een morfologisch kenmerk (hoofdgrootte) Associatie met andere problemen → Te interpreteren in het licht van ontwikkeling (psychomotoor, cognitief, sociaal) 4. 5 jaar 16 jaar P 3 P 97 P 3 P 50 P 97 Meisjes 48 cm 53 cm 52, 2 cm 54, 3 cm 56, 4 cm Jongens 49 cm 54 cm 31

Marcrocefalie 32

Microcefalie 33

Morfologie Verpleegkundigen → kijk → beschrijf je indruk → wat: • Lichaamsverhoudingen (romp/ledematen) • Hoofd Artsen → kijk systematisch : van kop naar teen → beschrijf → document: groei&pub > snelle info > lijst dysmorfe kenmerken

MATERIAAL

Beschikt u in uw CLB over een vast model meetlat (voor in het centrum), metend tot op 1 mm nauwkeurig? Ja 100. 00% Neen 0. 00% Ik weet het niet 0. 00% • Beschikt u in uw CLB over een transportmodel meetlat (voor op school), metend tot op 1 mm nauwkeurig? Ja Neen Ik weet het niet 97. 67% 0. 00% 2. 33% • Beschikt u in uw CLB over een weegschaal wegend tot op 100 gr nauwkeurig? Ja Neen Ik weet het niet 100. 00%

Materiaal Meetlatten (vast & transport) bij alle grote verdelers medisch materiaal te bestellen Latten hoeven niet geijkt / bewaak wel een goede montage! Weegschalen → jaarlijks nieuwe batterijen → ijken? Erg duur documenteer je weegschaal → cfr. adviezen

Beschikt u in uw CLB over een lintmeter metend tot op 1 mm nauwkeurig? Ja 95. 35% Neen Ik weet het niet 2. 33% • Hoofdomtrek is een morfologisch kenmerk: → te groot / te klein, associatie met ontwikkelingsproblemen • Indien HO gekend uit K&G-dossier: OK • Indien niet gekend: 1 x meten (1 e of 2 e KK) Net boven de wenkbrauw Bij dysmorfie over het meest uitstekende deel van het achterhoofd

• Beschikt u in uw CLB over een orchidometer? Ja Neen Ik weet het niet 97. 67% 2. 33% 0. 00% • Beschikt u in uw CLB over scorekaarten puberteit? Ja Neen Ik weet het niet 79. 07% 9. 30% 11. 63% • Beschikt u in uw CLB elke arts over scorekaarten puberteit? Ja Neen Ik weet het niet 48. 84% 30. 23% 20. 93%

• Beschikt u in uw CLB over de beslisbomen van de Standaard Groei en Pubertaire Ontwikkeling (8 stuks)? Ja Neen Ik weet het niet 76. 74% 13. 95% 9. 30% • Beschikt u in uw CLB elke arts/PMW over de beslisbomen van de Standaard Groei en Pubertaire Ontwikkeling (8 stuks)? Ja Neen Ik weet het niet 53. 49% 30. 23% 16. 28% • Beschikt u in uw CLB over de Vlaamse groeicurve 2004? Ja Neen Ik weet het niet 97. 67% 0. 00% 2. 33%

Leren werken volgens de standaard Introductie voor nieuwe medewerkers IMPLEMENTATIE

Logistiek Is alle materiaal up-to-date & operationeel? Alle onderzoekslokalen & valiezen voorzien van meetlat – weegschaal – beslisbomen – scorekaarten – orchidometer (op centrum) Vragenlijsten: → gestalte en gewicht van ouders (toelichten waarom dit wordt gevraagd) → vroege of late puberteit bij ouders → medicatiegebruik → ziekte (ernstig – chronisch)

Onthaal nieuwe medewerkers www. vwvj. be → Groei en puberteit via ‘overige’ → Leidraad voor het CLB: is korte samenvatting van Deel II van de standaard → voor PMW: ‘training wegen en meten’ via implementatie → voor artsen: ‘intervisie groei en pubertaire ontwikkeling en gewicht’ via implementatie → Snelle info: vuistregels, werkkaarten, lijst dysmorfie → vragen van CLB

Voor nieuwe en geoefende medewerkers Coördinator checkt regelmatig website op nieuwigheden Maak tijd voor interne intervisie → informeel: leg elkaar casussen voor → formeel: PMW legt cases voor aan de arts • • Alle cases voor zekere verwijzing Alle cases grijze zone (& klinische evaluatie) Alle cases afbuigen van 1 IPB en meer Alle twijfels… → formeel: maak tijd voor intervisie op disciplinevergadering Helpdesk VWVJ via info@vwvj. be of katelijne. vanhoeck@vwvj. be → antwoord via mail of telefonisch