INTERNATIONALE KINDERONTVOERING ZOEKTOCHT NAAR HET BELANG VAN HET

INTERNATIONALE KINDERONTVOERING: ZOEKTOCHT NAAR HET BELANG VAN HET KIND Middagen van het Recht 19 mei 2017 1 Myriam de Hemptinne Raadsheer bij het Hof van Beroep te Brussel

CHRONOLOGISCHE TOTSTANDKOMING VAN INSTRUMENTEN INZAKE OUDERLIJKE VERANTWOORDELIJKHEID Haags Verdrag van 25 oktober 1980 Parentale ontvoering en omgangsrechten Haags verdrag van 19 oktober 1996 (treedt in werking op 1 september 2014) (Verordening Brussel II) Verordening Brussel II bis 2003 (in werking getreden op 1 maart 2005) Belgisch IPR wetboek 2004 (in werking getreden op 1 september 2004) 2 De internationale, Europese en nationale instrumenten zijn op elkaar afgestemd: GEMEENSCHAPPELIJKE DOELPUNTEN

BASISDOELSTELLINGEN Het gespecialiseerde instrument van 1980 is niet los te denken van de algemene IPR instrumenten inzake O. V. (regels inzake bevoegdheid, erkenning/uitvoering, toepasselijk recht) HOEKSTEEN: ERKENNING EN VERTROUWEN 3

ONGEOORLOOFDE OVERBRENGING OF NIET DOEN TERUGKEREN VAN EEN KIND Definitie Art. 3 Verdrag 1980//art. 7, 2 Verdrag 1996//art. 2, 11 Bru IIbis : Centraal staat het begrip « gezagsrecht » « droit de garde » « custody rights » = Het recht van een ouder om zich te verzetten tegen een verplaatsing van het kind Onderzoek overeenkomstig het recht van de gewone verblijfplaats van het kind Art. 16 et 17 Verdrag van 1996 Bijkomende voorwaarde: daadwerkelijke uitoefening van het gezagsrecht 4

ONGEOORLOOFDE OVERBRENGING OF NIET DOEN TERUGKEREN VAN EEN KIND Staat van oorsprong Staat van toevlucht Achtergelaten ouder Ontvoerende ouder + Kind Centrale Autoriteit Terugkeerprocedure Bodemprocedure + in EU-context: « tweede kansprocedure » art. 11, 7 -8 Brussel IIbis 5

HET VERDRAG VAN 1980 EN DE IPR-INSTRUMENTEN Centraal idee q De rechter van de staat van toevlucht MAG GEEN beslissing nemen over de grond van de zaak, (art. 16 Verdrag 1980) behalve precair/hoogdringend (art. 20 Brussel IIbis en 11 -12 Verdrag 1996) q De bevoegdheid over de grond van het geschil blijft bij de rechter van de Staat van oorsprong (art. 10 Brussel IIbis en 7 Verdrag 1996) Ø Uit te oefenen MET of ZONDER de aanwezigheid v. h. kind Ø Samenwerking met oog op bewijsverkrijging/ videoverhoor 6

ONGEOORLOOFDE OVERBRENGING OF NIET DOEN TERUGKEREN VAN EEN KIND Wat is er aan de hand in een parentale ontvoering? Waar gaat het eigenlijk over? ANTWERPEN BREDA DE PANNE TURNHOUT Individuele vrijheid is fundamenteel - mobiliteit Vrij verkeer van personen 7

WAAROM HET VERDRAG VAN 1980? OORSPRONKELIJK: Samenwerking tussen Staten gunste van de ouder = “slachtoffer” Het kind moeten terugkeren naar zijn context. Achterliggende opzet: reageren wanneer kind wordt ondergebracht in vreemd cultureel gesloten en religieus milieu hetgeen wordt vermoed tegen zijn belang te zijn. Nuancering : de realiteit is: Ontvoering door primaire zorgouder. 8

WAAROM HET VERDRAG VAN 1980? NU Samenwerking tussen staten met oog op herstel van voorafbestaande toestand Het kind moet terugkeren naar de bevoegde rechter die het belang van het kind zal onderzoeken met oog op de rechten van beide ouders. Achterliggend vermoeden: moeilijkheid voor « slachtoffer » om een beslissing te verkrijgen en te laten uitvoeren in verafgelegen plaats. Nuancering: de huidige IPR regels maken een snelle en uitvoerbare uitslag mogelijk bij de bodemrechter 9

WAAROM HET VERDRAG VAN 1980? TECHNISCHE PROCEDURE: Enige bedoeling: terugkeren van het kind en niets anders Belgisch recht: geen tegenvorderingen mogelijk (art. 1322 octies GW) Misverstand: Terugkeer van het kind de afgifte aan de andere ouder, De zorgouder kan meegaan en het kind met zich houden Probleem: Ø Hoge polarisatie van de standpunten Ø Manichéisme Ø Moeilijkheid om de partijen daarna terug te krijgen in een positie waar zij hun geschil terug in handen hebben (bemiddeling, etc. . ) 10

WAAROM HET VERDRAG VAN 1980? Voorbeelden waar de Haagse terugkeerprocedure in de weg staat van de bodemprocedure: Binnen EU context: • duidelijke bevoegdheidsregels, • automatische erkenning en verlichte exequatur, • « tweede kans-procedure » in lidstaat van oorsprong - Zaak met Polen HJEU, 9 januari 2015, zaak C-498/14 (PPU) Bradbrooke tegen Aleksandrowicz - Zaak met Polen - Zaak met Frankrijk - Zaak met Groot-Britannië - Zaak met Italië 11

WAAROM HET VERDRAG VAN 1980? Buiten EU context: Ingaan tegen nationalistisch reflex - Zaak met Israël (2003) 12

HET BELANG VAN HET KIND IN DE TERUGKEER PROCEDURE VOLGENS EHRM Europees Hof voor de Rechten van de Mens : Overvloedige rechtspraak art. 8 EVRM: - Positieve verplichtingen voor de Staten, Snelheid van de procedures, tijdsverloop, Geen hoorplicht. Mening van het kind is niet beslissend. Verplichting om minutieus de ernstige beweringen te onderzoeken die een beslissing van niet-terugkeer zouden kunnen rechtvaardigen, - Beslissingsproces, methodologie, - Grondige motivering in concreto, met de positieve en de negatieve gevolgen op het kind onder de hoofding van art. 8 EVRM, - Samenwerking, spoed bij de uitvoering, Spanningsveld voor de rechter 13

KRITISCHE BEDENKINGEN met oog voor HET BELANG VAN HET KIND Het belang van het kind zo spoedig mogelijk een bodemdebat te voeren Het belang van het kind een analyse naar de grond van de zaak Het belang van het kind een beslissing nemen die naar de toekomst is gericht Het belang van het kind de organisatie van de contacten van het kind met zijn beide ouders Het belang van het kind de hoorplicht te voeren met een beperkte beslissingsopdracht Het belang van het kind de oplossing te vertragen met een technische procedure 14

KRITISCHE BEDENKINGEN met oog voor HET BELANG VAN HET KIND PERSOONLIJKE INDRUK: Hoe meer de rechtssystemen op elkaar afgestemd zijn, Hoe groter het vertrouwen groeit tussen de rechters, Hoe minder de terugkeerprocedure onder het Haags Verdrag opportuun/nodig is. Strategisch gezien kan men sneller en eenvoudiger een resultaat bekomen door enkel de bodemprocedure te volgen. 15

DE SAMENWERKING DE NETWERKEN • Liaison tussen rechters, rechtstreekse rechterlijke communicaties, • Helpdesk In welke situaties ? § Verordening Brussel II bis : Artikel 11, al. 4 Artikel 15, renvoi naar meer gepast forum Artikel 56, plaatsing van minderjarige in ander lidstaat Artikel 19, , aanhangigheid Artikel 20, Voorlopige maatregelen § Verdrag van Den Haag van 1980 parentale ontvoering, « mirror orders » , toekomstige contacten in andere staat. § Verdrag van Den Haag van 1996 Renvoi naar meer gepast forum, plaatsing in buitenland, aanhangigheid, voorlopige maatregelen, 16

DE NETWERKEN INTRA Europa Alle anderen burgerlijke en handelszaken INTRA Europa: familiezaken Europees Justitieel Netwerk in Burgerlijke en Handelszaken EXTRA Europa, familiezaken Internationaal Haags Netwerk van Rechters gespecialiseerd in familiezaken 17

« Plus loin que les frontières Qui sont des barbelés Plus loin que la misère Il nous faut regarder » Jacques Brel 18