Intensieve veehouderij en gezondheid Henk Jans arts MGbiochemicus

Intensieve veehouderij en gezondheid Henk Jans, arts MG/biochemicus medisch milieukundige Voorzitter NVMM 6 juni 2009

Inhoud presentatie • • • Actualiteit Componenten Beleving Kansen en bedreigingen Onderzoeksvoorstel

Actualiteit en n e s t r huisa e i t c a ga e en m g n t i s n e ek kom “Handt listen tegen f” j i r d e a i b spec ppen i k n e svarken 12 febr. 2008: “Megastal bedreiging voor volksgezondheid” “Elsen dorp: op gez invloed sta ondhe nk id onder zocht ” -02 -2009 Juni 08 ”Pas op de plaats met de megastallen” Brabants Dagblad, 26 komt vooral in ek zo er d n so d ei h d n o Gez oen samen voorstel Brabant, instituten d sgezondheid aan minister van Volk 26 juni 08 ”Onderzoek risico 5 -12 -0 8 ” On derzo megas bij veehouderij eerste aanzet” e t k h c tallen et lu Rips” e in het m M slop' “RIV ren in De boe

Situaties • Bestaande situatie • Nieuwe situatie: – uitbreiding bestaande bedrijven, verplaatsing bedrijven (LOG) – nieuwe (mega)bedrijven

Gezondheidseffecten Onderscheid: • Infectieziekten (introductie en verspreiding virussen, microrganismen) • Belasting milieubedreigende factoren in de omgeving

Biologische agentia • Endotoxinen: celwandbestanddelen van gramnegatieve bacteriën; • Schimmels: glucanen • Virussen: influenza (varken/vogel) • Bacteriën: – Coxiëlla burnetii: Q-koorts; kan lang buiten de gastheer leven; (geiten, schapen, koeien) – Salmonella – Toxoplasmose – MRSA – etc

Belastende milieufactoren • • Ammoniak uitstoot en depositie Uitstoot van fijn stof (<PM 10) Diergerelateerde micro-organismen Geur en geurhinder

Fijn stof • In stallen hogere concentraties van de grotere stoffracties • Bijdrage van stallen aan fijn stof (PM 10 PM 2, 5): circa 20%

Endotoxinen Blootstelling: – In stallen concentraties hoog – In woningen agrariërs concentraties hoog in huisstof – In andere plattelandswoningen en nabije (< 500 m) leefomgeving niet hoog – Chronische bronchitis, astma-achtige klachten, daling longfunctie – Mogelijk minder allergieën (hygiënehypothese): beinvloeding van immunsysteem; bescherming tegen atopie en astma

MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus) MRSA bij mensen - Voor gezonde mensen is het risico klein om ziek te worden van MRSA bij dieren - Antibiotica gebruik met 50% toegenomen in 10 jaar: bescherming tegen infecties en bevordering van groei; • Antibiotica resistentie bij dieren neemt toe; • MRSA komt voor bij varkens, vleeskalveren en pluimvee; • Bij varkenshouders hoge prevalentie MRSA (23%); andere dierhouders onbekend; • Bij varkensbedrijf werd MRSA in de lucht aangetoond tot op een afstand van 200 m; mogelijk nog verder tot 500 m?

Geur • Hinder (afhankelijk van duur, frequentie, concentratie, karakter, adaptatie/acceptatie) • Verstoring gedrag en activiteiten • Geen directe schade aan gezondheid, mogelijk wel via stressmechanisme allerlei gezondheidsklachten • Dosis-effect relatie geurbelasting en hinder

Gezondheidseffecten omwonenden • Meer luchtwegklachten, irritatie ogen, stress, hartkloppingen, hoofdpijn, misselijkheid, ademhalingsklachten • Verminderde kwaliteit van leven en/of welzijn • Geurhinder • Longfunctiedaling • Minder allergieën

Recente onderzoeken • • • NMP-bureau: integrale analyse megastallen CLM-rapport: megastallen nader bekeken Staat van infectieziekten Beoordeling gezondheid bij vergunning IPPC-bedrijven Onderzoeksprogramma MRSA RIVM lokale metingen ammoniak en fijn stof in LOG-gebieden • Radon, 2007 IV-bedrijven kunnen bijdragen aan respiratoire klachten omwonenden; echter aanbeveling om meer objectieve data over blootstelling te verzamelen.

Intensieve veehouderij oorzaak waargenomen effecten? • Meeste effecten zijn zelf gerapporteerd, behalve daling longfunctie • Deel ervaren gezondheidsklachten mogelijk gevolg van geurhinder • Ontbreken blootstellingsmetingen • Hierdoor geen relatie te leggen tussen blootstelling en gezondheidseffecten

Risico`s schaalvergroting • Introductie van virussen als pluimvee buiten loopt; • Meer (vatbare) dieren en meer (indirecte) contacten tussen dieren; infectie gaat langer rond • Verspreiding van virussen als bedrijven dichtbij elkaar staan; • Vermenging varkensinfluenza en aviaire influenza bij gemengd bedrijf: risico op voor de mens gevaarlijke variant: denk aan Spaanse - (1918) en Hongkonggriep (1968) • Nog meer antibioticagebruik;

Voordelen schaalvergroting • Komst van nieuwe bedrijven met nieuwste stalsystemen en technieken (zoals luchtwassers) • Bedrijven zoveel mogelijk verplaatst naar LOG`s, dus weg bij dorpskernen • Steeds meer gesloten bedrijven

Aanbevelingen • Geen varkens en pluimvee op één bedrijf • Stalsysteem: geen vee buiten • Goede ventilatiemogelijkheden in de stal • Vermijden/ verminderen antibioticagebruik: convenant antibioticaresistentie • Toepassing luchtwassers die bacteriën en virussen filteren • Voldoende afstand tussen bedrijven

Belangrijkste conclusies • Geen direct aantoonbaar verband tussen gezondheidseffecten en aanwezige ivbedrijven zichtbaar; onvoldoende gegevens • Beschikbare milieugegevens geven echter onvoldoende informatie om de extra belasting, veroorzaakt door intensieve veehouderij te kunnen bepalen; • Op lokaal niveau meer onderzoek naar specifieke blootstelling nodig

Onderzoeksvoorstel – 1 • Consortium (IRAS, NIVEL, RIVM) • Blootstelling omwonenden van intensieve veehouderij (fijn stof, endotoxine, MRSA) • Ook specifieke activiteiten • Onderscheid huidige situatie versus ontwikkelingen

Onderzoeksvoorstel – 2 • Gezondheidsproblemen omwonenden adhv bestaande registratie huisartsen • Mogelijke relatie blootstelling en gezondheidsklachten • Klankbordgroep

Bedankt voor uw aandacht ! VRAGEN? Henk Jans