Instytut Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa Pastwowy Instytut Badawczy
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy Rolnictwo ekologiczne w Europie i Polsce – stan i perspektywy rozwoju Jan Kuś Puławy, czerwiec - 2010
Użytki rolne w gospodarstwach ekologicznych w 2008 r. (Fi. BL i IFOAM 2008) Kontynent Europa Australia i Oc. Ameryka Pł. Ameryka Pn. Azja Afryka Świat Użytki rolne mln ha 8, 2 12, 1 8, 1 2, 5 3, 3 0, 9 35, 0 % 2, 0 2, 7 0, 9 0, 7 0, 2 0, 05 0, 7
Struktura użytkowania gruntów w rolnictwie ekologicznym (Fi. BL i IFOAM 2008) Kontynent Plantacjet Pozostałe rwałe GO TUZ Europa 41 43 11 5 Australia i Oc. 0, 0 97 1 2 Ameryka Pł. 6 77 12 5 Ameryka Pn. 43 44 2 11 Azja 3 23 34 30 Afryka 8 12 43 37 Świat 15 65 10 10
Wartość obrotów żywnością i napojami z produkcji EKO w mld USD
Rolnictwo EKO w UE (2008) Kraj UR tys. ha % UE - 27 7 765 4, 1 Austria 448 15, 5 Czechy 320 8, 3 Dania 150 5, 1 Francja 584 2, 0 Grecja 318 6, 9 Holandia 50 2, 4 Hiszpania 1 318 3, 3 Litwa 122 4, 5 Niemcy 908 5, 1 Polska 314 1, 9 Słowacja 141 6, 1 Szwecja 336 9, 9 Wielka Brytania 726 4, 1 1 002 8, 9 Włochy
UR –EKO %) w krajach UE - 2007 śred. 4, 1%)
Liczba i powierzchnia gospodarstw EKO w Polsce Liczba gospodarstw UR tys. (ha) 1990 27 0, 3 1994 225 3, 5 1998 182 6 1999 513 7 2000 949 12 2001 1 787 39 2002 1 977 44 2003 2 286 50 2004 3 760 83 2005 7 182 167 2006 9 188 217 2007 11 887 286 2008 14 869 315 2009 17 138 - OKRES I II Lata III
Liczba gospodarstw ekologicznych (2008) Pomorskie Warmińsko-mazurskie 392 1059 Zachodniopomorskie 1396 Podlaskie 1160 Kujawsko-pomorskie 258 Mazowieckie Lubuskie 1481 Wielkopolskie 516 480 Łódzkie Lubelskie 314 Dolnośląskie 879 Świętokrzyskie Opolskie 62 Liczba gosp. 1098 do 1627 710 do 1098 270 do 710 20 do 270 POLSKA 14 896 1566 Śląskie 176 1165 Podkarpackie Małopolskie 2100 1892
Średnia powierzchnia gosp. EKO - 2008 Pomorskie Warmińsko-mazurskie 29 27 Zachodniopomorskie Podlaskie 39 18 Kujawsko-pomorskie 23 Lubuskie Mazowieckie 19 Wielkopolskie 40 38 Łódzkie Lubelskie 15 17 Dolnośląskie 32 Opolskie 25 Pow. gosp. [ha] pow. 30 20 – 30 16 – 20 do 16 Świętokrzyskie 9 Śląskie 12 POLSKA 21, 1 ha UR Podkarpackie Małopolskie 11 15
Powierzchnia UR (tys. ha) w gospodarstwach ekologicznych (2008) Pomorskie Warmińsko-mazurskie 11 29 Zachodniopomorskie 54 Podlaskie Kujawsko-pomorskie 6 20 Mazowieckie 28 Lubuskie Wielkopolskie 20 18 Łódzkie Lubelskie 5 27 Dolnośląskie 28 Pow. gosp. [ha] ponad 21 do 15 do 1 do 41 40 20 14 Świętokrzyskie Opolskie 2 11 Śląskie 3 POLSKA 286 tys. ha Podkarpackie Małopolskie 23 29
Obsada zwierząt DJP/ha UR w gosp. EKO Pomorskie 0, 17 Warmińsko-mazurskie 0, 27 Zachodniopomorskie 0, 08 Podlaskie 0, 35 Kujawsko-pomorskie 0, 24 Mazowieckie Lubuskie 0, 24 Wielkopolskie 0, 07 Łódzkie Lubelskie 0, 17 Dolnośląskie 0, 12 Świętokrzyskie Opolskie 0, 22 0, 20 do 0, 30 0, 10 do 0, 20 do 0, 10 Śląskie 0, 38 0, 15 Podkarpackie Małopolskie DJP/ha UR ponad 0, 30 0, 27 POLSKA 0, 20 0, 57 0, 19
Struktura produkcji zwierzęcej (gosp. EKO)
Struktura użytkowania gruntów (%) Wyszcz. Polska Gospodarstwa eko 2004 2008 T UZ 19, 7 47 49 Uprawy rolnicze 56, 7 40 22 Sady i jagodniki 2, 1 3, 9 19, 1 Warzywa 1, 6 1, 0 1, 1
Struktura zasiewów (%) w 2007 r. Wyszcz. Zboża Pastewne Ziemniak Warzywa Zioła Polska Gospodarstwa eko 74 9 z certyfikatem przestawiane 51 36 43 48 4, 8 1, 6 - 1, 5 1, 7 1, 5 1, 0 0, 9 1, 7 0, 43 2, 4 0, 31 4, 7 0, 10 Ugory i odłogi Obsada zwierząt DJP/ha
Struktura użytkowania gruntów (2007) Grupa obszarowa gospodarstw <2 2 -5 5 -10 10 -20 20 -50 >50 GO 48 46 52 49 48 48 TUZ 21 30 33 35 38 40 Sady 28 23 13 15 12 9 0, 30 0, 43 0, 46 0, 40 0, 33 0, 16 DJP/ha
Struktura zasiewów (2007) Grupa obszarowa gospodarstw <2 2 -5 5 -10 10 -20 20 -50 >50 Zboża 62 57 61 64 57 55 Pastewne 8 28 27 28 38 42 Ziemniak 19, 0 8. 4 6, 2 3, 7 1, 8 0, 7 Warzywa 4, 7 2, 3 2, 1 1, 9 1, 7 1, 4 Truskawki 6, 0 3, 0 1, 6 1, 0 0, 5 DJP/ha 0, 30 0, 43 0, 46 0, 40 0, 33 0, 16
Udział sadów (% UR) w gospodarstwach EKO posiadających certyfikat (2007) Pomorskie Warmińsko-mazurskie 2, 0 1, 7 Zachodniopomorskie 4, 9 Podlaskie 3, 5 Kujawsko-pomorskie 14, 5 Mazowieckie Lubuskie 6, 5 Wielkopolskie 9, 6 4, 3 Łódzkie Lubelskie 29, 4 Dolnośląskie 2, 2 Świętokrzyskie Opolskie 8, 4 Sady (% )gospodarstwa z certyfikatem > 9 6 do 9 3 do 6 0 do 3 POLSKA 5, 3 13, 7 Śląskie 1, 9 3, 5 Podkarpackie Małopolskie 3, 5 3, 2
Udział (% UR) i powierzchnia (tys. ha) sadów w gospodarstwach w okresie przestawiania (2007) Pomorskie Warmińsko-mazurskie 12/0, 8 14/2, 0 Zachodniopomorskie 39/12, 9 Podlaskie 14/1, 2 Kujawsko-pomorskie 55/ 1, 9 Mazowieckie Lubuskie 24/2, 7 25/3, 2 Wielkopolskie 42/5, 8 Łódzkie Lubelskie 59/1, 2 Dolnośląskie 25/2, 5 Świętokrzyskie Opolskie 30/0, 2 Sady (% )gospodarstwa przestawiane > Śląskie 41/0, 9 50 30 do 50 15 do 30 0 do 15 36/4, 3 POLSKA 28, 5 % /42, 6 tys. ha 25/0, 8 Podkarpackie Małopolskie 18/0, 9 15/1, 5
Plony wybranych gatunków roślin i ceny zbytu gosp. FADN (Nachtman 2009) Gatunek Liczba Plon dt Cena zbytu zł/dt pól Eko GUS Pszenica oz. 19 28, 4 39, 7 78 64 Pszenżyto oz. 27 33, 8 33, 7 53 53 Żyto 23 22, 6 23, 0 67 52 Owies 31 22, 7 23, 9 47 50 Ziemniaki 22 189 191 67 39
Koszty bezpośrednie i nadwyżka bezpośrednia w zł/ha gosp. FADN (Nachtman 2009) Gatunek Liczba Koszty zł/ha Nadwyżka zł/ha pól Eko Konwenc. Pszenica oz. 19 328 1138 1901 2046 Pszenżyto oz. 27 200 - 1592 - Żyto 23 151 620 1381 849 Owies 31 159 656 910 519 Ziemniaki 22 2329 3053 10 337 6 364
Porównanie gosp. EKO i konwencjonalnych Niemcy – 2008/09 Wyszczególnienie Gosp. EKO Gosp. Konw. Liczba gosp. 382 7 792 103 71 UR w ha Zatrudnienie - osoby 2, 2 1, 7 Obsada zwierząt DJP 100 ha 66 144 Plony: pszenica dt/ha 34 78 243 395 5 585 7 096 41 16 ziemniak 34 10 mleko 100 kg 43 30 ziemniak Mleko kg/szt. Ceny zbytu: pszenica €/dt
Porównanie gosp. EKO i konw. Niemcy – 2008/09 Wyszczególnienie Dochody ogółem €/ha Gosp. EKO Gosp. Konw. 2 213 3 324 Produkcja roślinna 435 656 Produkcja zwierzęca 893 1 754 Dopłaty ogółem 537 420 2 213 3 324 15 163 2 95 52 313 - pasze 149 453 - usługi 151 72 536 535 55 258 37 776 - 4 - 24 Koszty ogółem €/ha - nawozy - środki ochrony - zwierzęta Dochód €/ha Dochód na gospodarstwo € Różnica do 2008 r. %
Gospod. Eko. W Czechach Rok 1991 1997 2000 2005 2009 Gospod. szt. 132 211 563 829 2586 UR tys. ha % 0, 5 20 166 255 392 0, 5 3, 9 6, 0 9, 2
Rolnictwo ekologiczne w Czechach Struktura gospodarstw (2007) Powierzch. (ha) do 10 10 - 50 50 - 100 - 500 - 1000 - 2000 ponad 2000 Gospod. 208 345 219 335 130 61 11 UR tys. ha % 0, 9 9, 3 16, 2 80, 9 95, 6 84, 3 24, 0 0, 3 3 5 26 31 27 8
Rolnictwo ekologiczne w Czechach Użyt. gruntów i pogłowie zwierząt Wyszcz. Grunty orne TUZ Upr. trwałe Pozostałe Razem UR Tys. ha/% 35, 2 281, 6 2, 8 27, 5 347, 1 Pogłowie zwierząt gatunek tys. szt Konie Bydło Owce Kozy Trzoda Drób 2, 6 115, 2 40, 0 3, 3 1, 4 4, 2
Podsumowanie 1. W latach 2004 -2008 powierzchnia UR wykorzystywanych przez gospodarstwa ekologiczne wzrosła 4 -krotnie. Jednak w 2008 r. gospodarstwa te posiadały tylko 2% UR, przy średniej dla UE (27) – 4, 1%. 2. Przeciętna wielkość gospodarstwa ekologicznego, tak średnio w kraju jak i poszczególnych województwach, jest 3 -krotnie większa od średniej wielkości gosp. rolnego w Polsce.
Podsumowanie cd. 3. Ustabilizowane gospodarstwa ekologiczne (z certyfikatem) są lepiej dostosowane do zasad rolnictwa EKO od gospodarstw będących w okresie przestawienia (użytkowanie gruntów, struktura zasiewów, obsada zwierząt itp. ). 4. Większe gospodarstwa ekologiczne często traktują koniunkturalnie ten sposób gospodarowania bez wyraźnej wizji trwałego prowadzenia takiego gospodarstwa. 5. Analiza trendów rozwoju rolnictwa ekologicznego w ujęciu światowym oraz europejskim wskazuje na duże potencjalne możliwości jego dalszego rozwoju w Polsce.
- Slides: 33