Instytucje Unii Europejskiej Europe Direct Katowice Ul Kociuszki

Instytucje Unii Europejskiej Europe Direct Katowice Ul. Kościuszki 6, 40 - 049 Katowice Tel. /fax +48 32 209 17 01 europe-direct@europe-direct. katowice. pl www. europe-direct. katowice. pl

Fundament Unii Europejskiej • Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali-Traktat Paryski podpisany 18. 04. 1951 r. Wszedł w życie w dniu 23. 07. 1952 r. i wygasł w dniu 23. 07. 2002 r. • Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą -Traktat Rzymski podpisany 25. 03. 1957 r. Wszedł w życie w dniu 1. 01. 1958 r. • Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, powstała na mocy Traktatu ustanawiającego EWG • Traktat o Unii Europejskiej, podpisany w dniu 7. 02. 1992 r. w Maastricht i wszedł w życie 1. 1993 r. 2

Struktura Unii Europejskiej Unia Europejska opiera się na traktatach, a jej trzy filary odpowiadają różnym obszarom polityki, w których obowiązują odmienne systemy podejmowania decyzji Trzy filary Unii Europejskiej: • • • Wspólnota (większość obszarów, w których istnieje wspólna polityka) Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych 3

Pozostałe traktaty • Jednolity Akt Europejski – podpisany w 1986 r. , wchodzi w życie 1. 07. 1987 r. – zmieniał traktat EWG • Traktat Amsterdamski – podpisany 2. 10. 1997 r. , wchodzi w życie 1. 05. 1999 r. – zmieniał traktat UE i WE • Traktat Nicejski – podpisany 26. 02. 2001 r. , wchodzi w życie 1. 02. 2003 r. – dalsze zmiany, uproszczenia systemu decyzyjnego 4

Podejmowanie decyzji w UE W procesach decyzyjnych na poziomie europejskim uczestniczą różne instytucje UE, w szczególności: • Komisja Europejska • Parlament Europejski • Rada Unii Europejskiej 5

Procedury decyzyjne Procedura konsultacji – Rada Europejska konsultuje się w sprawie danego aktu z Parlamentem, Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów. Parlament może: • przyjąć wniosek komisji • odrzucić go • poprosić o wprowadzenie do niego poprawek 6

Procedura zgody – wymaga od Rady uzyskania zgody Parlamentu przed podjęciem określonych, szczególnie ważnych decyzji. Parlament nie ma prawa wprowadzania poprawek – musi go w całości przyjąć lub odrzucić bezwzględną większością głosów Procedura współdecyzji – Parlament pełni funkcję prawodawczą tak samo jak Rada. Jeśli Rada i Parlament nie mogą osiągnąć porozumienia to powołuje się komitet pojednawczy 7

Parlament Europejski • • • Siedziba PE: Bruksela, Luksemburg, Strasburg Posłowie wybierani są od 1979 roku w wyborach bezpośrednich przez obywateli, których kraj reprezentują Kadencja w PE trwa 5 lat Obecnie Parlament liczy 732 posłów (od 2009 r. będzie liczył 736) Posłowie zasiadają w ogólnoeuropejskich ugrupowaniach europejskich 8

9

10

11

Zadania Parlamentu Europejskiego • Przyjmuje akty prawa europejskiego • Sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami europejskimi, zwłaszcza nad Komisją Europejską • Wraz z Radą zatwierdza budżet UE 12

Nadzór demokratyczny: • Zatwierdzanie wyboru komisarzy – oddzielne przesłuchania, potem głosowanie nad przyjęciem całego składu Komisji • Odpowiedzialność Komisji przed Parlamentem • Kontrola rocznych sprawozdań Komisji • Monitoring pracy Rady • Udział w szczycie Unii – zarysowanie aktualnych problemów 13

Rada Unii Europejskiej • Siedziba Rady UE: Bruksela, Luksemburg • W skład Rady UE wchodzi jeden minister z każdego kraju UE, w zależności od tego, która z dziewięciu Rad będzie miała swoje posiedzenie • Prezydencja oparta jest na systemie rotacyjnym, zmieniającym się co 6 miesięcy

9 możliwych konfiguracji Rady UE • • • Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Efocin) Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA) Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dot. Konsumentów Rada ds. Konkurencyjności Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa Rada ds. Środowiska Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury 15

Zadania Rady Unii Europejskiej • Przyjmuje akty prawa europejskiego na wniosek Komisji • Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach członkowskich • Zawiera umowy międzynarodowe pomiędzy UE, a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi • Przyjmuje budżet UE • Realizuje i rozwija wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZB) na podstawie wytycznych Rady Europejskiej • Koordynuje współpracę między krajowymi sądami i organami policji w sprawach karnych 16

Organizacja pracy Rady • Coreper (Komitet Stałych Przedstawicieli) – stały zespół przedstawicieli, reprezentujących interesy każdego państwa, spotykający się co tydzień • Prezydencja Rady – każdy kraj po kolei przejmuje odpowiedzialność za porządek obrad i przewodzi jej posiedzeniom przez 6 miesięcy • Sekretariat Generalny – wspiera prezydencję 17

Głosowanie w Radzie • Każdy kraj posiada głosy: • 29 – Niemcy, Francja, Włochy, Zjednoczone Królestwo • 27 – Hiszpania, Polska • 14 - Rumunia • 13 – Holandia • 12 – Belgia, Czechy, Grecja, Węgry, Portugalia • 10 – Austria, Szwecja, Bułgaria • 7 – Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja, Finlandia • 4 – Cypr, Estonia, Łotwa, Słowenia, Luksemburg • 3 – Malta W sumie 345 18

• Głosowanie większością kwalifikowaną ma miejsce w szczególnie ważnych dziedzinach jak polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Decyzja wymaga zgody większości państw członkowskich oraz co najmniej 232 głosów „za” tj. 72, 3%liczby głosów Dodatkowo każde państwo członkowskie może wystąpić z wnioskiem o sprawdzenie czy głosy „za” stanowią 62% łącznej liczby ludności Unii 19

Komisja Europejska • • • Siedziba KE: Bruksela, posiada biura w Luksemburgu, reprezentacje we wszystkich krajach UE, oraz przedstawicielstwa w licznych stolicach na całym świecie 27 członków po jednym z każdego kraju członkowskiego Kadencja 5 lat (2004 -2009)

Procedura powoływania Komisji • Rządy państw członkowskich uzgadniają między sobą, kogo nominować na przewodniczącego • Zatwierdzenie kandydatury na przewodniczącego przez Parlament • Nominowany na przewodniczącego Komisji w porozumieniu z rządami państw członkowskich wybiera pozostałych członków Komisji • Przesłuchanie kandydatów przez Parlament i oficjalne mianowanie 21

Zadania Komisji Europejskiej • • Przedkłada wnioski legislacyjne Parlamentowi i Radzie Prowadzi i wdraża unijne polityki oraz budżet UE – organ wykonawczy Stoi na straży prawa europejskiego (wspólnie z Trybunałem Europejskim) Reprezentuje UE na arenie międzynarodowej, na przykład negocjując umowy między UE, a innymi krajami 22

Realizacja polityki oraz budżetu UE • Nadzór Komisji nad wydatkami władz krajowych lub lokalnych • Parlament – udziela (lub nie) absulutorium z wykonania budżetu • Wdrażanie wytycznych polityki przyjętych przez Parlament i Radę • Zarządzanie programami unijnymi, np. Erasmus, Interreg 23

Egzekwowanie prawa europejskiego • Zapewnienie właściwego stosowania prawa UE w państwach członkowskich • Podejmuje środki, gdy państwo nie stosuje się do prawa unijnego: – Procedura w sprawie naruszenia – przekazanie oficjalnego pisma do rządu danego kraju – Wyznacza termin na udzielenie wyjaśnień w tej sprawie – W razie braku rezultatu Komisja kieruje sprawę do Trybunału Sprawiedliwości 24

Przewodniczący Komisji Europejskiej 25

Danuta Hübner. Komisarz ds. Polityki Regionalnej 26

Komisja Europejska w komplecie 27

Trybunał Sprawiedliwości • • • Siedzibą Trybunału Sprawiedliwości jest Luksemburg W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego kraju UE, a w skład działającego przy Trybunale Sądu Pierwszej Instancji przynajmniej jeden sędzia z każdego kraju unijnego Kadencja: odnawialna sześcioletnia 28

Składy Trybunału • Wielka Izba – 13 sędziów • 5 sędziów • 3 sędziów • Wspieranie Trybunału przez ośmiu rzeczników generalnych – przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych do Trybunału 29

Organy • Sąd Pierwszej Instancji – działa od 1989 roku. Odpowiada za wydawanie orzeczeń w określonych rodzajach spraw • Sąd ds. Służby Publicznej Unii Europejskiej – rozstrzyga spory między UE a jej pracownikami 30

Zadania Trybunału Sprawiedliwości • Orzeczenia w trybie prejudycjalnym – interpretacja prawa unijnego • Skargi na uchybienia zobowiązaniom przez państwo członkowskie • Skargi o unieważnienie – może wnieść każdy organ UE lub osoba fizyczna • Skargi na zaniechanie działania przez Komisję, Radę lub Parlament 31

Organizacja pracy Trybunału • Część pisemna postępowania – przełożenie pisemnych oświadczeń stron; przydzielony do sprawy sędzia opracowuje sprawozdanie podsumowujące • Część ustna, jawna – rozprawa • Wyrok jest przyjmowany większością głosów i ogłaszane na rozprawach jawnych 32

Europejski Trybunał Obrachunkowy • Siedzibą Europejskiego Trybunału Obrachunkowego jest Luksemburg • W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa UE, w sumie 317 członków • Kadencja: odnawialna sześcioletnia 33

Zadania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego • Kontrola właściwego wykonania budżetu UE • Przedkładanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej corocznego sprawozdania za poprzedni rok budżetowy • Wydawanie opinii w sprawie wniosków legislacyjnych dotyczących kwestii finansowych i działań Unii związanych ze zwalczaniem nadużyć 34

Organizacja pracy Trybunału • Zatrudnionych jest ok. . 800 osób, w tym kontrolerzy – sprawdzają funkcjonowanie instytucji UE oraz krajów, które otrzymują pomoc od UE • W razie wykrycia nieprawidłowości kontrolerzy informują o tym OLAF – Europejski Urząd ds. . Zwalczania Nadużyć Finansowych 35

Europejski Komitet Ekonomiczno. Społeczny • Siedzibą EKES jest Bruksela • Liczy 344 członków nominowanych przez rządy państw UE • Kadencja: odnawialna czteroletnia 36

Pomost między Unią a obywatelami • Organ doradczy reprezentujący pracodawców, związki zawodowe oraz inne grupy, tj. rolników, konsumentów, organizacje pozarządowe i inne grupy interesu • Komitet broni ich interesów w dyskusjach politycznych z Komisją, Radą, Parlamentem Dimitris Dimitriadis

Ilość mandatów 24 - Niemcy, Francja, Włochy, Zjednoczone Królestwo 21 – Hiszpania, Polska 12 – Belgia, Czechy, Grecja, Węgry, Portugalia, Holandia, Austria, Szwecja 10 – Bułgaria 9 – Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja, Finlandia 7 – Estonia, Łotwa, Słowenia, 6 - Cypr, Luksemburg 5 – Malta 38

Zadania Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego • Doradztwo Radzie UE, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu - na ich wniosek lub z własnej inicjatywy • Zachęcanie społeczeństwo obywatelskie do większego zaangażowania w kształtowanie polityki UE • Umacnianie roli społeczeństwa obywatelskiego poza Unią i pomoc w tworzeniu struktur doradczych 39

Członkowie EKES Reprezentanci trzech grup: 1. Pracodawców 2. Pracowników 3. Grupy różnych interesów gospodarczych i społecznych - organizacje pozarządowe, organizacje rolników, małe przedsiębiorstwa, rzemieślników i wolne zawody, spółdzielnie i organizacje nienastawione na zysk, organizacje konsumenckie i ekologiczne, kręgi naukowe i akademickie, stowarzyszenia wspierające rodzinę, kobiety, niepełnosprawnych itd. 40

Komitet Regionów • Siedzibą Komitetu Regionów jest Bruksela • Liczy 344 członków nominowanych przez rządy państw UE spośród władz lokalnych i regionalnych • Kadencja: odnawialna czteroletnia 41

Liczba członków • • • 24 - Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy 21 - Hiszpania i Polska 15 - Rumunia 12 - Belgia, Bułgaria, Czechy, Grecja i Węgry, Austria, Niderlandy, Portugalia i Szwecja 9 - Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja 7 - Estonia, Łotwa i Słowenia 6 - Cypr i Luksemburg 5 - Malta OGÓŁEM: 344 42

Zadania Komitetu Regionów • Reprezentowanie poglądów władz lokalnych i regionalnych w dyskusjach na temat aktów prawnych • Konsultowanie z Radą UE i Komisją Europejską spraw dotyczących bezpośrednio władz lokalnych i regionalnych 43

Organizacja pracy Komitetu Regionów • 5 sesji plenarnych na rok • 6 komisji, które przygotowują sesje: – Komisja ds. Polityki Spójności Regionalnej (COTER); – Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej (ECOS); – Komisja ds. Rozwoju Zrównoważonego (DEVE); – Komisja ds. Kultury i Edukacji (EDUC); – Komisja ds. Konstytucyjnych i Sprawowania Rządów w Europie (CONST); – Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych (RELEX). 44

Europejski Bank Inwestycyjny • Siedzibą Europejskiego Banku Inwestycyjnego jest Luksemburg • Członkowie: Rada Gubernatorów (27), Rada Dyrektorów (28), Komitet Zarządzający (9) 45

Zadania Europejskiego Banku Inwestycyjnego Finansowanie projektów, które są w interesie publicznym, które nie mogłyby być finansowane z innego źródła, lub też pożyczki na nie byłyby znacznie droższe Projekt musi spełniać odpowiednie kryteria: • Przyczyniać się do realizacji celów UE • Powinien nieść korzyści głównie dla regionów mniej uprzywilejowanych • Powinien przyciągać fundusze z innych źródeł Wspieranie rozwoju w krajach śródziemnomorskich, Azji i Ameryki łacińskiej 46

Organizacja pracy Banku • Rada Gubernatorów - składa się z ministrów finansów ze wszystkich państw członkowskich. – określa ona ogólną politykę Banku w zakresie udzielania pożyczek, – zatwierdza roczny bilans i sprawozdanie z działalności – upoważnia Bank do finansowania projektów poza UE – podejmuje decyzje o zwiększeniu kapitału. • Rada Dyrektorów zatwierdza operacje udzielania i zaciągania pożyczek oraz kontroluje właściwe zarządzanie bankiem. • Komitet Zarządzający - kierownictwo Banku (9 os. ) bieżące zarządzaniem EBI. 47

Europejski Bank Centralny • Siedzibą Europejskiego Banku Centralnego jest Frankfurt nad Menem • Członkowie: Rada Prezesów (19, na którą składa się 6 -cio osobowy Zarząd i 13 prezesów banków centralnych krajów strefy euro), Rada Ogólna (29)

Zadania Europejskiego Banku Centralnego • Zapewnienie stabilności cen w strefie euro • Kontrolowanie podaży pieniądza • Monitorowanie tendencji cen 49

Organizacja pracy Banku • Zarząd – prezes, wiceprezes, 4 członków – kadencja 8 lat, nieodnawialna – wdrażanie polityki pienężnej • Rada Prezesów – 6 członków Zarządu, 13 prezesów z banków centralnych państw strefy euro - najwyższy organ decyzyjny – wytyczanie polityki pieniężnej • Rada Ogólna – prezes, wiceprezes EBC, prezesi banków centralnych 25 państw członkowskich – organ doradczy 50

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich • Nikiforos Diamandouros • Siedzibą Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich jest Strasburg • Kadencja: odnawialna pięcioletnia 51

Nikiforos Diamandouros – Obecny RPO 52

Zadania Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich • Pomoc w ujawnianiu przypadków złej praktyki administracyjnej w instytucjach i organach UE (niesprawiedliwość, dyskryminacja, nadużywanie władzy, brak lub odmowa udzielania informacji, nieuzasadnione opóźnienia, niepoprawne procedury) 53

Europejski Inspektor Ochrony Danych • Siedzibą Europejskiego Inspektora Peter Hustinx Ochrony Danych jest Bruksela • Kadencja: odnawialna pięcioletnia • Głównym zadaniem EIOD jest zadbanie o to, by przetwarzaniu danych osobowych szanowano prawo do prywatności obywatela 54

Agencje – realizują ściśle określone zadania 1. I filar – domena wspólnotowa - Centrum Tłumaczeń dla Organów Unii Europejskiej - Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy - Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa na Morzu - Europejska Agencja Bezpieczeństwa Sieci i Informacji - Europejska Agencja Bezpieczeństwa Transportu Lotniczego 55

- Europejska Agencja Kolejowa - Europejska Agencja Leków - Europejska Agencja Ochrony Środowiska - Europejska Agencja Odbudowy - Europejska Fundacja Kształcenia - Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy - Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób - Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii - Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii 56

-Europejskie Centrum Rozwoju Szkolenia Zawodowego -Europejski Organ Nadzoru Globalnego Systemu Nawigacji Satelitarnej -Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności -Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (Znaki Towarowe i Wzory Przemysłowe) -Wspólnotowy Urząd Odmian Roślin 57

II filar - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa: – Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (EUSC) – analiza danych przekazywanych z satelity – Europejska Agencja Obrony (EDA) – umacnianie europejskiego potencjału w zakresie obrony i zarządzania kryzysowego – Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem Unii Europejskiej (EUISS) – kształtowanie kultury wspólnego bezpieczeństwa 58

1. III filar - współpraca policyjna i sądownicza w sprawach karnych - Eurojust – wspieranie organów prokuratury - Europejska Agencja ds. Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich UE (AMOCEB) - Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL) wspieranie krajowej policji - Europejski Urząd Policji (Europol) – ogólnoeuropejski wywiad kryminalny 59

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ. Europe Direct Katowice Ul. Kościuszki 6, 40 - 049 Katowice Tel. /fax +48 32 209 17 01 europe-direct@europe-direct. katowice. pl www. europe-direct. katowice. pl 60