Insonning zebi ziynati bilim va odobdir bularni shogirdlariga

Insonning zebi- ziynati bilim va odobdir, bularni shogirdlariga singdira olgan ustozlargina chinakam ustozdir. A. Navoiy Matematika fanlar ichra shoh, Uning sirlaridan bo’lingiz ogoh. Qori Niyoziy

Nega o’qitamiz? Nimani o’qitamiz? Qanday qilib samarali va natijali o’qitish mumkin?

MINGLAR VA KO’P XONALI SONLAR KONSENTRDA ARIFMETIK AMALLARNI O’RGATISH METODIKASI Rеja: 1. Ko’p xonali sonlarni qo’shish va ayirishda tayyorgarlik ishlari. 2. Ko’p xonali sonlarni ayirishda kamayuvchining yozuvida ketma-ket bir nechta nol bo’lgan hollar. 3. Ismli sonlarni qo’shish va ayirish. 4. Amallarni bajarish tartibi qoidalari ustida ishlash. 5. Ko’p xonali sonlarni qo’shish va ayirishga doir dars parchasidan namuna.

Butun nomanfiy sonlar Ko’p xonali sonlar Minglik Yuzlik O’nlik Arifmetik material Algebraik material Geometrik material Asosiy miqdorlar

Foydalaniladigan asosiy darslik va o`quv qo`llanmalar, elektron ta’lim resurslari hamda qo`shimcha adabiyotlar ro`yxati Asosiy darsliklar va o`quv qo`llanmalar. Jumayеv M. E, Tadjiyeva Z. G`. Boshlangìch sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasi. (O O`Y uchun darslik. ) Toshkеnt. “Fan va texnologiya” 2005 yil. 2. Jumayеv M. E, Boshlangìch sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan praktikum. (O O`Y uchun o`quv qo`llanma ) Toshkеnt. “O`qituvchi” 2004 yil. 3. Jumayеv M. E, Boshlangìch sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan laboratoriya mashgùlotlari. (O O`Y uchun o`quv qo`llanma) Toshkеnt. “Yangi asr avlodi” 2006 yil.

Elektron ta’lim resurslari 1. www. tdpu. uz 2. www. pedagog. uz 3. www. Ziyonet. uz 4. www. edu. uz 5. tdpu-INTRANET. Ped Qo`shimcha adabiyotlar Barkamol avlod - O`zbеkiston taraqqiyotining poydеvori. - T. : «Sharq» nashriyot-matbaa kontsеrni, 1997. Jumaеv M. E, Bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodikasi. (KHK uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo” 2005 yil. Jumayеv E. E. Boshlang`ich matеmatika nazariyasi va mеtodikasi. (KHK uchun) Toshkеnt. “Arnoprint” 2005 yil. Tadjiyeva Z. G’ va boshqalar. Boshlang`ich sinflarda matematikadan dars samaradorligini oshirishda tarixiy materiallardan foydalanish. Toshkent. TDPU, 2008. , 96 bet

Qo’shish va ayirish bir vaqtda o’rganiladi, ularning hisoblash usullari o’xshash va o’zaro bog’liq , bu esa bilimlarni egallash uchun yaxshi sharoit yaratadi. Buning nazariy asosi yig’indini yig’indiga qo’shish va yig’indidan yig’indini ayirish qoidalaridan iboratdir. Bular esa oldingi sinflardagi qoidalarga asoslanadi. Bunda anologiya mеtodidan foydalaniladi. +752 +4752 +54752 246 3246 43246 -837 -6837 425 2425 -76837 52425

sonni yig‘indiga qo‘shish Sondan yig‘indini ayirish yig‘indida n sonni ayirish Ko’p xоnali sоnlar mavzusida arifmetik amallar yig‘indini songa qo‘shish yig‘indini yig‘indiga qo‘shish

Sеkinlik bilan raqamlar yig’indisi 10 dan ortiq va kamayuvchi raqamidan ayiriluvchi raqami katta bo’lgan hollar o’tiladi, Bu qo`shishning o`rin almashtirish xossasini takrorlash bilan birga amalga oshiriladi. 6816+24597, 85656– 1292. Bu misollarni doskada va daftarda yechgandan so’ng quyidagi ko’rinishdagi misollarni yechish mumkin: 237452+156397, 4768 -1536

Ko’p xonali sonlarni ayirishda kamayuvchining yozuvida ketma-ket bir nechta nol bo’lgan hollar. 200 1000 – 178 , – 147 , 22 853 90001 900002 – 147 , – 569 89854 899433

Bolalar o`zlashtirib olishlari kerak bo`lgan asosiy qoida quyidagidir: bir necha qo`shiluvch ilarni qo’shishda ikkita qo`shiluvch ini qo’shishda gi kabi ish tutish mumkin qo`shiluvchilar ning birini ikkinchisining ostiga odatdagidek yoziladi (birliklar ostiga, o`nliklar ostiga va xokazo) va sonlar xonalar bo’yicha qo`shiladi. : Bolalarni mana shu xulosaga keltirish uchun sinf doskasida bir necha qo`shiluvchi yig`indisini topishning turli usullarini qarash foydalidir. Masalan: 400581+26532 + 6119= 400581 +26532 6119

Ismli sonlarni qo’shish va ayirish Ko’p xonali ismsiz sonlarni qo’shish va ayirish bilan bog’liq holda uzunlik, massa, yuza, baho o’lchovlari bilan bog’langan ismli sonlarni qo’shish va ayirish ustida ishlash amalga oshiriladi. 74 m 13 sm 65 m 48 sm 23 m + 21 sm 12 soat 35 min + 22 min Bunday sonlar ustida amallarni ikki usul bilan bajarish mumkin. 1) sonlarni ismlari bilan yozib olib bir xil ismli sonlarni qo’shish va ayirish; +42 м 65 sm 26 ayirish. м 83 sm 2) ismlarni yozmasdan qo’shish yoki Ko’pincha ikkinchi usul qo’llaniladi. 69 м 48 sm +4265 2683 6948.

• Agar qavssiz ifodada faqat qo’shish va ayirish amallarigina yoki faqat ko`paytirish va bo`lish amallarigina qatnashsa, • u holda amallar qanday tartibda yozilgan bo`lsa, ular shu Amallarni tartibda chapdan o`ngga tomon bajariladi bajarish qoidalari • 47+50 -35 -20; tartibi ustida ishlash 42: 6· 4: 2; 74 -34+18 -28; 4· 6: 8· 5. • 1) agar qavslar bo`lsa, avval qavslar ichidagi amal bajariladi; • 2) tartib bilan ko`paytirish va bo`lish bajariladi; • 3) tartib bilan qo’shish va ayirish bajariladi. • (540– 360 : 9) : 5 · 2; 1000–(720 : 8– 4 · 10); • 20· 8– 20 · (200– 195)

O’zbek Rus Ingliz Ming Тысяча Thousand Yuz Сто Hundred Raqam Номер Number Miqdor Количество Amount Sonli ifoda Числовое выражение Number expression Yig’indi Сумма Total Masala Задача Task

Quyidagi ifodalarning qiymatlari qanday hisoblanganligini tushuntiring. 24 000+6 000=30 000 140 000· 2=280 000 85 000 -50 000=35 000 42 000: 6=7 000 Mustaqil yeching: 48 000 · 10 : 100 (750 + 200) : 10 37 · 4 – 549 : 9 3 700 : 100 · 2

510 -323 1 723 +3 219 1876 +1440 548 + 312 Arifmetik rebus 29871 +30129 9067 - 504 5 310 - 2 005

Ko’p xonali sonlarni qo’shish va ayirishga doir dars parchasidan namuna • Mavzu: Qo`shish va ayirishning yozma usullari. • Darsning maqsadi: • O`quvchilarni qo`shish va ayirishning yozma usullari bilan tanishtirish, og`zaki va yozma hisoblashda qo`shishning xossalarini qo`llay olishni o`rgatish. • Hisoblash va masala tuzish malakalarini shakllantirish. • Darsning borishi: • Tashkiliy qism. Mavzu haqida ma`lumot berish va dars maqsadini aytish.

Yangi mavzuning bayoni. O`rin almashtirish va guruhlash xossalari rasmlar asosida ko`rsatiladi. 197 -misol. Ko`p xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirish uch xonali sonlarni qo`shish va ayirish kabi bajariladi. + 8567 __ 35147 1129 23956 9696 11191 Bunday tushuntiriladi: Birliklarni qo`shaman… Birliklarni ayiraman… O`nliklarni qo`shaman… O`nliklarni ayiraman… Yuzliklarni qo`shaman… Yuzliklarni ayiraman… Mingliklarni qo`shaman… Mingliklarni ayiraman … 198 -misol. Yechishni ustun shaklida yozib, amallarni bajaring. + 394 056 + 656 112 __ 740 315 __504 102 108 712 274 578 526 478 271 354 502 768 930 690 213 837 232 748

201 -misol. (528+642)-(743 -587) (500 -720: 8)-844: 4 Bu misolni ikki o`quvchi doskada ishlaydi. Amallarning bajarilish tartibi bo`yicha ustun shaklida Mustaqil ish. Tarqatma material bilan ishlash. 580 kg, 520 kg, 860 kg larni 1 tonnagacha to`ldiring. 870 m, 320 m, 450 m ni 1 kilometrgacha to`ldiring.

• Uyga • vazifa: • O’tilgan mavzuni puxta o’zlashtirish, ko’p xonali sonlarni ko’paytirish • va bo’lish mavzusiga tayyorlanib kelish.

E’tiboringiz uchun rahmat