Informatieavond ernstige rekenproblemen en dyscalculie 30 november 2016

Informatieavond ernstige rekenproblemen en dyscalculie 30 november 2016 www. dctwente. nl

Jungle memory Cogmed • gehe ugen Werkwoordspelling • overige • d y s l e x i e • d Dyslexie onderzoek en behandeling y Dyscalculie onderzoek en behandeling ICT-hulpmiddelen en dyslexie s c a l 16 orthopedagogen • leerl inge nzor g Consultatie Individueel onderzoek Groepsonderzoek: dyslexie, schoolkeuze

Programma • Hoe verloopt het rekenen? • Wat is dyscalculie? • Diagnostiek van ernstige rekenproblemen / dyscalculie. • Behandeling en begeleiding van ernstige rekenproblemen / dyscalculie.

Rekenen/Wiskunde Filmpje • • • Rekenen is een proces. Je hebt handelingen en inzicht nodig in rekenkundige principes om tot een goed eindresultaat te komen. Het is een complex geheel, waarbij meerdere delen van de hersenen betrokken zijn.

Functionele gecijferdheid Het doel van het leren rekenen is zelfredzaamheid in de maatschappij in alledaagse rekensituaties.

Soms verloopt het leren rekenen niet vanzelf • ‘Protocol Ernstige Reken-wiskunde problemen en Dyscalculie’ (ERWD) • Doel: in het onderwijs boeiend en effectief rekenonderwijs aanbieden. • Leerkracht dient het onderwijs aan te bieden in 3 sporen.

Prevalentie Rekenzwak 15% Ernstige rekenproblemen 7 -8% Dyscalculie 2 -3%

Wat is dyscalculie? • Filmpje dyscalculie • Een korte toelichting op dyscalculie • http: //www. youtube. com/watch? v=f. I-Py 8 l 4 Wo. Y

Definitie dyscalculie “Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot/accuraat oproepen/toepassen van rekenwiskundekennis (feiten/afspraken), die blijvend zijn ook na gedegen onderwijs (Van Luit). ”

Kenmerkende problemen - Zwak in het ophalen van rekenfeiten uit het geheugen. - Tot op late leeftijd gebruik maken van telrijen en vingertellen bij eenvoudige sommen. - Opgaven in redactievorm/verhaalsommen niet kunnen oplossen. - Bij complexe opgaven, waarbij tussenstappen nodig zijn, de draad kwijtraken.

Automatiseren • Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat dyscalculie met name wordt gekenmerkt door een uitval op het gebied van declaratieve kennis, automatiseringstekorten moeten in ieder geval aanwezig zijn.

Inhoud diagnostiek 1. Niveaubepaling: rekenvaardigheden. 2. Verklarende factoren: planningsvaardigheden, snelheid van benoemen, aandachtsfuncties. 3. Algemeen niveau van functioneren: intelligentieonderzoek.

Criteria voor dyscalculie 1. Er is sprake van een significante achterstand t. o. v. leeftijdsgenoten (criterium van ernst). 2. Er is sprake van een significante achterstand t. o. v. eigen prestatiemogelijkheden (criterium van achterstand). 3. Er is sprake van een hardnekkig probleem dat resistent is tegen gespecialiseerde hulp (criterium van didactische resistentie).

Co-morbiditeit • Rekenproblemen van kinderen kunnen samengaan met andere stoornissen of problemen - Dyslexie - AD(H)D - (faal)angst - DCD - ASS

Beleid primair onderwijs • Het kind heeft extra tijd bij de toetsen. • Het gebruik van hulpmiddelen wordt afgeraden bij de LVS toetsen door CITO. • Hulpmiddelen zijn niet toegestaan tijdens de CITO eindtoets.

Een verklaring, en dan? ! • Het rapport biedt veel handreikingen voor de begeleiding, zeker het diagnostisch rekengesprek. • Probeer altijd toe te werken naar beheersing op 1 F niveau.

referentieniveaus • Eind groep 8 wordt de eindtoets afgenomen. • Eindtoets is gebaseerd op de vastgestelde referentieniveaus

Referentieniveaus

Einde van de basisschool • De meeste kinderen stromen uit op het streefniveau (start VMBO-T) • Sommige kinderen stromen uit op het fundamentele niveau (start VMBO B/K) • Wat als dit niveau niet haalbaar is?

Passende perspectieven • De basisschool kan de leerling ondersteunen. • Opbouw van een rekendossier. • ‘warme’ overdracht naar het voortgezet onderwijs.

Rekentoets VO • Vanaf schooljaar 2016 -2017 bij het VWO onderdeel van de kernvakken. • Voor het VMBO en HAVO is dit besluit uitgesteld, wel moeten zij de rekentoets maken (beheersing 2 F).

Compensaties en dispensaties • Dyslexieverklaring levert weinig op; - Extra tijd - Gebruik formulekaart - Mogelijkheden tot gebruik rekenmachine

Wanneer heb je recht op een aangepaste toets? • Vanaf de basisschool heeft de leerling aantoonbaar moeite met rekenen en extra hulp ontvangen. • Er is een verklaring afgegeven met een hierbij horend rekendossier (alleen verklaring levert niets op!).

Begeleiding op school en thuis • Voer een rekengesprek met de leerling – Om te achterhalen waar het mis gaat • Soms is het niet het begrip, maar een rekenfout – Om juiste hulp te kunnen bieden • Inzet ondersteunend materiaal of extra instructie • Maak duidelijke afspraken – 2 van de 4 rijtjes, tafelkaart, buur vragen

Begeleiding op school en thuis Rekenproblemen leiden vaak tot een negatief zelfbeeld. Psycho-educatie: - wat is dyscalculie en wat betekent dit voor het kind? - Filmpje Klokhuis geeft inzicht. Wees positief en benoem de kwaliteiten/talenten!

Welke aanpak is juist? • Van concreet naar abstract – met materialen, tekeningen • Meer instructie- en oefentijd – oefenen d. m. v. voor doen, samen doen, na doen. • • Eén strategie staat centraal Extra herhaling Vingers en telrijen toestaan Kladpapier – alle tussenstappen opschrijven

Redactieopgaven 1 Eerst kale sommen beheersen 2 Verhaaltjes bedenken bij kale sommen 3 Redactieopgaven oefenen Hoe? - Verhaalsom rustig lezen - Kleur belangrijke informatie Kijk goed: wat wordt er gevraagd? Maak tekening / plaatje van de som Heb ik de vraag beantwoord? Klopt mijn antwoord? Jan is jarig geweest en trakteert. Bas, Pien en Famke krijgen allen een zakje met 2 snoepjes. Hoeveel snoepjes zijn dat samen? 2 + 2 =6 Dat zijn samen 6 snoepjes.

Behandeling Vanuit het diagnostisch onderzoek wordt een behandelplan opgesteld. Geen dyscalculie? Rekenbehandeling ook mogelijk. Er wordt een rekendiagnostisch gesprek gevoerd. Bij dyscalculie is behandeling maatwerk, gelet op de vele gebieden waarop de problemen zich manifesteren.

Rekenwaaier - Met kaarten die ondersteuning bieden tijdens het rekenen Compensatie voor geheugen/automatiseringsproblemen

Factoren voor succes van de behandeling Kindfactoren: • Intelligentie • Geheugen • Aandacht en concentratie • Inzet en motivatie Ouder(s)/verzorger(s) DCTwente Externe factoren: • Inzet en motivatie van ouders • Afstemming met school • Samenwerking alle partijen: kind, ouders, school en DCTwente School

Vragen?