Indywidualizacja metod pracy w celu speniania potrzeb edukacyjnych

Indywidualizacja metod pracy w celu spełniania potrzeb edukacyjnych wszystkich uczniów Dr William F. Morrison Bowling Green State University 1

Zakres wymagań 1. 2. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności. 1. 3. Uczniowie są aktywni. 1. 4. Normy społeczne są respektowane. 2. 2. Oferta edukacyjna umożliwia realizację podstawy programowej. 2. 3. Procesy edukacyjne mają charakter zorganizowany. 2. 4. Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli. 2. 5. Kształtuje się postawy uczniów. 2. 6. Prowadzone są działania służące wyrównaniu szans edukacyjnych. 4. 1. Funkcjonuje współpraca w zespołach. 2

Klasa amerykańska • W USA klasy liczą średnio od 25 do 35 uczniów (tendencja jest wzrostowa), a zajęcia prowadzi jeden nauczyciel, czasami przy pomocy asystenta. • W każdej klasie są uczniowie o różnych poziomach wiedzy i umiejętności. • Na przykład w klasie IV (uczniowie w wieku ok. 10 -11 lat) liczącej 30 osób poziom wiedzy matematycznej uczniów może kształtować się w następujący sposób: 4 - 5 uczniów osiąga wyniki powyżej średniej, - 15 - 17 uczniów osiąga wyniki w granicach średniej, - 5 - 10 uczniów osiąga wyniki poniżej średniej. 3

Klasa amerykańska • W USA, podobnie jak w wielu innych krajach, obserwuje się, że populacja uczniów w ramach jednej klasy staje się coraz bardziej niejednorodna. • Różnice dotyczą: - rasy/kultury, - języka, - wcześniejszych doświadczeń szkolnych, - różnych odczuć na temat roli/znaczenia edukacji, - przyjmowania do klasy uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. (George, 2005) 4

Jak to się przekłada na wyniki uczniów? • Uczniowie, których wiedza i umiejętności są powyżej poziomu klasy, osiągają wyniki poniżej swoich możliwości. • Uczniowie, których wiedza i umiejętności są na poziomie klasy, osiągają założone cele edukacyjne, ale nic poza tym. • Uczniowie, których wiedza i umiejętności są poniżej poziomu klasy, otrzymują słabe albo niedostateczne oceny. • Nauczyciele uczą na przeciętnym poziomie, jaki reprezentuje większość uczniów. (Haager & Klinger, 2005, p. 19) 5

Dyskusja W grupach proszę się zastanowić (przez ok. 10 -15 minut) • Co w dzisiejszych klasach i szkołach powoduje, że uczniowie osiągają wyniki poniżej możliwości lub otrzymują oceny negatywne? • Jakie działania podejmuje się obecnie na poziomie klasy i szkoły, aby zapobiec tej sytuacji? • Czy są one skuteczne i dlaczego są skuteczne lub nieskuteczne? 6

Czym jest indywidualizacja To podejście do nauczania i uczenia się z uwzględnieniem różnych możliwości uczniów w ramach tej samej klasy. Celem jest maksymalizacja rozwoju i indywidualnych osiągnięć każdego ucznia, z uwzględnieniem jego możliwości, bez oczekiwania, że to uczeń ma się dostosować do programu nauczania. (Hall, 2002) 7

Podstawy indywidualnego podejścia Podstawą indywidualnego podejścia do nauczania jest dogłębna analiza: - metody zarządzania klasą, - motywowanie i nagradzanie uczniów za angażowanie się w lekcje, - ocena gotowości uczniów, - uwzględnianie stylów uczenia się, - grupowanie uczniów w zależności od poziomu, - dawanie zadań dostosowanych do strefy najbliższego rozwoju (ZPD). (Allan & Tomlinson, 2000; Ellis & Worthington, 1994; Wygotski, 1978). 8

Indywidualizacja metod nauczania a kształcenie ogólne • Pierwotnie indywidualizacja metod nauczania powstała jako model pracy ze zdolniejszymi i bardziej utalentowanymi uczniami w klasach ogólnych, którym standardowe metody nauczania nie pozwalały w pełni wykorzystywać możliwości. • W miarę różnicowania się populacji szkolnej i przyjmowania do klas ogólnych uczniów z niepełnosprawnością zaczęto stosować zindywidualizowane metody nauczania wobec uczniów o różnych możliwościach. 9

Czym jest edukacja specjalna? • Specjalnie opracowane, nieodpłatne nauczanie dostosowane do indywidualnych potrzeb dzieci z niepełnosprawnością. (IDEA) • Edukacja specjalna zapewnia dodatkowe usługi, wsparcie, programy, specjalne placówki i środowiska zaspokajające potrzeby edukacyjne wszystkich uczniów. 10

Indywidualizacja metod nauczania a edukacja specjalna • Edukacja specjalna to zmiana lub dostosowanie środowiska edukacyjnego. Zawsze wiązała się z indywidualizacją metod nauczania. • Indywidualizacja metod nauczania jest jednym, ale nie jedynym, ze sposobów przekazywania wiedzy, pozwalającym uczniom o różnych poziomach zdolności lub niepełnosprawności osiągać lepsze wyniki w nauce. • Istnieje wiele publikacji (niektóre z nich mają ponad 40 lat) na temat korzyści edukacyjnych adaptowania i modyfikowania programu nauczania, stosownie do zróżnicowanych potrzeb uczniów. 11

Pytanie do wszystkich • Co zostało użyte w niniejszej prezentacji, aby pozwolić Państwu lepiej zrozumieć omawiany problem? • Dlaczego to zostało użyte? 12

Dlaczego indywidualizacja jest ważna? • Indywidualizacja metod nauczania opiera się na założeniu, że skoro zainteresowania, style uczenia się, możliwości i wcześniejsze doświadczenia poszczególnych uczniów mają wypływ na ich wyniki w nauce, to należy stosować odpowiednio zróżnicowane strategie nauczania, materiały edukacyjne i tempo nauki. • Indywidualizacja metod nauczania pokazuje, jak przekazywać tę samą wiedzę różnym uczniom, stosując zróżnicowane metody nauczania. (Tomlinson 2000) • Jako nauczyciele musimy pamiętać, że uczeń, aby mógł pozytywnie przejść dowolną formę oceny, musi najpierw zdobyć stosowną wiedzę. 13

Indywidualizacja metod nauczania zaczyna się od rozpoznania: • gotowości ucznia (kompetencje ucznia lub możliwości przyswajania nowego materiału), • jego zainteresowań (wynikających z wewnętrznej motywacji) • profilu uczenia się (indywidualnych preferencji i stylu uczenia się) 14

Co można różnicować? W oparciu o gotowość, zainteresowania lub indywidualny profil uczenia się nauczyciel może różnicować co najmniej trzy elementy lekcji: • treść - wiedza, jaką uczeń ma zdobyć lub sposób, w jaki sposób ma uzyskać wymagane informacje, • proces - zadania, które wykonuje uczeń, aby zrozumieć przekazywaną treść, • produkty - powtarzanie, stosowanie i poszerzanie wiedzy zdobytej na lekcji. 15

Treść Przykładowe sposoby różnicowania treści na poziomie podstawowym: • korzystanie z materiałów do czytania na różnym poziomie trudności, • nagrywanie materiałów do czytania, • sporządzanie list z trudnymi wyrazami lub trudną pisownią stosownie do wiedzy poszczególnych uczniów, • przedstawianie treści za pomocą technik audiowizualnych, • pomoc w uczeniu się czytania na głos, • prowadzenie zajęć pozalekcyjnych w małych grupach dla uczniów, mających problemy z przyswojeniem nowej wiedzy i umiejętności, lub dla zdolniejszych uczniów w celu poszerzenia ich wiedzy. 16

Proces Przykładowe sposoby różnicowania procesów na poziomie podstawowym: • stosowanie zadań o zróżnicowanym poziomie trudności, dzięki którym wszyscy uczniowie zdobywają tę samą wiedzę lub umiejętności, ale wykonują polecenia o różnym stopniu trudności i złożoności, • zachęcanie uczniów do pogłębiania wiedzy na interesujące ich tematy związane z lekcją poprzez tworzenie kółek zainteresowań, • opracowywanie indywidualnych planów nauki (listy poleceń, zawierające zarówno wspólne zadania dla całej klasy, jak i indywidualne ćwiczenia dostosowane do potrzeb poszczególnych uczniów), realizowanych w ramach specjalnie wydzielonego czasu lub jeśli uczeń wcześniej wykona wspólne zadanie. 17

Proces Przykładowe sposoby różnicowania procesów na poziomie podstawowym: • stosowanie pomocy dydaktycznych z uczniami, którzy tego potrzebują, • różnicowanie czasu na wykonanie zadania tak, aby pomóc uczniom, mającym problemy z jego wykonaniem, a z drugiej strony tak, aby zachęcić zdolniejszych uczniów do dogłębniejszej analizy tematu. 18

Wyniki Przykładowe sposoby różnicowania produktów na poziomie podstawowym: • prezentowanie zdobytej wiedzy z wykorzystaniem różnych możliwości, • stosowanie rubryk odpowiadających różnym poziomom umiejętności uczniów, • umożliwianie pracy indywidualnej lub w grupach, • zachęcanie uczniów do wymyślania własnych zadań, pod warunkiem, że zadania te obejmują wymagane elementy. 19

Dyskusja • Proszę zastanowić się w grupach nad jednym lub kilkoma elementami lekcji, które można zróżnicować. • Proszę podać przykłady stosowanych przez Państwa sposobów indywidualizacji pracy z uczniami. • Które z nich, Państwa zdaniem, są skuteczne, a które nieskuteczne? 20

Indywidualizacja a standardowy program nauczania Nie ma sprzeczności pomiędzy skutecznym standardowym programem a różnicowaniem metod nauczania. Program mówi, czego należy uczyć, a różnicowanie - jak uczyć. Jeśli więc zdecydujemy się uczyć na podstawie standardowego programu, różnicowanie polega na wyborze metod, które pozwolą uczniom o różnych możliwościach jak najlepiej przyswoić treść tego programu. Innymi słowy, indywidualizacja metod nauczania pokazuje, jak przekazywać tę samą wiedzę różnym uczniom, stosując zróżnicowane metody nauczania. (Tomlinson, 2000, str. 8 -9) 21

Różnicowanie polega na. . . • Zadawaniu zdolniejszym uczniom większej ilości pracy na tym samym poziomie. • Wymaganiu od uczniów, którzy przyswoili dany materiał, aby uczyli tych, którzy mają z tym problemy. • Dawaniu wszystkim uczniom tych samych zadań przez większość czasu. • Tworzeniu „grup samopomocy”, które nie budują indywidualnej odpowiedzialności uczniów lub nie koncentrują się na treściach nowych dla wszystkich uczniów. • Skupianiu się na słabych stronach uczniów i ignorowaniu ich mocnych stron. • Indywidualizacji pracy wyłącznie na podstawie różnic w odpowiedziach uczniów na te same polecenia. 22

Różnicowanie polega na. . . • Zadawaniu różnych poleceń, dostosowanych do poziomu poszczególnych uczniów, w ramach tej samej jednostki lekcyjnej. • Pozwalaniu uczniom na wybieranie, z pomocą nauczyciela, sposobów uczenia się i prezentacji zdobytej wiedzy. • Pozwalaniu uczniom na pomijanie tematów, w których już mają wiedzę i zapoznawanie się we własnym tempie z nowym materiałem. • Takie opracowywanie zadań lekcyjnych, aby wymagały one dużego poziomu krytycznego myślenia, ale dopuszczały różnego rodzaju odpowiedzi. 23

Różnicowanie polega na. . . • Stawianiu wszystkim uczniom wysokich wymagań. • Tworzeniu kółek zainteresowań, w ramach których uczniowie mogą wykonywać polecenia dostosowane do indywidualnych sposobów uczenia się, możliwości i zainteresowań. • Umożliwianiu uczniom poszerzania wiedzy w dziedzinach, które ich interesują. 24