INDUSTRIJSKI SELFMONITORING Program jaanja kapaciteta u zatiti ivotne

INDUSTRIJSKI SELF-MONITORING Program jačanja kapaciteta u zaštiti životne sredine (ECBP 2003) Ary de Koning DHV Consultants The Netherlands ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring - SADRŽAJ Ø Industrijski self-monitoring • · Definicija • · Obuhvat • · Uslovi - Ø Opravdanost Self-monitoring-a Ø Osnove self-monitoring-a u Evropi Ø Relevantni delovi IPPC Direktive Ø Uslovi monitoringa • · Metode monitoringa • · Učestalost monitoringa • · Metode testiranja monitoringa ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring Aneksi 1) Lista direktiva koje se spominju u članovima 18 (2) i 20 2) Indikativna lista osnovnih zagađujućih supstanci 3) Lista BREF-ova 4) Primeri troškova self-monitoring-a 5) Ostale smernice ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring Definicija - - Proces kojim industrija meri svoje emisije, ispuštanja, i/ili parametre svojih performansi kako bi obezbedile informacije o ispuštanju zagađujućih materija i/ili radu kontrolnih tehnologija Obezbeđuje tajne ili javne informacije o prirodi emisije zagađujućih materija i/ili radu postrojenja za prečišćavanje Self-monitoring emisija iz industrije vrši se od strane operatera industrijskog postrojenja, u skladu sa odgovarajućim, definisanim i usaglašenim programom uzimanja uzoraka i u skladu sa priznatim protokolima merenja (normativi ili analitičke metode ili metode procene) Operateri takođe mogu angažovati i neku drugu laboratoriju da vrši selfmonitoring u njihovo ime. U principu, to bi trebala da bude akreditovana laboratorija ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring Obuhvat - Self-monitoring režimi za potrebe IPPC-a mogu obuhvatati: - Emisije otpadnih gasova i lebdećih čestica iz dimnjaka Upuštanje otpadnih voda kanalizacijom u i iz postrojenja za prečišćavanje voda, do recipijenta Odlaganje čvrstog otpada na deponije Odlaganje čvrstog i tečnog otpada, uključujući i organski, u spalionice Industrijska obrada sirovina (kao što su zagđujuće materije u tragovima) i uslovi u postrojenjima (temperatura obrade, pritisak, protok) Difuzno ispuštanje u vazduh, vodu i zemljište Recipijenti imisija kao što je vazduh, trava, površinsko zemljište i podzemne vode Potrošnja sirovine i energije Izvori i nivoi buke i vibracije Izvori mirisa Uslovi u postrojenju Rad i održavanje opreme za monitoring ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring Zahtevi - Zahtevi za self-monitoring rastu u sledećim situacijama: - Složenost i osetljivost tehnika merenja i porast cena; - Usvajanje EMAS-a i ISO 14000 od strane industrije - Implementacija IPPC-a - Primenjje se princp zagađivač plaća, naročito u slučaju regulatornog režima koji ne vrši nadoknadu monitoringa proizvođačima - Proizvođači dobrovoljno sprovode monitoring ili postoji obaveza sprovođenja ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring - Uslovi sprovođenja Self-monitoring-a - Poverenje u kvalitet rezultata (QA/QC) - Primena standardizovanih metoda merenja, gde je moguće (uzimanje uzoraka i analiza) - Sertifikovani instrumenti - Obučeno osoblje - Akreditovane laboratorije ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Industrijski Self-monitoring - Osnove self-monitoring-a u Evropi: - Direktiva Saveta 96/61/EC od 24. 09. 1996. IPPC Direktiva - Direktiva o graničnim vrednostima iz članova 18 (2) i 20 IPPC Direktive (Annex II IPPC) - Uredba (EC) No 761/2001 Evropskig parlamenta i Saveta od 19. 03. 2001. , koja uređuje EMAS - IPPC Referentni Dokument o Opštim principima monitoringa, Novembar 2002. - BREF-ovi koje je pripremio Evropski IPPC Biro - EIPPCB) ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Uslovi monitoringa Metode monitoringa - Primena odgovarajućih metoda može se podeliti u dve osovne kategorije: – nekontinuirane – kontinuirane ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Uslovi monitoringa Nekontinuirani monitoring - Glavni oblik je periodični monitoring u pravilnim razmacima kako bi seobuhvatio definisani deo proizvodnog procesaili representativni vremenski intervali (na sat, dnevno, mesečno, itd) - Može uključiti kompozitne uzorke uzete u odabranim intervalima, a analiza uzoraka je kumulativna u određenom periodu, ili se podaci očitavaju sa instrumenata u redovnim intervalima tokom proizvodnog procesa. Periodi monitoringa se određuju unapred ( u dozvoli ili u zakonu) i moraju obuhvatiti čitav proces - Svaki parametar se može analizirati u uzorku otpadne vode ili otpadnog gasa, gde gas zavisi od opreme za prikupljanje kao što su filteri, impingeri, skraberi, absorbenti, itd. ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Uslovi monitoringa Kontinuirani monitoring - Trajna serija merenja koja obezbeđuje podatke u vremenu visoke rezolucije (na pr. stalna prikupljanje podataka sa instrumenata sa brzim povratnim očitavanjima) - Podaci su dostupni često i u realnom vremenu (na pr. Sa elektronskih monitora)i korisni su za kontrolu procesa - Kontinuirani monitoring može biti skuplji u odnosu na neontinuirani u zavisnosti od učestalosti periodinih merenja - Kontinuirani monitoring vazduha odnosi se prvenstveno na SO 2, NOx, CO 2, i čestice. Veličina čestica i sastava (na pr. teški metali) meri se periodično (analiza uzoraka u jednom satu) - Kntinuirani monitoring otpadne vode često je ograničen na protok, p. H, elektirčnu provodljivost, DO (? ) i temperaturu, kao i na neke specifične jone fluoride, sulfide, nitrate i cijanide. Ostali relevantni parametri kao što je biološka potrošnjakiseonika, hemijska potrošnja kiseonika, TSS (? ), azot, fosfati, ulja i masnoće, deterdženti, teški metai, pesticidi itd, mere se periodično i analiziraju laboratorijski. ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Uslovi monitoringa Učestalost monitoringa - Odnosi se na vreme između pojedinačnih merenja ili grupa merenja Varira u različitim situacijama (od jednom godišnje to kontinuiranog online merenja 24 časa na dan Primeri učestalosti monitoringa (holandski zakon za određivanje naknada za upuštanje otpadnih voda): • Kategorija 1 (mali obim): ne zahteva se monitoring • Kategorija 2 (srednji obim): 4 – 10 mešovitih, 8 – 24 časova pojedinačnih uzoraka (zavisi od proizvodnog ciklusa) • Kategorija 3 (veliki obim): 1 – 4 reprezentativna kompozitna uzorka u nedelji dana (na pr. Po sezonama) • Kategorija 4 (veliki zagađivači): kontinuirani monitoring ili maksimum 12 proporcionalnih nedeljnih srednjih vrednosti (Po sezonama). ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Uslovi monitoringa Parametri monitoringa i metode testiranja - Prikazani su u BREF dokumentu “Opšti principi monitoringa”. - Odgovarajuće EC Directive prikazuju monitoring metode i standarde kao EN-CEN i ISO standarde za određene prioritetne parametre. - U BREF dokumentima za većinu industrijskih emisija i upuštanja nabrojani su parametri koji se moraju pratiti ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Relevantni zagađivači vazduha 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Sumpor dioksid i ostala sumporna jedinjenja Oksidi azota i ostala azotna jedinjenja (NOx) Ugljen monoksid Lebdeća organska jedinjenja Metali i njihova jedinjenja Prašina Azbest (suspendovane čestice, vlakna) Hlor i jedinjenja hlora Fluor i jedinjenja fluora Arsen i jedinjenja arsena Cijanidi Kancerogene i mutagene materije PCB ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Relevantni zagađivači vode 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Organohalogena jedinjenja Organofosforna jedinjenja Organotina jedinjenja Kancerogene ili mutagene supstance Perzistentni ugljovodonici i perzistentne i bioakumulativne organske toksične supstance Cijanidi Metali i njihova jedinjenja Arsen i jedinjenja arsena Biocidi i proizvodi za zaštitu bilja Materije u suspenziji Supstance koje doprinose eutrofikaciji (naročito nitrati i fosfati) Supstances koje negativno utiču nabalans kiseonika (i mogu semeriti parametrima kao što su BOD, COD, TSS, KN, itd. ) ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Primeri cene self-monitoring-a Videti tabelu u prilogu ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Lista BREFova (2003) Postojeći (do 2003) · Proizvodnja papira i celuloze · Proizvodnja gvožđa i čelika · Proizvodnja cementa i laporca · Sistemi za hlađenje · Proizvodnja hlor-alkalnih metala · Crna metalurgija · Obojena metalurgija · Proizvodnja stakla · Štavljenje kože i krzna · Proizvodnja tekstila · Monitoring sistemi · Rafinerije · Velike organske hemikalije · Intenzivno stočarstvo · Tretman otpadnih voda i gasova i sistem upravljanja u hemisjkom sektoru ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Lista of BREFova (Nacrt 1) · · · · · Emisije iz skladišta opasnih materija Obrada metala i livnica Ekonomska i sektorska pitanja u IPPC-u Velike spalionice Velika neorganska hemijska industrija - Amonijak, kiseline i đubriva Velika neorganska hemijska industrija - čvrsta i ostalo Klanice i životinjski proizvodi Hrana, piće i mlečni proizvodi Keramika ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Lista of BREFova (Nacrt 2) · · · · · Upravljanje jalovištima i aktivnosti u rudarstvu Površinska obrada metala Površinska obrada korišćenjem rastvarača Spaljivanje otpada Tretman otpada Posebna neorganska jedinjenja Organska fina jedinjenja Polimeri Energetska efikasnost ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Ostale smernice - BERCEN Trening uputstvo za inspektore u zaštiti životne sredine u Jugoistočnoj Evropi; REC; 2003 Modul 4: Monitoring i Self-Monitoring - INECE Principi sprovođenja zaštite životne sredine; Deo 6. 11: Self-Monitoring - Svetska banka Prevencija zagađenja i smanjenje uticaja (1998) (prioritetni parametri i typišne emisije) - Brza procena izvora zagađenja vazduha, vode i zemljišta; WHO Offset Publication No. 62, Geneva, 1982 (generički emisioni faktori) ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Merenje protoka/zapremine (1) - Standardna jama za uzorak sa merenjem protoka ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Merenje protoka/zapremine (2) - jama za uzorak sa merenjem protoka (V-utor i senzor nivoa vode) ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction

Tehnike uzorkovanja - Automatski sampler za otpadne vode ECBP 2003 An EU funded project managed by the European Agency for Reconstruction