III Szkoa i edukacja Opracowanie Anna Kowalczyk nauczycielka

III. Szkoła i edukacja Opracowanie: Anna Kowalczyk nauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Szczecinie

III. Szkoła i edukacja Tematy lekcji; numery slajdów 1. System edukacji w Polsce; 3– 8 2. Życie szkolnej społeczności; 9– 33 3. Prawa i obowiązki ucznia; 34– 45 4. Współczesny rynek pracy; 46– 49 5. Plany edukacyjne – wybór zawodu; 50– 64 Bibliografia; 65 2

Temat 1: System edukacji w Polsce Kształcenie w szkole podstawowej stanowi fundament wykształcenia. Zadaniem szkoły jest łagodne wprowadzenie dziecka w świat wiedzy, przygotowanie do wykonywania obowiązków ucznia oraz wdrażanie do samorozwoju. Szkoła zapewnia bezpieczne warunki oraz przyjazną atmosferę do nauki, uwzględniając indywidualne możliwości i potrzeby edukacyjne ucznia. Najważniejszym celem kształcenia w szkole podstawowej jest dbałość o integralny rozwój biologiczny, poznawczy, emocjonalny, społeczny i moralny ucznia. Preambuła podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej /wybrane fragmenty/ 3

Temat: System edukacji w Polsce Cele kształcenia ogólnego Kształcenie ogólne w szkole podstawowej ma na celu: 1) wprowadzanie uczniów w świat wartości, w tym ofiarności, współpracy, solidarności, altruizmu, patriotyzmu i szacunku dla tradycji, wskazywanie wzorców postępowania i budowanie relacji społecznych, sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi ucznia (rodzina, przyjaciele); 2) wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej; 3) formowanie u uczniów poczucia godności własnej osoby i szacunku dla godności innych osób; 4) rozwijanie kompetencji, takich jak: kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość; 4

Temat: System edukacji w Polsce Cele kształcenia ogólnego cd. 5) rozwijanie umiejętności krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania, argumentowania i wnioskowania; 6) ukazywanie wartości wiedzy, jako podstawy do rozwoju umiejętności; 7) rozbudzanie ciekawości poznawczej uczniów oraz motywacji do nauki; 8) wyposażenie uczniów w taki zasób wiadomości oraz kształtowanie takich umiejętności, które pozwalają w sposób bardziej dojrzały i uporządkowany zrozumieć świat; 9) wspieranie ucznia w rozpoznawaniu własnych predyspozycji i określaniu drogi dalszej edukacji; 5

Temat: System edukacji w Polsce Cele kształcenia ogólnego cd. 10) wszechstronny rozwój osobowy ucznia przez pogłębianie wiedzy oraz zaspokajanie i rozbudzanie jego naturalnej ciekawości poznawczej; 11) kształtowanie postawy otwartej wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość; 12) zachęcanie do zorganizowanego i świadomego samokształcenia opartego na umiejętności przygotowania własnego warsztatu pracy; 13) ukierunkowanie ucznia ku wartościom. 6

Temat: System edukacji w Polsce Umiejętności rozwijane w szkole podstawowej 1) sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych nowożytnych; 2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształcenie myślenia matematycznego; 3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł; 4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie; 5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych; 6) praca w zespole i społeczna aktywność; 7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju. 7

Temat: System edukacji w Polsce Struktura systemu edukacji w Polsce szkoła podstawowa klasy I-IV klasy V-VIII liceum ogólnokształcące klasy I-IV technikum klasy I-V branżowa szkoła stopień I klasy I-III stopień II klasy I-II 8

Temat 2: Życie szkolnej społeczności Weź tyle, ile potrzebujesz, daj tyle, ile możesz. Sokrates 9

Temat: Życie szkolnej społeczności Klasa szkolna Podstawowa grupa rówieśnicza o charakterze formalnym powołana do realizacji celów edukacyjno-wychowawczych, w której obowiązują normy i zasady ujęte w przepisach prawnych i regulaminach wewnętrznych. 10

Temat: Życie szkolnej społeczności Klasa szkolna Uczniowie powinni charakteryzować swoją klasę w oparciu o uniwersalne cechy grup społecznych; ü Względna długotrwałość istnienia zespołu/grupy. ü Wspólne cele działania i względnie spójny system wartości. ü Określona struktura, przywództwo oraz hierarchia (zależność i podporządkowanie). ü Funkcjonowanie wspólnych norm (zasad). ü Pełnienie określonych ról grupowych. ü Wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie – interakcje społeczne. ü Różnorodne formy aktywności i współdziałania. ü Istnienie wewnętrznego systemu kontroli i sankcji. ü Poczucie odrębności od innych grup. 11

Temat: Życie szkolnej społeczności Pozalekcyjne formy edukacyjne Zajęcia pozalekcyjne wspomagają wszechstronny rozwój dzieci. Z zasady organizowane są po planowych lekcjach na terenie szkoły, pod opieką nauczycieli i pedagogów. Pozalekcyjne formy edukacji i aktywności uczniów: ü koła przedmiotowe, ü zajęcia techniczne, ü zajęcia artystyczne – nawiązujące do dziedzin sztuki, ü zajęcia sportowe i turystyczne, ü spotkania hobbystyczne, ü samorząd uczniowski, ü wolontariat szkolny. 12

Temat: Życie szkolnej społeczności Pozalekcyjne formy edukacyjne Pozalekcyjne formy edukacji i aktywności uczniów cd. Ustawa Prawo oświatowe Art. 86. 1. W szkole i placówce mogą działać, z wyjątkiem partii i organizacji politycznych, stowarzyszenia i inne organizacje, a w szczególności organizacje harcerskie, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki. 13

Temat: Życie szkolnej społeczności Samorząd uczniowski q Samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie szkoły. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe mówi, że Samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły (art. 85). Członkiem samorządu uczniowskiego uczeń staje się automatycznie w chwili przyjęcia do szkoły. Przestaje nim być w momencie, gdy szkołę opuszcza. q Samorząd uczniowski jest organizacją działającą na rzecz uczniów i zarządzaną przez uczniów. Jest organizacją niezależną od administracji oświatowej i jakiejkolwiek partii czy ugrupowań politycznych. To uczniowie decydują, jakimi sprawami samorząd będzie się zajmował. Dlatego pole działania samorządu jest właściwie nieograniczone. 14

Temat: Życie szkolnej społeczności Samorząd uczniowski q Samorząd reprezentuje interesy uczniów wobec nauczycieli, rodziców, administracji oświatowej. Samorząd poprzez swoje działanie wywiera wpływ na życie szkoły, może współdecydować o sprawach jej dotyczących. Ustawa Prawo oświatowe mówi, że organy samorządu są jedynymi reprezentantami ogółu uczniów. q Samorząd jest organizacją demokratyczną. Uczniowie w sposób nieskrępowany wybierają swoich przedstawicieli, mogą uczestniczyć w tworzeniu i realizacji programu pracy samorządu. Daje to każdemu uczniowi szansę znalezienia swojego miejsca w szkole. 15

Temat: Życie szkolnej społeczności Samorząd uczniowski w prawie oświatowym 1. W szkole i placówce działa samorząd uczniowski. 2. Samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły lub placówki. 3. Zasady wybierania i działania organów samorządu określa regulamin uchwalany przez ogół uczniów w głosowaniu równym, tajnym i powszechnym. Organy samorządu są jedynymi reprezentantami ogółu uczniów. 4. Regulamin samorządu nie może być sprzeczny ze statutem szkoły lub placówki. 5. Samorząd może przedstawiać radzie szkoły lub placówki, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak: § prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami; 16

Temat: Życie szkolnej społeczności Samorząd uczniowski w prawie oświatowym prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu; § prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań; § prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej; § prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem; § prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu. 6. Samorząd w porozumieniu z dyrektorem szkoły lub placówki może podejmować działania z zakresu wolontariatu. 7. Samorząd może ze swojego składu wyłonić radę wolontariatu. § Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. 17

Temat: Życie szkolnej społeczności Działania samorządu uczniowskiego – przykłady I. Sekcja medialna: § redaguje informacje o działalności samorządu uczniowskiego na stronę internetową szkoły i tablicę informacyjną samorządu, § redaguje gazetkę szkolną i materiały promocyjne (plakaty, ulotki), § redaguje i prowadzi audycje w radiowęźle szkolnym, § zapewnia medialną obsługę wszystkich wydarzeń szkolnych, § dekoruje pomieszczenia szkolne: korytarze, aulę, salę gimnastyczną i inne sale (na konkursy, zawody, imprezy, przedstawienia, wybory, apele itp. ), § przedstawia osiągnięcia i sukcesy uczniów biorących udział w olimpiadach, konkursach, turniejach, zawodach itp. , § współpracuje z lokalnymi gazetami – relacjonuje życie szkoły, § prowadzi kronikę szkoły. 18

Temat: Życie szkolnej społeczności Działania samorządu uczniowskiego – przykłady II. Sekcja kulturalno-rozrywkowa: § organizuje zabawy i dyskoteki, § organizuje imprezy artystyczne i rozrywkowe, np. turnieje tańca, występy kabaretowe, przeglądy młodych talentów, § organizuje konkursy wiedzy o dorobku kulturowym kraju i regionu, § organizuje wycieczki do teatru, kina, filharmonii, muzeum itp. , § organizuje zbiórki książek, czasopism, płyt, gier itp. dla domów dziecka, domów opieki, szpitali. 19

Temat: Życie szkolnej społeczności Działania samorządu uczniowskiego – przykłady III. Sekcja sportowo-turystyczna: § współpracuje ze szkolnym klubem sportowym i nauczycielami wychowania fizycznego, § organizuje międzyklasowe zawody sportowe, § informuje uczniów o terminach i miejscu zawodów sportowych, w których biorą udział uczniowie szkoły, § organizuje klub kibica i zespół cheerleaderski dla wspomagania szkolnych zespołów sportowych, § organizuje rajdy oraz wycieczki piesze i rowe w celu poznawania walorów regionu. 20

Temat: Życie szkolnej społeczności Działania samorządu uczniowskiego – przykłady IV. Sekcja ekologiczno-zdrowotna: § organizuje kampanie, akcje, happeningi propagujące ekologiczny i zdrowy styl życia, § organizuje wycieczki do parków narodowych i krajobrazowych, ogrodów dendrologicznych, ośrodków edukacji ekologicznej i przyrodniczej itp. , § organizuje konkursy o tematyce ekologicznej i zdrowotnej, § organizuje spotkania warsztatowe i wykłady we współpracy z uczelniami wyższymi w celu realizacji zadań ekologiczno-zdrowotnych w szkole, § współpracuje z instytucjami i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się edukacją prozdrowotną i ekologiczną, § współpracuje ze szkolnymi kołami zainteresowań. 21

Temat: Życie szkolnej społeczności Działania samorządu uczniowskiego – przykłady V. Sekcja społeczno-obywatelska: § organizuje wybory opiekuna i do organów samorządu, § propaguje prawa człowieka, dziecka, ucznia, § występuje w imieniu samorządu i szkoły na lokalnych i międzyszkolnych świętach, obchodach, uroczystościach, imprezach itp. , § reprezentuje interesy uczniów na spotkaniach z przedstawicielami lokalnych władz i na forum młodzieżowej rady miasta, § organizuje przedsięwzięcia związane z kultywowaniem świąt, tradycji i obyczajów, § urzeczywistnia kampanie i akcje na rzecz „małej ojczyzny", 22

Temat: Życie szkolnej społeczności Działania samorządu uczniowskiego – przykłady Sekcja społeczno-obywatelska cd. : § propaguje i koordynuje działania wolontariuszy, § organizuje samopomoc uczniowską, § przeprowadza akcje charytatywne, § prowadzi „skrzynkę pocztową” (wyrażanie przez uczniów swoich opinii o życiu szkoły, sygnalizowanie problemów oraz zgłaszanie pomysłów na nowe działania itp. ), Uwaga! § Sekcje pozyskują partnerów, sojuszników i sponsorów. § Uczniowie zaangażowani w realizację określonych przedsięwzięć powinni zwracać się do kompetentnych nauczycieli z prośbą o merytoryczne i organizacyjne wsparcie i pomoc. 23

Temat: Życie szkolnej społeczności Sojusznicy, partnerzy samorządu uczniowskiego Pożądanymi, z punktu widzenia zadań edukacyjnych, partnerami powinny być dla samorządu uczniowskiego takie instytucje i organizacje, jak: jednostki samorządu terytorialnego, instytucje sytemu oświaty, organy porządku publicznego, instytucje pomocy społecznej, instytucje kulturalno-oświatowe, kluby sportowe i obiekty sportowe, instytucje turystyki i rekreacji, przedsiębiorstwa produkcyjne i zakłady usługowe, organizacje pozarządowe, Straż Pożarna i inne służby ratownicze, uczelnie wyższe, placówki ochrony zdrowia, lokalne media oraz partnerzy zagraniczni. Szczególną rolę mogą odgrywać osoby prywatne: lokalni liderzy i animatorzy życia społecznego, rodzice, absolwenci szkoły. 24

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Opiekę nad pracą samorządu uczniowskiego sprawuje Opiekun Samorządu Uczniowskiego. Opiekuna SU wybiera ogół uczniów w szkole. Wybory Opiekuna SU są powszechne, równe, bezpośrednie, oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Prawo kandydowania przysługuje wszystkim nauczycielom. Opiekun SU wspomaga jego działalność poprzez: ü wsparcie SU w sprawach merytorycznych i organizacyjnych, ü inspirowanie uczniów do działania, ü pośredniczenie w relacjach samorządu z dyrekcją szkoły oraz radą pedagogiczną. 25

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Do wybieralnych organów samorządu uczniowskiego należą: q Rada Samorządów Klasowych. q Zarząd Samorządu Uczniowskiego. Przedstawiciele Samorządów Klasowych /gospodarze klas/: ü identyfikują potrzeby uczniów, ü inspirują i zachęcają uczniów do działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej, rozrywkowej, naukowej w szkole, ü informują uczniów o działalności Zarządu SU. Zebranie ogólne Przedstawicieli Samorządów Klasowych wszystkich klas w szkole nazywane jest Radą Samorządów Klasowych. 26

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Do kompetencji Rady Samorządów Klasowych należy: a. współpraca z Zarządem SU i Opiekunem SU, b. opiniowanie planu działań i konkretnych inicjatyw Zarządu SU, c. zgłaszanie propozycji działań dla Zarządu SU, d. kontrolowanie zgodności działań Zarządu SU z Regulaminem SU oraz Statutem Szkoły, e. rozpatrywanie i opiniowanie semestralnych i rocznych sprawozdań Przewodniczącego SU z działalności SU i innych spraw wniesionych przez członków Zarządu SU pod obrady. Obrady Rady Samorządów Klasowych zwoływane są przez Przewodniczącego Zarządu SU lub na żądanie co najmniej połowy członków Rady Samorządów Klasowych przynajmniej raz na kwartał. 27

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Zarząd Samorządu Uczniowskiego składa się z: § Przewodniczącego Samorządu Uczniowskiego, § Wiceprzewodniczącego SU, § Sekretarza/Skarbnika, § Określonej liczby stałych członków Zarządu, stanowiących kierownictwo wybranych przez siebie sekcji. Podział obowiązków i zadań w poszczególnych obszarach (sekcjach) działań stałych członków Zarządu SU zostaje ustalony na pierwszym posiedzeniu Zarządu. 28

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Do kompetencji Zarządu Samorządu Uczniowskiego należy: a. inicjowanie, organizowanie i koordynowanie działań uczniowskich, b. opracowanie rocznego planu działania SU, c. identyfikacja potrzeb uczniów i odpowiadanie na te potrzeby, d. przedstawianie dyrekcji, radzie pedagogicznej, radzie rodziców wniosków, opinii, sugestii członków SU, e. sprawowanie opieki nad Kroniką szkoły, f. zbieranie i archiwizowanie (w teczce/segregatorze) bieżącej dokumentacji SU. Obrady Zarządu SU zwoływane są przez Przewodniczącego Zarządu SU lub na żądanie co najmniej połowy członków Zarządu SU lub Opiekuna SU przynajmniej raz w miesiącu. 29

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Kompetencje Przewodniczącego Samorządu Uczniowskiego: a. kieruje pracą Zarządu SU, b. reprezentuje SU wobec dyrekcji szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz innych organizacji, c. przedstawia uczniom, dyrekcji, radzie pedagogicznej, radzie rodziców plan pracy Zarządu SU oraz sprawozdanie końcowe z działalności SU, d. zwołuje i przewodniczy zebraniom Zarządu SU oraz Rady Samorządów Klasowych, e. Sprawuje nadzór nad sekretarzem w zakresie prowadzenia dokumentowania działalności SU. 30

Temat: Życie szkolnej społeczności ABC demokracji samorządowej Organy wybieralne SU: Zarząd SU, Przedstawiciele Samorządów Klasowych oraz Opiekun SU, wybierane są co roku w określonym miesiącu. Wybory do organów SU są powszechne, równe, bezpośrednie, i odbywają się w głosowaniu tajnym. Prawo głosowania (czynne prawo wyborcze) posiada każdy uczeń szkoły. Prawo kandydowania (bierne prawo wyborcze) na: a. stałego członka Zarządu SU – posiada każdy uczeń szkoły, b. Przedstawiciela Samorządu Klasowego – posiada każdy uczeń danej klasy, c. Opiekuna SU – posiada każdy członek rady pedagogicznej. 31

Temat: Życie szkolnej społeczności Osobisty i społeczny rozwój uczniów Dzięki zaangażowanemu i odpowiedzialnemu uczestnictwu w wybranych formach działalności społecznej, uczniowie osiągają wiele korzyści w zakresie osobistego rozwoju, takich jak: ü wzbogacanie własnych umiejętności i doświadczeń, ü rozwijanie potrzeb, talentów, predyspozycji, zainteresowań, ü doświadczenie poczucia odpowiedzialności za przydzielone zadania, ü możliwość wytyczania i osiągnięcia wyznaczonych celów, ü nauczenie się dobrego gospodarowania wolnym czasem, ü możliwość poznawania i przebywania z innymi ludźmi, ü nauczenie się współpracy w zespole, 32

Temat: Życie szkolnej społeczności Osobisty i społeczny rozwój uczniów ü doświadczenie poczucia bycia potrzebnym, ü sprawdzenie kompetencji i samopoczucia w określonej roli, funkcji, zadaniu, ü uświadomienie swoich mocnych i słabych stron, ü poznanie własnych uczuć, ü pokonanie nieśmiałości, wstydu i własnych niedoskonałości, ü nabranie pewności siebie, ü osiągnięcie wysokiego poziomu zaangażowania i umiejętności, ü zdobycie określonego statusu społecznego. ü zdobycie wiedzy oraz doświadczenia zawodowego i życiowego, ü pomoc w wyborze kierunku studiów i przyszłej pracy zawodowej, ü odkrycie własnej drogi życiowej. 33

Temat 3: Prawa i obowiązki ucznia 34

Temat: Prawa i obowiązki ucznia Prawa ucznia w polskim prawie Źródła praw ucznia q Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. q Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. q Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej /wybrane/ q Statut szkoły 35

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie kształcenia Uczeń ma prawo do: ü bezpłatnej nauki w szkołach publicznych, ü powszechnego dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie, ü równych warunków kształcenia, ü bycia zapoznanym z programem nauczania, z jego treścią, celami i stawianymi wymaganiami, ü dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do jego możliwości, ü ubiegania się o zezwolenie na indywidualny program lub tok nauki, ü takiej organizacji zajęć dydaktycznych, która umożliwia godzenie zajęć sportowych z nauką (uczniowie uzdolnieni sportowo), 36

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie kształcenia cd. Uczeń ma prawo do: ü udziału w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych w przypadku trudności w nauce, ü pobierania nauki we wszystkich typach szkół, zgodnie z jego indywidualnymi potrzebami i predyspozycjami, ü zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych, ü spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą (za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora szkoły, w obwodzie której uczeń mieszka), ü zapewnienia mu przez rodziców warunków umożliwiających przygotowanie się do zajęć szkolnych. 37

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie systemu oceniania Uczeń ma prawo do: ü zapoznania się na początku każdego roku z wymaganiami edukacyjnymi niezbędnymi do uzyskania poszczególnych ocen klasyfikacyjnych, wynikającymi z realizowanego przez nauczyciela programu nauczania, oraz ze sposobami sprawdzania osiągnięć edukacyjnych, ü bycia poinformowanym na początku każdego roku szkolnego przez wychowawcę klasy o warunkach, sposobach i kryteriach oceny zachowania, ü jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu, ü tego, aby ocena była jawna zarówno dla niego, jak i jego rodziców (opiekunów prawnych), ü uzyskania od nauczyciela ustalającego ocenę jej uzasadnienia (konieczny jest wniosek), 38

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie systemu oceniania cd. Uczeń ma prawo do: ü udostępnienia zarówno jemu, jak i jego rodzicom lub prawnym opiekunom sprawdzonych i ocenionych pisemnych prac kontrolnych oraz innej dokumentacji dotyczącej oceniania, ü bycia poinformowanym przed rocznym, klasyfikacyjnym zebraniem plenarnym rady pedagogicznej o przewidywanych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i zachowania, ü obecności rodziców lub prawnych opiekunów (w charakterze obserwatorów) w trakcie zdawania egzaminu klasyfikacyjnego, ü oceny zachowania, po uprzednim zasięgnięciu przez wychowawcę opinii nauczycieli, uczniów danej klasy oraz ocenianego ucznia. Ocena zachowania nie wpływa na oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych. 39

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie edukacji pozalekcyjnej Uczeń ma prawo do: ü udziału w zajęciach pozalekcyjnych, umożliwiających rozwijanie własnych zainteresowań i uzdolnień, ü bycia poinformowanym przez dyrektora o organizacji, terminach przeprowadzania i warunkach udziału w konkursach, olimpiadach i turniejach, ü uczestniczenia w działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi szkoły, ü działania na terenie szkoły w samorządzie uczniowskim, wolontariacie, stowarzyszeniach i organizacjach, ü redagowania gazety szkolnej ü podtrzymywania tożsamości narodowej, etnicznej, językowej, religijnej. 40

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej Uczeń ma prawo do: ü korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej i organizowanej przez szkołę, polegającej na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych oraz edukacyjnych, a także na rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych, wynikających w szczególności: z niepełnosprawności, z niedostosowania społecznego, z zagrożenia niedostosowaniem społecznym, ze szczególnych uzdolnień, ze specyficznych trudności w uczeniu się, z zaburzeń komunikacji językowej, z choroby przewlekłej, z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych, z niepowodzeń edukacyjnych, z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową, sposobem spędzania wolnego czasu, kontaktami środowiskowymi, z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, 41

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej Uczeń ma prawo do: ü pomocy ze strony poradni psychologiczno-pedagogicznych, ü uzyskania opinii poradni w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych do jego indywidualnych potrzeb, ü pomocy psychologiczno-pedagogicznej świadczonej w szkole w postaci m. in. : klas terapeutycznych, zajęć rozwijających uzdolnienia, zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym, zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej, porad i konsultacji. Korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest dobrowolne i nieodpłatne. 42

Temat: Prawa i obowiązki ucznia W zakresie bezpieczeństwa i higieny warunków nauki Uczeń ma prawo do: ü tego, aby tygodniowy rozkład zajęć dydaktyczno-wychowawczych był ustalany z uwzględnieniem równomiernego obciążenia zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia, różnicowania zajęć w każdym dniu, niełączenia w kilkugodzinne jednostki lekcyjne zajęć z tego samego przedmiotu, ü bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania oraz opieki w czasie pobytu w szkole, jak również podczas zajęć obowiązkowych i nieobowiązkowych organizowanych przez szkołę poza jej terenem. 43

Temat: Prawa i obowiązki ucznia Obowiązki ucznia § § § Przykładowe obowiązki ucznia wymieniane w statutach i regulaminach szkół: udział w zajęciach edukacyjnych, przygotowywanie się do nich, oraz właściwe zachowanie w ich trakcie, usprawiedliwianie, w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych, dbanie o schludny wygląd oraz noszenie odpowiedniego stroju, regulaminowe zachowanie wobec nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz pozostałych uczniów, przestrzeganie ustalonych warunków korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych na terenie szkoły. 44

Temat: Prawa i obowiązki ucznia Formy naruszania godności i praw ucznia § § § § § stosowanie przemocy fizycznej lub przemocy psychicznej, wyśmiewanie, dokuczanie, szykanowanie, czyny nierządne, molestowanie seksualne, szantaż, korupcja, narażenie uczniów na utratę zdrowia, włączanie uczniów do form protestów, których celem miałaby być obrona własnych interesów, wykorzystywanie swojej pozycji do osiągania korzyści osobistych kosztem ucznia, jego rodziców lub prawnych opiekunów, niska kultura słowa (agresja słowna, wulgarne słownictwo), udzielanie niedozwolonej pomocy uczniom podczas egzaminów, propagowanie rasizmu, szerzenie nienawiści. 45

Temat 4: Współczesny rynek pracy Nie wystarczy umieć pracować, trzeba jeszcze pracować. Gabriel Laub 46

Temat: Współczesny rynek pracy Schemat współczesnego społeczeństwa polskiego ü wyższa kadra kierownicza w administracji państwowej; ü dyrektorzy przedsiębiorstw; ü inteligencja nietechniczna /lekarze, pracownicy naukowi/; ü inteligencja techniczna /inżynierowie/; ü technicy; ü pracownicy administracyjni średniego szczebla; ü pracownicy biurowi; ü właściciele firm; ü pracownicy placówek handlowych; ü brygadziści; ü robotnicy wykwalifikowani; robotnicy niewykwalifikowani; ü pracownicy fizyczni usług; ü robotnicy rolni; ü właściciele gospodarstw. 47

Temat: Współczesny rynek pracy Umiejętności kluczowe – uniwersalne Przygotowanie absolwentów do pracy i funkcjonowania w nowej rzeczywistości społecznej i na zmieniającym się rynku pracy wymaga kształtowania u uczniów umiejętności uniwersalnych, ponadzawodowych, zwanych umiejętnościami kluczowymi. Pojęcie to wiąże się z nowymi wymaganiami wobec pracownika, od którego oczekuje się nie tylko umiejętności rozwiązywania zadań typowych dla danego zawodu, ale jednocześnie wykonywanie trzech różnych zakresów czynności: planowania, realizacji i kontroli wyników swoich działań. 48

Temat: Współczesny rynek pracy Umiejętności kluczowe – uniwersalne Katalog uniwersalnych umiejętności kluczowych: ü komunikowanie się; ü praca w grupie; ü samodzielne podejmowanie decyzji; ü korzystanie ze swoich praw; ü samokształcenie; ü rozwiązywanie problemów w twórczy sposób; ü posługiwanie się komputerem; ü „poruszanie się” (mobilność) na zmieniającym się rynku pracy; ü organizowanie własnego stanowiska pracy. 49

Temat 5: Plany edukacyjne – wybór zawodu Życzenia nie spełniają się same. Samemu trzeba spełniać swoje życzenia. Wiesław Łukaszewski 50

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych (J. L. Holland) Do którego zawodu masz szczególne preferencje zawodowe? Sprawdź swój typ osobowości! Teoria Hollanda jest jedną z teorii dotyczących rozwoju zawodowego, w której preferencje zawodowe są kształtowane w relacji do środowisk zawodowych. Według tej teorii wyróżnia się następujące preferencje zawodowe: 51

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych q Typ realistyczny Reprezentowany jest przez osoby, które lubią poprzez działanie rozwiązywać różne problemy. W pracy używają maszyn, narzędzi przy obsłudze obiektów, produkcji, przetwarzaniu surowców, ich wydobywaniu, przy uprawie roślin, hodowli zwierząt. Dobrze się czują realizując zadania, w których trzeba się napracować fizycznie. 52

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych Typ realistyczny cd. Wymagane umiejętności: zdolności mechaniczne, manualne, siła fizyczna, koordynacja wzrokowo-ruchowa, talenty praktyczne, przestrzeganie reguł. Preferowane wartości: zdrowy rozsądek, uczciwość, korzyści materialne uzależnione od efektów pracy, mocny charakter, odważny styl życia. Preferowane czynności: związane z aktywnością fizyczną. Określa siebie jako człowieka praktycznego, konserwatywnego, posiadającego lepsze zdolności manualne niż społeczne. Postrzegany przez innych jako wytrwały, szczery, gospodarny, polegający na sobie. Unika zawodów, w których przeważają kontakty z innymi ludźmi. Typowe zawody: elektryk, grawer, kierowca, mechanik, optyk, pilot, tokarz, tapicer i inne zawody rzemieślnicze. Zawody związane z przetwórstwem surowców, leśnik, ogrodnik, rolnik. 53

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych q Typ badawczy Dąży do zrozumienia otaczającego świata, poszukuje prawdy, analizując rzeczy, zjawiska, myśli, uczucia. Lubi w pracy spotykać się z abstrakcyjnymi, skomplikowanymi problemami, wyzwaniami, oceniać, tworzyć teorie. 54

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych Typ badawczy cd. Wymagane umiejętności: studiowania i pogłębiania wiedzy, naukowe, analityczne, matematyczne, techniczne, łatwość wysławiania się i pisania prac wzbogacających aktualny stan wiedzy. Preferowane czynności: intelektualne, analityczne, ukierunkowane na pokonywanie nieoczekiwanych utrudnień. Widzi siebie jako osobę inteligentną, metodyczną, sceptyczną, dokładną, posiadającą znajomość rzeczy. Postrzegany przez innych jako inteligentny, wykształcony, niezależny, introwertywny. Unika sytuacji wymagających zdolności przywódczych. Typowe zawody: antropolog, astronom, archeolog, biolog, chemik, filozof, geolog, geograf, fizyk, farmaceuta, matematyk, historyk, meteorolog, programista, politolog, statystyk, socjolog. 55

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych q Typ artystyczny Lubi się zajmować sztukami pięknymi, muzyką, literaturą; rozwija pomysły, koncepcje, tworzy nowe rzeczy. Preferuje zachowania kreatywne, niecodzienne sytuacje, wymianę myśli. Woli pracować w sytuacjach nieplanowanych, wykorzystując swoją wyobraźnię i zdolności twórcze. Problemy rozwiązuje przez tworzenie. 56

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych Typ artystyczny cd. Wymagane umiejętności: sprawność rąk, oczu, wyostrzony słuch, inteligencja i kreatywność, aby z fantazją uprawiać sztuki piękne, muzykę oraz pisarstwo. Preferowane wartości: oryginalność, niezależność, idealizm, piękno. Preferowane czynności: aktywność intelektualna, twórczość muzyczna, aktorska, literacka, plastyczna, rzeźbiarska. Określa siebie jako osobę obdarzoną wyobraźnią, otwartą na otoczenie, niezależnego intelektualistę. Postrzegany przez innych jako skomplikowany idealista, niezwykły, wrażliwy, twórczy, niedbały, niepraktyczny. Unika rutyny i ustalonych reguł. Typowe zawody: aktor, architekt, dyrygent, dekorator wnętrz, fotograf, ilustrator, kompozytor, malarz, muzyk, pisarz, projektant mody, plastyk, reżyser, rzeźbiarz, tancerz, wizażysta. 57

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych q Typ społeczny Lubi zajęcia z innymi ludźmi; pomaga, doradza, wyjaśnia, informuje, opiekuje się innymi, leczy. W pracy z innymi używa słów, uczuć, idei. 58

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych Typ społeczny cd. Wymagania: uzdolnienia – talenty społeczne, umiejętność kontaktowania się i postępowania z innymi, empatia, życzliwość, kojące oddziaływanie na innych. Preferowane wartości: sprawiedliwość, odpowiedzialność, idealizm, rozumienie innych, troska o ich dobro. Preferowane czynności: praca z innymi, w celu udzielenia im pomocy i ułatwiania życia. Postrzega siebie jako osobę empatyczną, cierpliwą, odpowiedzialną, wyrozumiałą, otwartą na problemy innych. Postrzegany przez innych jako taktowny, cierpliwy, przyjazny, uczynny, miły, uprzejmy, współczujący, serdeczny, wielkoduszny. Unika czynności o charakterze technicznym, manualnym, wymagających dużego wysiłku fizycznego. Typowe zawody: fizykoterapeuta, bibliotekarz, hostessa, ksiądz, kelner, lekarz, logopeda, masażysta, nauczyciel, psycholog, pracownik socjalny, policjant, ratownik, pielęgniarka, stewardesa, trener. 59

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych q Typ przedsiębiorczy Lubi pracę z ludźmi, ale ukierunkowaną na osobiste korzyści. Lubi mieć władzę, pieniądze, wpływać na innych, kierować, przewodzić, przekonywać innych do celów organizacyjnych lub osiągnięć ekonomicznych. 60

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych Typ przedsiębiorczy cd. Wymagania: umiejętności z zakresu kierowania, nakłaniania innych, organizowania, pewność siebie, zdolności krasomówcze. Preferowane wartości: władza, sukces finansowy i społeczny, wpływy. Preferowane czynności: nakłanianie, kierowanie. Postrzega siebie jako osobę towarzyską, pewną siebie, energiczną, optymistyczną, podejmującą ryzyko, ugodową, popularną. Postrzegany przez innych jako osoba bystra, ambitna, dbająca o zysk, energiczna, władcza, pewna siebie, przyciągająca uwagę, poszukująca przyjemności, impulsywna. Unika skomplikowanych zagadnień naukowych. Typowe zawody: adwokat, agent ubezpieczeniowy, akwizytor, dyplomata, doradca (np. podatkowy), księgarz, makler, menedżer, notariusz, prawnik, zaopatrzeniowiec. 61

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych q Typ konwencjonalny Lubi zajęcia i zawody z danymi, ich porządkowaniem i strukturalizowaniem. Lubi porządek i bezpieczeństwo. Rozwiązuje problemy według ustalonych zasad, instrukcji, reguł i procedur działania, poleceń zwierzchników. 62

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych Typ konwencjonalny cd. Wymagania: uzdolnienia urzędnicze i organizacyjne, rzetelność, dokładność, subordynacja, umiejętność ścisłego przestrzegania instrukcji. Wartości preferowane: oszczędność, konformizm, zarabianie pieniędzy. Postrzega siebie jako osobę sumienną, dokładną, nierozrzutną, praktyczną, dokładną. Postrzegany przez innych jako systematyczny, zasadniczy, skuteczny, rozważny, kontrolujący się, pedantyczny, bez wyobraźni. Unika konfliktów, problemów interpersonalnych, pracy, której brak jasnych instrukcji. Typowe zawody: archiwista, bileter, inkasent, kasjer, agent celny, agent ubezpieczeniowy, edytor, kosztorysant, księgowy, notariusz, radca prawny, recepcjonista, rzeczoznawca, statystyk, syndyk, stenograf, urzędnik biurowy, technik BHP, wizytator. 63

Temat: Plany edukacyjne – wybór zawodu Typy osobowości zawodowych W praktyce typy czyste występują rzadko. Zdarza się, że u jednej osoby mogą dominować cechy charakterystyczne dla dwóch typów, np. badawczo-realistyczny, społeczno-artystyczny, itd. Może powodować to bądź różnorodność preferowanych zawodów, bądź różnorodność atrakcyjnych, odmiennych w swym charakterze stanowisk pracy, w obrębie jednego zawodu. Wielu uczniom krótkie opisy 6 typów mogą nie wystarczyć do dokonania porównania i oceny, czy wymagania stawiane przez zawód, którego się uczą, są zgodne z jego typem osobowości. Zresztą nie wszystkie zawody zostały tu zaprezentowane. Dla uczniów tych mogą być pomocne badania psychologiczne przy użyciu takich środków, jak np. testy zawodowe, które powstały na podstawie tej teorii. 64

Bibliografia Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Korzeniowski J. : Edukacja obywatelska 14. Niezbędnik opiekuna samorządu uczniowskiego, ZCDN, Szczecin 2015. Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem, Szkoła podstawowa. Wiedza o społeczeństwie, Warszawa 2017. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej /wybrane/. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe. https: //samorzad. ceo. org. pl/strona/czym-jest-samorzad http: //testy-zawodowe. pl/praca/8, typy-osobowosci-zawodowej 65