II EKONOMIJA NAUKA O RACIONALNOM EKONOMSKOM IZBORU UVODNE

II. EKONOMIJA - NAUKA O RACIONALNOM EKONOMSKOM IZBORU • UVODNE NAPOMENE 1. EKONOMIJA JE DINAMIČNA NAUČNA DISCIPLINA KOJA PRUŽA: • NAUČNA OBJAŠNJENJA MEHANIZAMA FUNKCIONISANJA PRIVREDE • PREPORUKE KREATORIMA EKONOMSKE POLITIKE O NAČINU UPRAVLJANJA PRIVREDOM

2. OBLASTI KOJE PROUČAVA EKONOMIJA • PITANJA KOJA DOBRA I USLUGE PROIZVODITI. . . • KRETANJA U CIJELOJ PRIVREDI (PROIZVODNJA, CIJENE, ZAPOSLENOST, TRGOVINU. . . • PROUČAVA NOVČANE TOKOVE (N-R-N plus. . . ) • MEĐUNARODNE EKONOMSKE ODNOSE (TEKUĆE I KAPITALNE) • SPOSOBNOST PRIBAVLJANJA NEOPHOD. DOBARA ZA ŽIVOT • KAKO OSTVARITI "MAKSIMALNE REZULTATE UZ MINIMALNA ULAGANJA"

DEFINICIJA EKONOMIJE • EKONOMIJA JE NAUČNA DISCIPLINA • KOJA PROUČAVA OSNOVNA PRAVILA PONAŠANJA I EKONOMSKE ZAKONITOSTI U EKONOMSKIM AKTIVNOSTIMA. U SVAKOJ EPOHI EKONOMIJA : • PROUČAVA EKONOMSKE AKTIVNOSTI KAKO DRUŠTVO KORISTI OSKUDNE RESURSE RADI PROIZVODNJE ROBE I USLUGA I VRŠI NJIHOVU RASPODJELU MEĐU ČLANOVIMA DRUŠTVA

NASTAVAK REZIME: • EKONOMIJA NA NAJBOLJI NAČIN UPOTREBLJAVA OGRANIČENA SREDSTVA - DA NAPRAVI SKLAD IZMEĐU POTREBA LJUDI ZA ROBAMA I USLUGAMA I OGRANIČENIH IZVORA, • RESURSA (RAD, MAŠINE, SIROVINE).

PREDMET PROUČAVANJA EKONOMIJEPOZITIVNA EKONOMIJA • POZITIVNA EKONOMIJA PROUČAVA CILJEVE I NAUČNO OBJAČNJAVA KAKO PRIVREDA FUNKCIONIŠE. • CILJ POZITIVNE EKONOMIJE JE DA PROUČI KAKO DRUŠTVO DONOSI ODLUKE O PROIZVODNJI, RAZMENI, RASPODJELI I POTROŠNJI. • POZITIVNA EKONOMIJA JE SLIČNA PRIRODNIM NAUKAMA, FIZICI, GEOLOGIJI, ASTRONOMIJI. . .

NORMATIVNA EKONOMIJA • NORMATIVNA EKONOMIJA NUDI PREPORUKE U FUNKCIONISANJU PRIVREDE ZASNOVANE NA LIČNOM PRORAČUNU (PROCJENI) MIŠLJENJA • KADA VLADA POVEĆA POREZ NA ZLATNI NAKIT, CIJENA NAKITA SE POVEĆAVA.

ODNOS POZITIVNE I NORMATIVNE EKONOMIJE • ODNOS POZITIVNE I NORMATIVNE EKONOMIJE ILUSTRUJEMO PRIMJEROM: STARIJE OSOBE IMAJU VISOKE TROŠKOVE ZA LIJEKOVE PA VLADA TREBA DA DOTIRA DIO TROŠKOVA. • PRVI DIO JE TVRDNJA U POZITIVNOJ EKONOMIJI (SKUP LIJEK) • DRUGI DIO JE SAVJET ŠTA VLADA DA RADI (LIČNNI STAVMIŠLJENJE)

POJAM MAKRO I MIKROEKONOMIJE (Grčki: macros - veliki; oikonomia-privreda-proučava velike agregatne veličine) • NASTANAK POJMA MAKROEKONOMIJA VEZUJE SE ZA J. M. KEJNSA POSLIJE POJAVE VELIKE EKONOMSKE KRIZE • MAKROEKONOMIJA NAGLAŠAVA MEĐUSOBNI ODNOS U PRIVREDI KAO CJELINI, TRI AGREGATA: PRIVREDA, DRŽAVA, STANOVNIŠTVO

TRI ETAPE MAKROEKONOMSKE ANALIZE • PRVA: POSTAVLJA SE OKVIR ZA NAJZNAČAJNIJA MAKROEKONOMSKA PITANJA RADI RAZUMJEV. PROCESA DONOŠENJA ODLUKA PREDUZEĆA I DOMAĆINSTAVA • DRUGA: VRŠI SE SAGLEDAVANJE POJEDINAČNIH ODLUKA PREDUZEĆA I DOMAĆINSTVA-RADI SAGLEDAVANJA OPŠTIH TENDENCIJA • TREĆA: PREDVIĐAJU SE BUDUĆA KRETANJA ČIME SE DOBIJA ODGOVOR DA LI POSTAVLJENI OKVIR REALAN • POSEBNO SE CIJENE EFEKTI MJERA MONETARNE I FISKALNE POLITIKE DRŽAVE

MIKROEKONOMIJA (Grčki: micros-mali; oikonomia-privreda- izučavanje pojed ekon. pojava) PROUČAVA PRIVREDNE SUBJEKTE • (PREDUZEĆA I STANOVNIŠTVO) SA STANOVIŠTA PROIZVODNJE, FOMIRANJA I RASPODJELE AKUMULACIJE I DOBITI; FORMIRANJA CIJENA, PROIZVODNJE I DISTRIBUCIJE ROBA, I USLUGA, POJEDINAČNA TRŽIŠTA, ŠTEDNJU I AKUMULACIJU, ŽIVOTNI STANDARD I LIŠNU POTROŠNJU ITD. • NE POSTOJI KONFLIKT IZMEĐU MAKRO I MIKRO EKONOMIJE.

METODE I NAUČNI PRISTUP IZUČAVANJA EKONOMIJE • EKONOMSKI MODELI-EKONOMSKA TEORIJA MOŽE BITI IZRAŽENA VERBALNO, MATEMATIČKI I GRAFIČKI. • SVAKI EKONOMSKI MODEL MORA SADRŽAVATI SLIJEDEĆE KOMPONENTE: • A)Definicije b) Pretpostavke c) Jednu ili više hipoteza d) jedno ili više predviđanja

NUČNO-TEHNIČKI POSTUPCI BITNI ZA EKONOMSKA KRETANJA 1) POSMATRANJE EKON. DOGAĐAJA U PROŠLOSTI (Inflacija u SRJ i Srbiji) 2) EKONOMSKA ANALIZA UZIMA U OBZIR ČINJEN. I ISTORIJU (npr. ogranič. uvoza. ) 3) STATISTIČKA ANALIZA DAJE POTPUNIJE RAZUMJEVANJE EKONOMSKE AKTIVNOSTI (teorija vjerovatnoće i ekonometrije. . . ) 4) EKSPERIMENTI U EKONOMIJI IMAJU SPECIFIČNO MJESTO (npr. reakcije ljudi na vladine mjere da poveća dohotke siromašnima. . . ) TEHNIKA: Posmatranje, ekonomska analiza, statistika i eksperimenti čine pristup po kome ekon. nauka napreduje i razotkriva ekonomske zakonitosti.

NASTAVAK 5) CJELINA JE UVIJEK NEŠTO VIŠE OD PROSTOG ZBIRA SVOJIH SASTAVNIH DIJELOVA (zbog njihove međuzavisnosti) 6) SUBJEKTIVNOST-JE MOŽDA NAJVEĆA PREPRIJEKA U IZUČAVANJU EKON. (treba biti parlamentaran prema drugima) 7) ZAKON OSKUDNOSTI (srž ekonomije- nema društva gdje su dobra neogranič. -ima zemalja gdje mnogi gladuju)

OSNOVNE EKONOMSKE ZAKONITOSTI • EKONOMSKI ZAKONI IZRAŽAVAJU UNUTRAŠNJE, SUŠTINSKE VEZE KOJE POSTOJE IZMEĐU I UNUTAR EKONOMSKIH ODNOSA • SPECIFIČNOSTI EKONOMSKIH ZAKONA: – OBJEKTIVNI ZAKONI – NEMAJU STEPEN OPŠTOSTI I UNIVERZALNOSTI PRIRODNIH ZAKONA – ISTOVREMENO IZRAŽAVAJU DIJALEKTIČKI KARAKTER I DIJALEKTIČKE ZAKONITOSTI EKONOMSKOG PROCESA U DRUŠTVU U KOJEM SE ISPOLJAVAJU

OBJEKTIVNOST EKONOMSKIH ZAKONA • DJELUJU NEZAVISNO OD STEPENA NAŠE SPOZNAJE I SPOZNAJE RAZLOGA NJIHOVOG DEJSTVA • NEMOGUĆNOST SVJESNE LJUDSKE AKTIVNOSTI DA NEUTRLIŠE DEJSTVO EKONOMSKIH ZAKONITOSTI

NEMAJU STEPEN OPŠTOSTI I UNIVERZALNOSTI PRIRODNIH ZAKONA • NEPRESTANO MJENJANJE TEHNIKA I TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE, ORGANIZACIJE RAD. . . • „ISTORIJSKI ZAKONI“, USLOVLJENI VREMENSKI I PROSTORNO • DVA BITNA POCES: 1) priroda i tehnologija i 2) društvena organizacija rada

IZRAŽAVAJU DIJALEKTIČKI KARAKTER I DIJALEKTIČKE ZAKONITOSTI EKONOMSKOG PROCESA • JEDINSTVO I SUPROTNOST I UZAJAMNO USLOVLJAVANJE KVANTITATIVNIH I KVALITATIVNIH EKONOMSKIH STANJA • IDENTIČNOST SA DIJALEKTIČKIM KRETANJIMA • ODNOS: ČOVJEK – MATERIJALNA PROIZVODNJA

OSNOVNI PRAVCI I ŠKOLE U RAZVOJU EKONOMIJE

1. KLASIČNA EKONOMSKA MISAO • • GLAVNI PREDSTAVNICI: Adam Smit i D. Rikardo ŠKOLA EKONOMSKOG LIBERALIZMA TRAJE OD 17. DO 19. VIJEKA POLAZE OD PRINCIPA "NEVIDLJIVE RUKE" TRŽIŠTA, BEZ MIJEŠANJA DRŽAVE U UNUTRAŠNJI ŽIVOT • A. SMIT: "SVAKI POJEDINAC NASTOJI ŠTO JE NAJVIŠE MOGUĆE DA UPOSLI SVOJ KAPITAL NA DOBROBIT DOMAĆE PROIZVOD-NJE KAKO BI DOMAĆI DRUŠTVENI PROIZVOD BIO VEĆI"

Nastavak • IZDVAJA TRI NAJVAŽNIJA TRŽIŠTA: – TRŽIŠTE ROBE – TRŽIŠTE RADNE SNAGE – TRŽIŠTE KAPITALA • RAVNOTEŽA MEĐU NJIMA SE USPOSTAVLJA NA BAZI: – NIVOA CIJENA – REALNIH ZARADA – KAMATNE STOPE