I Warunki rozwoju teatru II Gatunki dramat pasterski

I/ Warunki rozwoju teatru II/ Gatunki: dramat pasterski, tragikomedia, tragedia, komedia III/ Pierre Corneille (1606 -1684) 1/ Corneille autor: komedii, tragikomedii, tragedii 2/ Wybrane aspekty: heroizm corneillowski, dramaturgia utworów, Corneille teoretyk

Ewolucja teatru : - Richelieu i nowa polityka w dziedzinie teatru, zespół 5 autorów (Colletet, Rotrou, Boisrobert, L’Estoile et Corneille), królewskie wsparcie finansowe, 1641 -nakaz królewski rehabilitujący zawód aktora - Mazarin koniec wsparcia finansowego, teatr wytworny, opera włoska (Torelli) -Ludwik XIV powrót do centralizacji sztuki (Colbert, Petite Académie) - Od 1670 stopniowy schyłek

"J'assure votre Grandeur devant Dieu que je n'ai jamais lu aucune comédie, ni de Molière, ni de Racine, ni de Corneille; ou au moins, je n'en ai jamais lu une entière" (P. Caffaro à Bossuet) nigdy nie przeczytałem żadnej sztuki Moliera, Racine’a, Corneille’a, a w każdym razie nigdy nie przeczytałem całej

Sale teatralne w Paryżu: l'hôtel de Bourgogne (hotel Burgundzki), sala Palais-Cardinal, sala du Marais, Teatr Palais-Royal (dawny Palais-Cardinal) Sale w Luwrze (dwie sale: duża sala balowa i sala Petit-Bourbon)

1ère représentation de Mirame au Palais Cardinal en présence du Dauphin, d'Anne d'Autriche, de Louis XIII et de Richelieu, 1641

Trupy aktorskie: Comédiens du Roi ou Grands Comédiens, czyli trupa Hotelu Burgundzkiego : (Valleran, Bellerose, Montfleury, Floridor, Gros-Guillaume, Gaultier-Garguille, Turlupin, aktorki : la Du Parc et La Champmeslé); Trupa du Marais (Montdory – pierwszy Roderyk, Floridor, komik Jodelet) Trupa Moliera (Madeleine i Armande Béjart, Mlle de Brie, la Du Parc, La Grange i Jodelet). Aktorzy włoscy (Tiberio Fiorelli -Scaramouche). 1680 : Komedia Francuska

Hôtel de Bourgogne vers 1634 -1635 Au centre de gauche à droite, Turlupin, Gaultier-Garguille et Gros-Guillaume Gravure d'Abraham Bosse

Théocrite, Idylles (Teokryt, Sielanki), Virgile, Bucoliques (Wergiliusz, Bukoliki) Le Tasse, L'Aminta (Tasso, Aminta), Guarini, Il Pastor Fido (Wierny pasterz), L'Astrée (Astrea) Dramat pasterski może mieć cechy : komedii (Le Charme de la voix de Thomas Corneille, Mélicerte de Molière), tragedii (Pyrame et Thisbé de Théophile de Viau), tragikomedii (Sylvie, La Silvanire de Mairet, Les Bergeries de Racan) Dramat pasterski : gatunek mieszany, zagmatwane związki miłosne (łańcuch miłości). Przeszkoda w sercach. Mag. Ex. Bergeries de Racan, 1624: Tisimandre → Ydalie → Alcidor ↔ Arténice← Lucidas

Pierre Corneille (1606 -1684) Komedie: Mélite (Melita), (1629), La Veuve (Wdowa), (1631), La Suivante (1632), La Place Royale (1634), L'Illusion comique („Komedia złudzeń) (1636), Le Menteur (Łgarz)(1643), Tragikomedie: Clitandre (Kiltander)(1631), le Cid (1637) Tragedie: Horace (Horacjusze)(1640), Cinna (Cynna)(1641), Polyeucte (Polieuktos) (1642), La Mort de Pompée (1643), Nicomède (1651), Attila (1667), Tite et Bérénice, (1670), Suréna (1674)

Okresy w twórczości Corneille’a: 1629 -1636: pierwsze próby, 1637 -1642: arcydzieła 1643 -1652: 8 sztuk, w których Corneille proponuje różne koncepcje budowania tragizmu, 1652 -1659: Corneille nie pisze dla teatru, 1659 -1674: powrót, więcej porażek niż sukcesów

Tragikomedia: gatunek nieregularny, typowy dla okresu baroku, kompozycja rozczłonkowana, otwarta, oparta na kilku osiach, wątki się mieszają, wrażenie ruchu, komplikacji, tematy powieściowe, czasem szczęśliwe zakończenie. Pierre du Ryer, André Mareschal, Pierre Corneille, Jean Mairet, Jean Rotrou, Georges de Scudéry 1628 François d'Ogier, wstęp do Tyr et Sidon Jean de Schélandre 1631, Jean Mairet, Silvanire, tragikomedia pastoralna

Le Cid, (Cyd) 1636/1637, źródło: Les Enfances du Cid, de Guillén de Castro (1618) Je sais ce que je vaux, et crois ce qu'on m'en dit: Pour me faire admirer, je ne fais point de ligue, J'ai peu de voix pour moi, mais je les ai sans brigue. Je ne dois qu'à moi seul toute ma renommée Et pense toutefois n'avoir point de rival A qui je fasse tort en le traitant d'égal. rozgłos zawdzięczam wyłącznie sobie samemu, jednakże myślę, że nie uchybiam żadnemu rywalowi, traktując go na równi ze mną P. Corneille, Excuse à Ariste półtora miesiąca po wystawieniu ( Cyda)

Jean Mairet, L'Auteur du vrai Cid espagnol à son traducteur français, mars 1637 [Autor hiszpańskiego Cyda do francuskiego tłumacza] Ingrat! Rends - moi mon Cid jusques au dernier mot. Après tu connaîtras, Corneille déplumée. Que l’esprit le plus vain est souvent le plus sot, et qu’enfin tu me dois toute ta renommée. [Niewdzięczniku! Oddaj mi mego Cyda aż po ostatnie słowo. Potem dowiesz się, oskubana wrono, że umysł najbardziej próżny często jest najgłupszy i że w końcu to mnie zawdzięczasz całą swoją sławę. ]

Georges de Scudéry, Observations sur Le Cid, (Obserwacje o Cydzie) Jean Chapelain, Les Sentiments de l'Académie sur Le Cid ( Opinie Akademii Francuskiej na temat tragikomedii Cyd)

Horace ( Horacjusze, 1640), sztuka dedykowana Richelieumu, temat bratobójstwa i granic służby ojczyźnie W sztuce : Horacjusz (Rzym, mąż Sabiny, siostry Kurjacjusza) Kurjacjusz (Alba, narzeczony Kamili, siostry Horacjusza) Ludwik XIII ożeniony z Anną Austryjaczką, siostrą Filipa IV , króla Hiszpanii Filip IV ożeniony z Elżbietą de Bourbon, siostrą Ludwika XIII

Cinna ou La Clémence d'Auguste , 1641 (Cynna albo łaskawość Augusta) źródło jeden z rozdziałów De clementia Seneki i parafraza tego fragmentu w Próbach Montaigne’a. Aktualności: spisek zorganizowany przez Mme de Chevreuse - hrabia de Chalais stracony w 1626, rebelia hrabiego de Soissons zakończona w 1641, konspiracja Cinq-Mars’a, stracony w 1642 i w 1643 spisek kierowany przez diuka de Beaufort (wnuka Henryka IV) przeciw Mazariniemu (conspiration des Importants), więziony przez 5 lat. Cynna – refleksja o prawowitości władzy i o skuteczności łaski jako broni politycznej.

Heroizm - męstwo, zdolność dokonywania wielkich czynów i postępowanie odważne, etycznie godne Predyspozycje: bohater musi być dobrze urodzony (noble) i ponad wszystko dbać o dobre imię swoje i całego rodu (généreux, od łac. genus). Ma być nieugięty, mężny (la vertu od łac. vir -mężczyzna, bohater). Męstwo, odwaga, ale też cnota, postawa i czyny zgodne z dobrem etycznym.

Examens i Les trois discours (De l'utilité et des parties du poème dramatique, Sur la tragédie, Sur les trois unités, d'action, de jour et de lieu; Trzy rozprawy, O użyteczności i częściach składowych utworu dramatycznego, O tragedii, O trzech jednościach akcji, czasu i miejsca) z 1660. Rodrigue et Chimène y ont cette probité sujette aux passions et ces passions font leur malheur, puisqu'ils ne sont malheureux qu'autant qu'ils sont passionnés l'un pour l'autre. Ils tombent dans l'infélicité de cette faiblesse humaine dont nous sommes capables comme eux; leur malheur fait pitié, cela est constant, et il en a coûté assez de larmes aux spectateurs pour ne le point contester. Cette pitié nous doit donner une crainte de tomber dans un pareil malheur et purger en nous ce trop d'amour qui cause leur infortune et nous les fait plaindre, mais je ne sais pas si elle nous la donne ni si elle le purge, et j'ai bien peur que le raisonnement d'Aristote sur ce point ne soit qu'une belle idée, qui n'ait jamais son effet dans la vérité (Discours sur la tragédie).

Mimo że w jego sztukach są zakochani, tematy są przede wszystkim etyczne i polityczne. Nie jest to błąd. Polityka jest dramatyczna, sprawia, że budzą się w ludziach silne emocje : ambicja, strach, chęć zemsty, łaska. Corneille mówi o tym z precyzją, z głęboką znajomością, z rozwagą i wyobraźnią, którą potem będzie miał Balzac w opisywaniu świata finansów i handlu. (A. Maurois, Corneille, cet auteur actuel)