I OSNOVNI POJMOVI U EKONOMIJI EKONOMIJA KAO DRUTVENA

I OSNOVNI POJMOVI U EKONOMIJI • EKONOMIJA KAO DRUŠTVENA NAUKA I. NASTANAK I RAZVOJ EKONOMIJE KAO NAUKE

1. POJAM EKONOMIJE A) Riječ "ekonomija" Od grčke riječi: • oikos (gazdinstvo, kuća) • nomos (pravilo, zakon, red) B) Riječ "politička" Dodali francuski merkantailisti u XVII vijeku (starogrčki, polis: država, grad)

DEFINICIJE GLAVNIH TEORETIČARA 2. ARISTOTEL (ČLAN PLATONOVE AKADEMIJE) (384 -322 P. N. E. ) • EKONOMIJA JE VJEŠTINA PRIBAVLJANJA DOBARA POTREBNIH ZA ŽIVOT I KORISNIH ZA KUĆU I DRŽAVU

ARISTOTEL PRVI DEFINISAO TRI FUNKCIJE NOVCA: • sredstvo plaćanja • mjera vrijednosti • gomilanje blaga NOVAC SAM PO SEBI NEMA VRIJEDNOST. (DEFINISAO DRŽAVU PO ORGANICISTIČKOM PRINCIPU)

3. IBN HALDUN • ARAPSKI FILOZOF (1332 -Tunis -1406 -Kairo) • (Velika statua u Tunisu) • SMATRA DA JE PRAVO NASTALA KADA I DRŽAVA • DO TADA SU VAŽILI ETIČKO-OBIČAJNI PRINCIPI PLEMENSKIH ZAJEDNICA • TRGOVINA NASTAJE NASTANKOM GRADOVA • JAK NOVAC I JAKA VOJSKA=JAKA DRŽAVA

4. ADAM SMIT • (1723 -1790) • (KNJIGA: BOGATSTVO NARODA) • SVE ŠTO SE DEŠAVA U EKONOMSKOM ŽIVOTU LJUDI PREDSTAVLJA ISTOVREMENO I SUPROSTAVLJANJE NJIHOVIH INTERESA • (PRIMER: A) PRODAVAC JEDNE ROBE-USLUGE JE KUPAC DRUGE ROBE-USLUGE; B) POSLODAVACI I ZAPOSLENI. . . itd)

ADAM SMIT • BITNE OSOBINE DRUŠTVENOG BOGATSTVA: – podložno je prisvajanju, – može da se razmjenjuje ("nevidljiva ruka" tržišta) – može da se uvećava putem ind. proizvodnje.

ADAM SMIT • TRI SU FUNKCIJE DRŽAVE: 1. ODBRANA ZEMLJE 2. DELJENJE PRAVDE 3. IZGRADNJA USTANOVA I JAVNI RADOVI

5. KARL MARKS • (1818 -1883) • (KNJIGA: KAPITAL) • Politička ekonomija, pored procesa stvaranja i raspodjele društvenog bogatstva obuhvata i – razmjenu (tržište) – potrošnju.

KARL MARKS • • ZA BANKE JE REKAO: Davaće kredite i ko ih ne može da vrati, One će zato propasti Država će ih spašavati i Eto vam komunizma ! PRVI JE U EKONOMIJU UVEO: KLASE (EKONOMSKOJ NAUCI DAO IDEOLOŠKU DIMENZIJU)

6. DŽON MAJNARD KEJNS • (1883 -1946) • (KNJIGA: OPŠTA TEORIJA ZAPOSLENOSTI, KAMATE I NOVCA) • TVORAC MODERNE MAKROEKONOMIJE • PRIVREDA SE SASTOJI IZ TRI SEKTORAAGREGATA: 1. FIRME; 2. DRŽAVA I 3. DOMAĆINSTVA

J. M. KEJNS • OSNOVAČ MMF I SVJETSKE BANKE (1944) • JEDAN OD TROJICE NAJVEĆIH EKONOMISTA SVIH VREMENA • (PORED A. SMITA I LEONA VALRASA)

LEON VALRAS • (VALRAS - 1834 -1910. franc. ekon. ) • KNJIGA: ELEMENTI ČISTE EKONOMIJE • (Tvorac teorije opšte ravnoteže - i danas osnovni koncept ekonomske teorije: cijene i količine-broj jednačina i broj nepoznatih su jednaki)

7. FRIDMAN MILTON • • (1912 -2006) AMERIČKI EKONOMISTA-NOBELOVAC (SUPROTAN KEJNSIJANIZMU) TVORAC TEORIJE NEOLIBERALNE EKONOMIJE • (CEO RADNI VIJEK NA ČIKAŠKOM UNIVERZITETU)

M. FRIDMAN • "OTAC" KVANTITATIVNE TEORIJE NOVCA • AUTOR CITATA "NEMA BESPLATNOG RUČKA" • DRŽAVNO RJEŠENJE NEKOG PROBLEMA JE OBIČNO LOŠE KAO I SAM PROBLEM

M. FRIDMAN • DRŽAVA NEMA KAPACITET DA KORIGUJE NEDOSTATKE TRŽIŠTA • ISTICAO SMANJIVANJE JAVNE POTROŠNJE • SISTEM ZASNOVAN NA SLOBODI DAJE NAJBOLJE REZULTATE

8. POL SAMJUELSON • • (1915 -2009) AMERIČKI EKONIMSTA - NOBELOVAC KNJIGA : OSNOVI EKONOMSKE ANALIZE NAJVEĆI EKONOMISTA DRUGE POLOVINE 20. VIJEKA

P. SAMJUELSON • OBIM DRŽAVNE INTERVENCIJE U EKONOMIJI VIJEKOVIMA POPRIŠTE POLITIČKE BORBE • POVRATAK LAISSEZ-FAIRE ERI (LESEFERLIBERALNA EKONOMIJA) NIJE VJEROVATAN

P. SAMJUELSON • KAKO TO DA VLAST NARODA, OD NARODA I ZA NAROD, STOJI NA LEĐIMA NARODA • PRIVATNO VLASNIŠTVO (PREDUZETNIŠTVO) JE SVE MANJE POTPUNO PRIVATNO (SLOBODNO)

SAMJELSON TRI ORUĐA DRŽAVNE POLITIKE: • POREZI SMANJUJU DOHODAK • IZDACI KOJI PODSTIČU PREDUZEĆA I RADNIKE • PROPISI I NADZORI USMJERAVAJU LJUDE DA OSTVARE ODREĐENA DOBRA I USLUGE

P. SAMJUELSON • PRIMJERI: – PROIZVODNJA HRANE (HACCP, HALAL. . . ) – PROIZVODNJA AUTOMOBILA -EKOSTANDARDI. . . ) – PROIZVODNJA TEHNIČKE ROBE (ISO STANDARDI) – BANKARSTVO (BAZELSKA PRAVILA, ISO. . . )

OSNOVNI TEORIJSKI PRAVCI U EKONOMIJI 9. LIBERALNI-A. Smit (I NEOLIBERALNI, Fridman. . . ) • INTERVENCIONISTIČKI (Kejns, Samjuelson. . . )

OSNOVNE POLUGE EKONOMIJE • PROIZVODNJA (I USLUGE) • TRŽIŠTE (KONKURENCIJA) • PRIMJER: UNIVERZITET SINERGIJA (2 PLUS 7)

OSNOVE TRŽIŠNE PRIVREDE • SVOJINA (PRIVATNA, DRŽAVNA. . . ) • UGOVORI (OSNIVAČKI, O ZAKUPU, O LIZINGU. . . ) • DRŽAVNA REGULATIVA - ZAŠTITA: PRIVREDNO PRAVO, KRIVIČNO PRAVO, O STEČAJU, O KONCESIJAMA. . . )