I Osman 1299 1324 Osmanl Devletinin kurucusu Osman

I. Osman (1299 1324) • Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Bey'dir. • Ertuğrul Gazi'nin vefatı üzerine Kayı Boyu'nun ileri gelenleri tarafından beyliğin başına getirildi. • Osman Bey, Kastamonu'daki Çobanoğulları Beyliği'nin yıkılışına kadar onlara bağlı kaldı (1291). • Bu tarihten itibaren Osman Bey, Türkiye Selçuklularının uç beyi haline geldi. Türkiye Selçuklu Sultanı III. Alaeddin Keykubat'ın İlhanlı hükümdarının yanına götürülüp gözaltına alınması üzerine, Anadolu'da ortaya çıkan otorite boşluğundan yararlanan Osman Bey, topladığı beylik kurultayı kararı ile 1299'da bağımsızlığını ilan etmiştir. • Anadolu Türk Beylikleri ile iyi geçinme siyaseti izleyen Osman Bey, Anadolu'da dini ve siyasi güçleri olan Ahilerin lideri Şeyh Edebali'nin kızıyla evlenerek bu teşkilatın da desteğini sağladı. • Osman Bey beyliğin başına geçtiği sıralarda, Bizans içte ve dışta bazı sorunlarla uğraştığı için Anadolu topraklarıyla ilgilenemiyordu. Bu dönemde Bizans'ın elinde Marmara'nın doğusu ve güneyinde Bursa, Bilecik, İznik ve İzmit gibi önemli merkezler bulunuyordu. • Osman Bey, bu bölgede bulunan ve merkezi dinlemeyen Bizanslı tekfurlardan (valilerden) Karacahisar, Yarhisar, İnegöl, Yundhisar ve Yenişehir'i aldı. • Osman Bey'in tekfurların elindeki kaleleri alarak İzmit'e kadar ilerlemesi üzerine Bizans İmparatoru, tekfurlar ile anlaşarak Osman Bey üzerine kuvvet yolladı ise de, bu kuvvetler Koyunhisar Savaşı'nda Osmanlı kuvvetlerine yenilmişlerdir (1302). • Bu savaşta Osmanlı ve Bizans kuvvetleri ilk defa karşıya gelmiş ve çağdaş bazı kaynaklar Osman Bey'den ilk defa bahsetmiştir. • Savaştan sonra Bursa civarındaki Kite Kalesi alınarak Bursa'nın üç tarafı Osmanlılar tarafından çevrilmiş ve kale denetim altına alınmıştır. • Mudanya'nın 1321'de fethi ile Bizans'ın Bursa ile bağlantısı kesilmiş fakat, Osman Bey'in bu sırada hasta olması Bursa'nın fethini geciktirmiştir. • 1326'da Orhaneli Kalesi alındıktan sonra Bizans'tan yardım alma ümidini kesen Bursa tekfuru, şehri Osmanlılara teslim etmiştir. • Bursa'nın alınmasından kısa bir süre önce vefat eden Osman Bey vasiyeti üzerine Bursa'ya gömülmüştür.

Orhan Bey (1324 1362) • Bursa'yı alarak burayı devlete başkent yaptı. • 1329 Maltepe (Palekenon) Savaşı'nda Bizans'ı yendi ve İznik, Gemlik ve İzmit'i fethederek Kocaeli yarımadasını Osmanlı hakimiyetine aldı. • Karasioğulları Osmanlı'ya bağlandı. • Böylece ilk defa bir beylik Osmanlı'ya bağlandı. Anadolu Türk birliği yolunda ilk adım atılmış oldu. • Osmanlı ilk defa deniz gücüne kavuşmuş oldu. • Bizans'taki iktidar kavgalarından yararlanan Osmanlı Beyliği, Rumeli'deki Çimpe Kalesi'ni aldı (1351). • Böylece Rumeli'de ilk toprak alınmış oldu. • Rumeli'de fetihlere devam edilerek; Gelibolu, Tekirdağ, Çorlu, Keşan, Malkara fethedildi. • Orhan Bey zamanında idari, adli, askeri, eğitim ve sosyal alanlarda teşkilatlanmalar yapılmıştır.

I. Bayezid (Yıldırım) (1389 1402) 1. Niğbolu Savaşı (1396) Niğbolu Savaşının Sebepleri • Kuşatma altında bulunan Bizans'ın Avrupa'dan yardım istemesi, • Macarlar'ın Osmanlıların Balkanlar'daki ilerleyişi karşısında papadan yardım istemesi. • Avrupa Devletlerinin ordularından oluşan (Macar, Fransız, Alman, İngiliz, Polonya, Venedik ve diğerleri)Haçlı ordusunun Niğbolu kalesini kuşatması üzerine, Yıldırım Bayezid İstanbul kuşatmasını kaldırarak, Niğbolu önlerinde Haçlı ordusunu yendi. Niğbolu Savaşının Önemi • Bu zaferden sonra bulgaristan tamamen Türk topraklarına katıldı. • Bu zafer Anadolu Türk Birliğinin sağlanmasında da etkili oldu. • Mısır'daki halife Yıldırım'a "Rum Diyarının Sultanı" ünvanını verdi. 2. Anadolu'da Türk Birliği'nin Sağlanması Hatırlanacağı gibi anadolu'da Türk birliğinin sağlama çabaları Orhan Bey zamanında başlatılmış, bu dönemde Karesi beyliği Osmanlılara bağlanmış, Ankara Ahilerden alınarak Osmanlı topraklarına katılmıştı. I. Murat devrinde beyliklerle akrabalık yoluyla dostluk kurulmaya çalışılmış, Germiyanoğullarından çehiz olarak bazı topraklar alınmış, Karaman Bey'i akrabalığa rağmen düşmanca davranışlarını sürdürünce üzerine sefer düzenlenmiş, yine Hamitoğullarından para karşılığı bazı topraklar satın alınmıştı. Yıldırım Bayezid, Anadolu birliğini sağlamak için iki sefer düzenledi. Bu seferler sonucunda: • Batı Anadolu'daki beyliklerden Germiyan, Aydın, Saruhan, Menteşe ve Hamitoğullarına son verildi. • Candaroğullarına son verildi. • Kadı Burhanettin Beyliği (Eretna devleti) ile yapılan KIRKDİLİM savaşında Osmanlı kuvvetleri yenildi. Şehzade Ertuğrul şehit oldu. Kadı Burhaneddin'in Akkoyunlu Devletiyle yaptığı savaşta ölmesi üzerine bu beyliğin toprakları da Osmanlılara katıldı. • 1401 yılında Karamanoğullarına son verildi. • Dulkadir oğulları Beyliği Osmanlılara bağlandı.

3. İstanbul Kuşatmaları Yıldırım Bayezıd 1291 1400 yılları arasında İstanbul'u 4 kez kuşatmış, bu kuşatmalar sırasında Bizans'a Karadenizden gelecek yardımı engellemek için boğazın Anadolu yakasına Anadolu Hisarını(Güzelcehisar) yaptırdı. Bu kuşatmaların başarısız olma sebepleri: • Karamanoğullarının problem çıkarması • Haçlı Saldırıları (Niğbolu) • Timur tehlikesi Osmanlı Bizans Antlaşması: Yıldırım Timur tehlikesinin belirmesi üzerine Bizans ile anlaşma imzalayarak 4. kuşatmayı kaldırdı. Bu antlaşmaya göre: • İstanbul'da Türk mahallesi kurulacak ve bir cami yapılacak. • Türkler ticaret amacıyla serbestçe İstanbul'a girebilecek. • İstanbul'da Türklerin davalarına bakmak için kadı bulunacak. • Bizans Osmanlı Devletine vergi verecek. 4. Ankara Savaşı (1402) 15. yüzyıl başlarında Osmanlılar doğuda Memlük ve Timur Devletiyle komşu olmuşlardı. Timur Çağatay Hanlığına son vererek büyük bir devlet kurmuş, Altınorda devletinin parçalanmasına yol açmış, İran, Irak ve kuzey Hindistan'ı topraklarına katıp, 1400 yılından itibaren Osmanlı topraklarına saldırmaya başlamıştı. Ankara Savaşının Sebepleri • Yıldırım tarafından toprakları alınan Anadolu Beylerinin Timur'a sığınarak, onu kışkırtmaları. • Timur tarafından toprakları alınan Irak hükümdarı Celayiroğlu Ahmet ve Karakoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman'ın Yıldırım'a sığınmaları • Timur'un Çin'e yapacağı sefer öncesinde arkasında güçlü bir devlet bırakmak istemeyişi. • Timur'un Osmanlı'dan kabul edilemez istekleri. Timur Yıldırım Bayezıt'dan Anadolu Beylerinin topraklarını iade etmesini, Celayiroğlu Ahmet ve Kara Yülük Osman'ın kendisine teslim edilmesini, Osmanlı Devletinin kendisine bağlılığını bildirmesini istemişti. İki ordu arasında savaş, Ankara'da Çubuk ovasında yapıldı. KARATATARLAR'ın ve Anadolu beylikleri askerlerinin saf değiştirmesi Osmanlı ordusunun savaşı kaybetmesine ve Yıldırım Bayezıt'ın esir düşmesine neden oldu. Ankara Savaşının Sonuçları • İlk ve son kez bir Osmanlı padişahı savaşta esir düştü. • Osmanlı Devleti 11 yıl sürecek Fetret devrine girdi. • Anadolu Türk birliği yeniden bozuldu, beylikler yeniden kuruldu. (Karesi ve Kadı Burhaneddin beylikleri hariç) • Balkanlar'da Osmanlı ilerleyişi bir süre durdu, hatta bazı topraklar kaybedildi. • Bizans'ın alınması 50 yıl gecikti.

I. Mehmet (Çelebi) (1413 1421) • Eflak Osmanlılara yeniden bağlandı. • Venediklilerle ilk deniz savaşı yapıldı (1416). Bu savaşı Venedikliler kazandı. • Anadolu Türk birliğini yeniden sağlamaya çalıştı. Aydın ve Saruhan beyliklerini ortadan kaldırdı. Candar ve Menteşe beylikleri Osmanlılara bağlandı. Karamanoğullarıyla savaştı. • Şeyh Bedreddin ve Mustafa Çelebi isyanlarını bastırdı. Şeyh Bedreddin İsyanı (1418 -1420) Osmanlı devletinde kazaskerliğe kadar yükselmiş olan Şeyh Bedreddin mülkiyetin ortak olduğu şeklinde fikirlerle ve İslam'a aykırı düşüncelerle etrafına çok sayıda mürid topladı. Fetret döneminin oluşturduğu siyasi ve ekonomik bozukluklardan yararlanarak ayaklandı, sonunda yakalanarak idam edildi. Şeyh Bedreddin İsyanı devletin gücünü sarsan, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde meydana gelen Baba İshak isyanına benzer. Mustafa Çelebi İsyanı (Düzmece Mustafa Olayı) Timur Ankara savaşından sonra Yıldırım Bayezıt'ın oğlu şehzade Mustafa Çelebiyi rehin alarak yanında Semerkant'a götürmüştü. Timur'un ölümüyle serbest kalarak Anadolu'ya gelen Mustafa'nın gerçek Mustafa olup olmadığı bilinmediğinden "Düzmece Mustafa" da denilmiştir. Mustafa Çelebi, kardeşi Mehmet Çelebi'ye karşı taht kavgasına girmiş, ancak yenilerek Bizans'a sığınmıştır. Çelebi Mehmet Mustafa'nın gözaltında tutularak kontrol edilmesi için Bizans'la anlaşmıştır.

II. Murat (1421 1451) • Taht değişikliğinden istifade ile Bizans'ın kışkırttığı Şehzade Mustafa'nın isyanı bastırılmış ve şehzade öldürülmüştür. • Düzmece Mustafa Olayı'nın ardından isyanı kışkırtan Bizans üzerine gidilerek İstanbul kuşatılmışsa da başarılı olunamamıştır. • Anadolu Türk birliğini kurma çalışmalarına devam edilmiş, Menteşe, Hamit, Aydın ve miras yoluyla da Germiyanoğulları Osmanlı Devleti'ne bağlanmıştır. • Karamanoğulları'yla mücadele edilerek Beyşehir ve Seydişehir alınmıştır. • Bir taraftan Anadolu beylikleriyle mücadele eden Osmanlı Devleti diğer taraftan Balkanlar'da özellikle Erdel Beyi Hünyadi Yanoş karşısında arkaya başarısızlıklar almıştır. Bunun üzerine 1444'te Edirne Segedin Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre; 1. İki taraf arasında 10 yıl savaş yapılmayacak 2. Tuna nehri sınır kabul edilecek 3. Sırbistan yeniden kurulacak, fakat Osmanlı'ya vergi verecek 4. Eflak Macaristan'a bırakılacak, fakat Osmanlı'ya vergi verecektir. • Bu anlatşmanın önemi: Osmanlılar'ın imzaladığı ilk önemli antlaşma olmasıdır. • Segedin Antlaşması sonrasında II. Murat, 12 yaşındaki oğlu II. Mehmet'i tahta geçirmiştir. Bu durum da yeni bir Haçlı ordusunun toplanmasına sebep olmuştur.

II. Mehmet (Fatih) (1451 1481) İstanbul'un Fethi (6 Nisan-29 Mayıs 1453) İstanbul'un fethinin sebepleri • Bizans, Osmanlıların Rumeli'den Anadolu'ya, Anadolu'dan Rumeli'ye asker geçirmelerine engel oluyordu. • Bizans, Avrupa devletlerini, Anadolu beyliklerini ve Osmanlı şehzadelerini Osmanlılar aleyhine kışkırtıyordu. • Rumeli'de kesin hakimiyet için İstanbul'un fethi şarttı. . • Osmanlı padişahları devleti Rumeli'de Edirne'den, Anadolu'da Bursa'dan yönetiyorlardı. İstanbul'un fethi ile tek merkezden yönetim sağlanacaktı. • İstanbul kara ve deniz yollarının üzerinde bulunması sebebiyle ticari önem taşıyordu. • İstanbul Hıristiyanlar için önemli bir dini merkezdi. Osmanlı Devleti'nin fetih için yaptığı hazırlıklar • Bizans'a deniz yoluyla gelebilecek yardımları önlemek amacıyla Anadolu Hisarı'nın karşısına Boğazkesen adı verilen Rumeli Hisarı yapıldı. • Bizans'ın İstanbul dışındaki toprakları alınarak batı ile bağlantısı kesildi. • Surları aşmak için yürüyen tekerlekli kuleler yapıldı. • Kuşatmayı denizden desteklemek için 400 gemiden oluşan donanma hazırlandı. • Edirne'de büyük toplar döküldü. ( Bunların en büyüğü şahi topudur. ) • Aşırtma gülleler atacak havan topları yapıldı. • Avrupa'dan gelecek saldırılara karşı Mora ve Balkanlara kuvvet gönderildi. Bizans'ın hazırlıkları • İmparator XI. Konstantin, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi. Böylece papanın yardımıyla Avrupa devletlerinin desteğini sağlamak istiyordu. • Haliç'in girişi kalın zincirlerle ve eski gemilerle kapatıldı. • Halk silahlandırılıp surlar tamir edildi. • Grejuva (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirildi.

İstanbul'un fethinin Türk tarihi açısından sonuçları • Osmanlı Devleti için yükselme dönemi başladı. • İstanbul Osmanlı Devleti'nin başkenti oldu. • Boğazlar Osmanlı hakimiyetine girdi. • Karadeniz ticaret yolu Osmanlıların eline geçti. • Türklerin Avrupa'ya yerleşmeleri hızlandı. • II. Mehmet, Fatih unvanını aldı. • Osmanlıların Rumeli ve Anadolu'daki toprakları bütünleşti. • Osmanlıların İslam dünyasındaki saygınlığı arttı. İstanbul'un fethinin dünya tarihi açısından sonuçları • Şehirleri çevreleyen surların toplarla yıkılacağı anlaşıldı. Avrupalı krallar derebeylerinin şatolarını toplar ile yıkarak Ortaçağ feodalite rejimine son verdiler. • İpek ve baharat yolları Türklerin eline geçince Avrupalı denizciler başka deniz yolları aramak zorunda kaldılar ve coğrafi keşifler başladı. • 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla Roma imparatorluğu tarihe karıştı. • İstanbul'un fethinden sonra İtalya'ya kaçan bilginler orada Rönesans hareketini başlattılar. • İstanbul'un fethi Ortaçağ'ın sonu, Yeniçağ'ın başlangıcı olarak kabul edildi. Mora'nın Fethinin Sebepleri • Mora'da Bizans imparatorunun akrabaları vardı. İleride Bizans üzerinde hak iddia edebilirlerdi. • Mora, Osmanlıların İtalya'ya yapacakları seferlerde askeri üs olarak kullanılabilirdi. Fatih'in Batı Seferleri • Sırbistan, Mora, Eflak, Boğdan, Bosna, Hersek, Arnavutluk, İtalya, Atina. Fatih'in Doğu Seferleri • Amasra, Sinop, Trabzon, Karamanoğlu koprakları ( Konya ve çevresi), Akkoyunlu toprakları (Doğu Anadolu, Erzincan bölgesi), Candaroğlu toprakları ( Kastamonu ve çevresi), Kırım. • Fatih, Mora ve Trabzon'u alarak Bizans'ın yeniden dirilme umutlarını sona erdirmiştir. Fatih Döneminde Ele Geçirilen Adalar • Gökçeada, Taşoz, Bozcaada, Limni, Midilli, Semadirek, Eğriboz , Zenta, Kefalonya, Ayamavra adaları fethedildi. Rodos kuşatıldı ise de alınamadı. 16 Yıl Savaşları • Tarih: 1463 1479 • Taraflar: Osmanlı Venedik • Sebep: Osmanlıların Ege adalarını ele geçirmeleri Venedik'in doğu ticaretine zarar veriyordu. • Sonuç: 16 yıl süren savaş sonunda Eğriboz başta olmak üzere bir çok ada ele geçirildi ve Venedikliler ile barış yapıldı. Antlaşma ile Venedik Osmanlı sularında ticaret yapma ve İstanbul'da balyos (elçi) bulundurma hakkı kazandı.

Osmanlı memluk İlişkilerinin Bozulma Sebepleri • Osmanlıların Memluk hakimiyetindeki Dulkadiroğullarının iç işlerine karışmaları. • Osmanlıların Memluklardan Hicaz su yollarının tamiri için müsaade istemeleri. • Memlukların Dulkadir beyi Şahsuvar Bey'i öldürmeleri. • Fatih, Memluklar üzerine sefere çıkmaya karar verdiyse de Gebze yakınlarında ölünce sefer yarıda kaldı. Otlukbeli Savaşı • Tarih: 1473 • Taraflar: Fatih SM X Akkoyunlu Uzun Hasan • Sebep: Akkoyunlu Uzun Hasan'ın Osmanlılara karşı kullanmak üzere Venediklilerden ateşli silahlar almak istemesi. • Sonuç: Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine girdi. • Önemi: Osmanlılar Anadolu'daki en büyük rakiplerinden birini ortadan kaldırmıştır. İtalya Seferi (Otranto Seferi) • Tarih: 1480 • Taraflar: Osmanlı X Napoli Krallığı • Amaç: Roma'yı fethetmek. • Sonuç: Fatih'in ölümüyle sefer yarıda kaldı ama Otranto kalesi alındı. Kırım'ın Fethi Kırım'ın Osmanlılar İçin Önemi • Karadeniz ticaret yolunun güvenliğini sağlamak, • Moskova Prensliği'nin güneye yayılmasını engellemek, • Ceneviz ticaretine son vermek için Kırım'ı Osmanlılara bağlamak istedi. Kırım'ın Fethinin Sonucu • Karadeniz bir Türk gölü haline geldi. • Karadeniz kıyılarındaki doğu ticaret yolları Osmanlıların eline geçti. • Osmanlılar Eflak ve Boğdan'ı doğudan kontrol etmek imkanına kavuştular. Fatih Kanunnamesi • Fatih Kanunnamesi, sadrazam Karamani Mehmet Paşa tarafından hazırlanmıştır. • Hükümdar devletin bekası için kardeşlerini katledebilir. Bu kanunname sayesinde Osmanlılar 600 sene varlıklarını devam ettirebilmişlerdir. • Fatih'in ölüm haberi Roma'ya ulaşınca İtalya'da toplar atılıp, günlerce şenlikler yapıldı. Papa, bütün Avrupa kiliselerinde üç gün çanların çalınıp şükür ayinleri yapılmasını emretti.

II. Bayezid (1481 – 1512) Şehzade Cem Olayı (1481 – 1495) • Fatih Sultan Mehmet’in ölümünün ardından devşirme kökenli devlet adamlarının desteğini alan II. Bayezid tahta kardeşi Cem’den önce çıkmayı başardı. • II. Bayezid’in tahta çıkışı şehzade Cem’i de harekete geçirdi. Cem, önce ağabeyine devleti paylaşma teklifinde bulunduysa da Bayezid bunu reddetti. • Bu durum üzerine Cem Bursa’ya gelerek hükümdarlığını ilan etti. Böylece taht mücadelesi resmen başladı. • II. Bayezid Bursa’da isyan eden kardeşi Cem’i ağır bir şekilde mağlup etti. Cem ise kaçarak Memlüklü Devleti’ne sığındı. • Memlüklülerden aldığı destekle Cem bir kez daha isyan etti. Ancak yine başarısız oldu. • İlk isyanında da Karamanoğullarının kışkırtmasına gelen Cem, yine Karamanoğullarının kışkırtıcılığı ile bu defa Rodos şövalyelerine sığındı. Ancak Rodos şövalyeleri Cem’i esir aldı. • Farkına varmadan acı bir maceraya atılan Cem önce Fransa’ya götürüldü ve daha sonra Papa’ya teslim edildi. Böylece bir iç sorun, uluslararası bir sorun haline geldi. • 1495 yılına kadar Roma’da Papa’nın yanında tutulan Cem, Papa’nın Katolik Hristiyan olup Haçlı ordusunun başına geçme teklifini reddedince zehirlenerek öldürüldü. Not: II. Bayezid Döneminde yaklaşık 14 yıl süren bu mücadele ve Şehdaze Cem’in Avrupa’da tutuklu bulunması Osmanlı Devleti’nin dış siyasette pasif bir rol takınmasına neden olmuştur. Hatta bu dönemde İspanya’daki Endülüs Müslümanlarına yardımda da yetersiz kalınmıştır. OSMANLI – MEMLÜK İLİŞKİLERİ • Hatırlanacağı gibi Osmanlı – Memlüklü ilişkileri Fatih Döneminde Hicaz Su Yolları Meselesinden dolayı bozulmuştu. • Hicaz Su Yolları Meselesi’ne ilaveten, Memlüklerin Şehzade Cem İsyanı’na destek vermeleri ayrıca Memlüklerin Dulkadiroğulları üzerinde hakimiyet kurma çalışmaları Sultan Bayezid’i de rahatsız etti. Savaş: • II. Bayezid yukarıdaki nedenlerden dolayı 1485 yılında Memlüklüler üzerine yürüdü. Çukurova bölgesindeki “Ağaçayırı” denilen savaşlar tam 6 yıl sürdü. • Tarihte ilk defa ateşli silahlarla savaşan yeniçeriler yine de bir üstünlük gösteremedi. • Savaşta her iki tarafın da başarı gösterememesi üzerine antlaşma yapılarak Fatih Dönemi sınırlarına dönüldü (1492).

OSMANLI – VENEDİK İLİŞKİLERİ • XV. yy. ’da Akdeniz’in en güçlü donanması Venediklere aitti. Bu yüzden Akdeniz’deki önemli bazı adalar ve kaleler Venediklerin elinde bulunuyordu. • Ancak bu dönemde. Doğu Akdeniz’deki Osmanlı Venedik çekişmeleri ve Venediklerin Osmanlı’nın elindeki Mora halkını yine Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmaya kalkması, 1499 – 1501 Osmanlı – Venedik savaşlarına neden oldu. Sonuç: Savaş sırasında Navarin, Modon, Koron ve İnebahtı kaleleri Osmanlı egemenliğine alındı. Not: II. Bayezid Döneminde Karadeniz’de de fetihler yapıldı, özellikle Boğdan Seferi sırasındaki Kili ve Akkerman da Osmanlı egemenliğine alındı. Boğdan ve çevresinin fethiyle Osmanlı topraklarının karadan Kırım’la bağlantısı sağlandı. Karadeniz’in batı kıyıları Osmanlı egemenliğine girdi. OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ • Şah İsmail Otlukbeli Savaşı sonrasında zayıflayan Akkoyunlu Devleti’ni yıkmış kendisine ait İran Safevi Devleti’ni kurmuştu. • Bir süre sonra Şah İsmail, kurduğu bu devletin sınırlarını Türkistan ve Kafkaslara kadar büyütmeye karar verdi. Ancak Şah İsmail’in bu hedeŞ Osmanlı çıkarlarına ters düşüyordu. • Şah İsmail bu amacını gerçekleştirmek için Anadolu’da müridleri aracılığıyla şiilik propagandasını başlattı. İşte Şah İsmail’in müridlerinden olan Şahkulu 1511’de Antalya’nın Teke yöresindeki halkı da kışkırtarak isyan başlattı. (Şahkulu İsyanı) • Osmanlı Devleti’nde çıkan bu isyan sırasında II. Bayezid çok ciddi önlemler alamayınca, Trabzon sancağında bulunan şehzade Yavuz gizlice İran’a girdi ve bölge topraklarını ele geçirdi, böylece isyan sona erdi. • Ancak kendisinden habersiz hareket edildiğini duyan II. Bayezid oğluna kızarak alınan tüm toprakları İran’a iade etti. Bu durum baba oğulun arasını açmıştır. • 1512’de Bayezid ve oğlu Yavuz arasında Çorlu yakınlarında bir savaş yapıldı. Ancak savaşı II. Bayezid kazandı. • Savaşı her ne kadar Yavuz kaybettiyse de mücadele sırasındaki cesareti, askeri kabiliyeti ve kararlılığı yeniçeri askerlerini büyüledi. Bu durum yeniçerilerin ve Osmanlı devlet adamlarının Yavuz taraftarı bir siyaset izlemelerini sağladı, bu yoğun destek karşısında II. Bayezid çaresiz tahtı oğlu Yavuz’a bırakmak zorunda kaldı. Not: II. Bayezid Edirne’ye giderken yolda vefat etti. II. Bayezid Dönemi her ne kadar sönük gibi görünse de bu dönemde 2 milyon km 2 toprak kazanılmış Osmanlı İmparatorluğu bu dönemde kurumlaşmasını tamamlamıştır.

Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520) • Yavuz Sultan Selim Osmanlı tarihinde ilk defa babasıyla savaşan şehzadedir. • Yavuz babasıyla yaptığı savaşı kaybetmesine rağmen yeniçeri desteğiyle tahta geçti. • Yavuz aslında kardeşlerinin en küçüğüdür, tahta geçer geçmez iç düzeni sağlamak amacıyla kardeşlerinin asıl niyetlerini öğrenmek için bir takım faaliyetlerde bulundu. • Ancak yaptığı araştırmalar sonrasında kardeşlerinin kendisine sağdık kalmayacağını öğrendi. Taht kavgalarını önlemek amacıyla istemeden de olsa önce Amasya sancağındaki ağabeyi Ahmed’i sonra da Manisa sancağındaki diğer ağabeyi Korkut’u öldürttü. OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ • Aslında II. Bayezid döneminde başlayan İran sorunları bu dönemde de devam etti. • İran’ın asıl amacı yine Osmanlı Devleti’ne ait toprakları ele geçirmekti. Bu yüzden bölgede şii propagandası yapmaya çalışıyordu. • Yavuz Sultan Selim bu nedenlerden dolayı savaş hazırlıklarına başladı. Uyarı: Çaldıran Seferi’ne giderken Anadolu’da (Dulkadiroğullarından) gelebilecek tehlikeyi önlemek amacıyla Sivas – Kayseri bölgesine 40. 000 asker yığdı. Ateşli silahlar götürüldü. 1514 ÇALDIRAN SAVAŞI • Yukarıda anlatılan nedenlerden dolayı Yavuz savaş kararı aldı. • Çaldıran Ovası’nda yapılan bu büyük savaşı Yavuz Sultan Selim kazandı. Böylece; • Doğu ve Güneydoğu Anadolu toprakları Osmanlı egemenliğine girdi. • Geçici de olsa şii tehlikesi önlendi. • Bu dönemde Şah İsmail tehlikesi sona erdi. • Ancak İran fethedilemedi. Bunun en önemli nedeni İran’ın batısının savunmaya elverişli bir konumda olmasıdır. 1515 DULKADİROĞULLARININ İLHAKI • Osmanlı Devleti’nin Çaldıran Seferi’ni yaptığı sıralarda Dulkadiroğullarının İran yanlısı bir siyaset izlemesi Yavuz’u kızdırdı. • Çaldıran Zaferi’nden hemen sonra Yavuz Dulkadiroğulları üzerine yürüdü. Elbistan civarında Turnadağ Savaşı’yla Dulkadiroğullarımağlup edildi. Böylece Maraş ve çevresi Osmanlı himayesine girdi. Uyarı: Dulkadiroğullarının alınmasıyla Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak sağlandı.

YAVUZ SULTAN SELİM’İN MISIR SEFERİ XVI. yüzyıl Osmanlı – Memlük – Dulkadiroğullları İlişkisi • Yavuz Sultan Selim’in 1515 Turnadağ Savaşı’yla Dukadiroğulları Beyliği’ni alması, zaten gergin olan Osmanlı – Memlûk ilişkilerini daha da gerdi. Her an Osmanlı aleyhine hareket eden Memlük Devleti, Safevilere de yine Osmanlı Devleti aleyhinde yardım etti. Bu durum ilişkileri kopma noktasına getirdi. • Diğer taraftan Memlüklere ait Mısır’ı ele geçirmek Osmanlı ekonomisine de büyük katkı sağlayacaktı. Uyarı: İşte tüm bu nedenler Osmanlı – Memlük Savaşlarına neden oldu. Yavuz Sultan Selim ilk olarak 1516 yılında Suriye üzerine hareket etti. Mercidabık Ovası’nda Memlük ordusu yerle bir edildi. Savaş sırasında Memlük hükümdarı Kansu Gavri öldü, yerine Tomonbay geçti. Yavuz Mercidabık Savaşı’yla tüm Suriye ve Şlistin topraklarını Osmanlı sınırına dahil etti. Uyarı: Mercidabık Muharebesi’nin ardından kışı Şam’da geçiren Yavuz 1517 yılında yine harekete geçti ve dev Sina Çölü’nü geçerek Mısır’a ulaştı. Ridaniye Savaşı’yla Memlüklüler bir kez daha yenildi. Bu savaşta da Memlük hükümdarı Tomanbay öldü. Sonuçları: • 1517 Ridaniye Savaşı’yla Memlüklü Devleti tamamen yıkıldı. Böylece Kuzey Afrika’da ilk fetih gerçekleşti. Mısır, Hicaz ve Kudüs Osmanlı topraklarına dahil edildi. • Yavuz Mısır Seferi’yle Osmanlı hazinesini ağzına kadar doldurdu. • Baharat Yolu Osmanlı kontrolüne geçti. Hicaz’ın alınmasıyla kutsal emanetler İstanbul’a getirildi. • Mısır’da bulunan son Abbasi halifesi olan III. Mütevekkil İstanbul’a getirildi ve onun ölümüyle halifelik Osmanlı Devleti’ne geçti. • Bugüne kadar Venediklilerin Kıbrıs için ödediği yıllık 10. 000 düka altın vergi bundan sonra Osmanlı Devleti’ne ödenecekti. • • Not: Yavuz Sultan Selim’in Ridaniye Seferi’yle Baharat Yolu Osmanlılara geçti. Fakat bundan Osmanlılar pek kazanç sağlayamadı. Çünkü daha önce Coğrafi Keşifler gerçekleşmiş, Ümit Burnu bulunmuş ve ve ticaret yolları yön değişmişti. Uyarı: Yavuz Sultan Selim Mısır Seferi’yle Türk – İslam aleminin en güçlü devleti olduğunu tüm dünyaya gösterdi. Doğu bölgelerinde egemenliğini sağlayan Yavuz Avrupa üzerine sefer hazırlığında iken hastalanarak vefat etti.

Kanuni Sultan Süleyman (1520 1566) • Osmanlı Devleti'nin en parlak dönemidir. • Onun döneminde Osmanlı Devleti topraklarını hızla genişletmesinin yanı sıra kültür ve sanat bakımından da zirveye ulaşmıştır. BATIDAKİ GELİŞMELER Macaristan Seferi ve Belgrat’ın Fethi (1521); Belgrat alınarak (1521) Avrupa'da yapılacak fetihlerde üs olarak kullanıldı. Mohaç Meydan Savaşı (1526); Macaristan fethedildi. Osmanlının Orta Avrupa'daki üstünlüğü sağlanmış oldu. UYARI: Bu olaydan sonra Macaristan üzerindeki hak iddia eden Avusturya ile Osmanlı Devleti ilk kez karşıya gelmiştir. I. Viyana Kuşatması (1529) Osmanlı Ordusu Macaristan'dan geri dönünce Avus turya kralı Ferdinand, Macaristan üzerinde hak iddia etti. Macaristan topraklarına girerek Budin'i kuşattı. Bunun üzerine Kanuni yeni bir sefere çıkarak Budin'i geri aldı. Avusturya topraklarına girerek Viyana'yı kuşattı (1529). Ancak, orduda yiyecek ve cephane sıkıntısının baş göstermesi, kış mevsiminin erken bastırması ve ağır kuşatma toplarının götürülmemiş olması nedeniyle Viyana alınamadı. Almanya Seferi (1532) Avusturya Kralı Ferdinand, Osmanlı Ordusunun geri dönmesi üzerine Macaristan'ın işgal etti. Kanuni bu kez Alman imparatoru Şarlken üzerine yürüdü. Osmanlı Ordusu Alman topraklarına girdi. Şarlken sa vaşmaya cesaret edemedi. Avusturya kralı Ferdinand Osmanlılardan barış istedi. Taraflar arasında İstanbul Antlaşması (İbrahim Paşa) imzalandı (1533). Bu antlaşmaya göre; • Avusturya kralı, Osmanlı veziriazamına denk sayılacak. UYARI: Bu madde ile Avusturya, Osmanlı Devletinin üstünlüğünü resmen kabul etmiş olmaktadır. • Avusturya elindeki Macaristan topraklan için Osmanlı Devleti'ne vergi verecek.

Osmanlı - Fransız İlişkileri ve Kapitülasyonlar (1535) Osmanlı Fransız ilişkileri Fransa kralı I. Fransuva'nın Kanuni'den yardım istemesi üzerine başladı. Kanuni, Fransa'yı yanına çekerek a) Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak b) Coğrafi keşiflerle önemini kay betmeye başlayan Akdeniz ticaretini yeniden canlan dırmak c) Avrupa Hristiyan birliğini engellemek için Fransa ile dostluk ve ticaret antlaşması imzalamıştır (1535). Kapitülasyonlar adı verilen bu antlaşmaya göre; • Fransız ticaret gemileri Osmanlı kara sularında ve limanlarında serbestçe dolaşabilecek. • Fransız tüccarlar, diğer devletlerin tüccarlarından daha az gümrük vergisi ödeyecek. • Osmanlı Devleti'nde ölen Fransızlar'ın malları ülkesine iade edilecek. • Fransızlar, İstanbul'da elçi bulundurabilecek, Osmanlı Devleti'ndeki Fransız tüccarların arasın daki davalara Fransız mahkemeleri bakacak. Aynı haklardan Osmanlı Devleti de yararlanacaktır. Bu ayrıcalıklar antlaşmayı imzalayan hükümdarlar sağ kaldığı sürece geçerli olacaktır. UYARI: 1535 yılında imzalanan kapitülasyonlar, Kanuni'nin ölümünden sonra 5 kez yenilenmiş, I. Mahmut döneminde (1740) sürekli hale getirilmiştir. Osmanlı Devleti'nin gücünü koruduğu dönemlerde bir sorun oluşturmayan kapitülasyonlar, zayıflama dönemin de devletin çökümünde en önemli etkenlerden biri olmuştur. Kapitülasyonlar Lozan Antlaşması (1923) ile kaldırılmıştır. Macaristan’ın Osmanlı Himayesine Girmesi(1541) Macar Kralının ölmesi üzerine Avusturya Kralı Ferdinand Macaristan'a girdi. Bu nedenle Kanuni tekrar sefere çıktı. • Kuzeybatı kısmı Avusturya'ya bırakıldı. • Doğu kısmı, dış işlerinde Osmanlı Devleti’ne bağlı Erdel Beyliği oldu. • Orta ve güney kısmı, Budin Beylerbeyliği adıyla merkeze bağlı eyalet oldu. Zigetvar Seferi ve Kanuni'nin Ölümü (1566) Avusturya’nın İstanbul Antlaşması'nı bozması üzerine Kanuni sefere çıktı. 1566'da Zigetvar Kalesi kuşatıldı. Kuşatma sürerken Kanuni'nin vefat etmesine rağmen fetih tamamlandı. DENİZLERDEKİ GELİŞMELER Rodos'un Fethi (1522) Anadolu kıyılarının ve Doğu Akdeniz ticaret yolunun güvenliği için Rodos Adası kuşatılarak alındı. Cezayir'in Osmanlıya Katılması • Barbaros lakaplı Hızır Reis bağımsız bir Cezayir Devleti kurmuştu. Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hizmetine girdi. Kanuni döneminde Kaptan ı Derya'lığa getirildi. Böylece; Barbaros Hayrettin Paşa Osmanlı Devleti'ne bağlanmış ve Cezayir Beylerbeyliği’ne atanmıştır (1533). • Barbaros Hayrettin Paşa'nın Akdeniz'deki fetihleri üzerine Haçlı donanması oluşturuldu. Osmanlı donanması, Preveze'de Haçlı donanmasını

Preveze Deniz Zaferi'nin sonucunda; • Akdeniz'deki üstünlük Osmanlılara geçti. Akdeniz Türk gölü haline geldi. • Venedikliler Osmanlı Devleti'ne vergi vermeyi kabul ettiler. Trablusgarp'ın Fethi (1551) • Turgut Reis, 1551 yılında Sen Jan şövalyelerinin elinde bulunan Trablusgarp ve Bingazi'yi işgalden kurtararak Osmanlı topraklarına kattı. Cerbe (1560) ve Malta Seferleri (1565) • Turgut Reis, Haçlı donanmasını mağlup ederek Cebre Adası'nı İspanyolların elinden aldı (1560). Böylece: • Akdeniz'de ve Kuzey Afrika'daki Türk üstünlüğü iyice pekişmiş oldu. • Sen Jan şövalyeleri elinde bulunan Malta Adası kuşatıldı ise de alınamadı. Hint Denizi Seferleri Ümit Burnu'nu bulan Portekizliler: • Hint Okyanusu'na hakim olmak istemişlerdir. • Müslümanların hac ve ticaret gemilerine saldırmışlardır. • Basra ve Aden Körfezi'ni kapatarak Baharat Yolu'nu kapatmışlardır. • Hindistan'daki Müslüman devletlere baskı yapmışlardır. Bunun üzerine; • Hindistan'daki Müslüman devletlerin Kanuni'den yardım isteme leri ve Hindistan ticaret yolunu açmak ve denetimi ele geçirmek için Hint Deniz Seferleri yapıldı. • İlk seferi, 1538'de Mısır valisi Hadım Süleyman Paşa • İkinci seferi, 1551'de Piri Reis • Üçüncü seferi, 1552'de Murat Reis • Dördüncü seferi 1553'te Seydi Ali Reis düzen lemiştir. • Ancak istenilen sonuç alınamamıştır. Bunda ise; donanmanın okyanuslara dayanıklı olmayışı ve yardım isteyen Müslümanların gerekli ilgiyi göstermemeleri etkili olmuştur. Hint Deniz seferinin sonucunda; • Arap Yarımadası’nın tamamen ve Habeşistan kıyıları ele geçirildi. Kızıldeniz'de Türk hakimiyeti kuruldu DOĞUDAKİ GELİŞMELER • Osmanlı orduları batıda Haçlılarla uğraşırken Safeviler her defasında Osmanlı topraklarına saldırmış ve Doğu Anadolu'yu karıştırmaya çalışmıştır. • Kanuni, İran'a üç sefer düzenledi. 1554 yılındaki seferde Bağdat, Azerbaycan ve Karabağ fethedildi. • Safeviler'in barış istemesi üzerine iki devlet arasında Amasya Antlaşması imzalandı (1555). Bu antlaşma ile; • Bağdat, Tebriz ve Doğu Anadolu Osmanlı Devleti'ne bırakıldı. UYARI: Bu antlaşma Osmanlı Devleti ile İran arasında yapılan ilk resmi antlaşmadır. .