I Blm I HAFTA LME 1 lme Yntemleri

I. Bölüm I. HAFTA ÖLÇME 1. Ölçme Yöntemleri 2. Ölçmede Hata 3. Ölçmenin Hesaplanması 4. Birim Sistemleri

1. 1 Ölçme ve Yöntemleri: Bir büyüklüğün belli bir standart ile belirlenmesine ölçme denilmektedir. Ölçme terimi standart olarak belirlernen ölçüm birimi tarafından tanımlanmasıdır. Örnek ile açıklarsak uzunluk ölçmek için 30 cm uzunluğunda standart cetvel kulllanarak masanın bir kenarıın uzunluğunu cm cinsinden ölçeriz.

Ölçme yöntemini iki çeşit yapılmaktadır. • Dolaylı ölçme • Doğrudan ölçme

• Doğrudan Ölçme: Standart ölçme ekipmanlarını kullanılarak istenilen ölçümün yapılmasıdır. Yapılan ölçüm kullanılan ölçüm aletinin birimiyle aynıdır. Bu ölçüme direkt ölçümde denkmektedir

• Dolaylı Ölçme: Belli bir standartla ölçümü yapılmış olan iki veya daha fazla ölçümden edilen verilerin kullanılarak ölçüm yapılmasıdır. Bu teknikle yapılan ölçümün birimi kullanılan verilerin biriminden farklıdır.

• 1. 2 Ölçmede Hata: Ölçülen değer ile ölçülen büyüklüğün arasındaki değer farkına hata denir. Ölçümler sonucunda oluşan hatalar : Ø Ölçüm sırasında kullanılan ölçüm cihazlarının kalibrasyonun düzgün yapılmaması. Ø Ölçme işlemi yapanın kişilerinde farklı kişiler olmasıda ölçümde hata olmasına sebep olmaktadır. Ø Ölçme işleme farklı fiziksel ortam koşullarında yapılmış olabillir

1. 3 Ölçme Hata hesaplanması: Ölçüm işlemi yapılırken bir defa ölçüm alınmamaktadır. Tek seferde yapılacak hatalardan dolayı ölçüm işlemi birden fazla tekrarlanmakatdır. Yapılan ölçüm işlemi ne kadar çok fazla tekrarlanırsa yapılan ölçümün doğruluğu artmaktadır.

Yapılan ölçüm de hata payının az olması için dikkat edilmesi gerekenler: • Ölçüm yapılan kişinin aynı olması, • Ölçüm aletinin veya setinin aynı olması gerekmektedir çünkü hassasiyet ölçüm aletinin değişmesi ile değişmektedir. • Ölçüm yapılan fiziksel ortam koşullarının değişmemesi gerekmektedir, buda hata payının artmasına sebep olmaktadır.

• Ölçme verileri tabloya geçirilirken yuvarlama işlemi yapılmaktadır. Yuvarlama işlemi virgülden sonra gelen basamaklarda kendinden sonra gelen sayı eğer beş değeriden büyükse bir önce ki sayı bir yükseltilerek sayı yeniden yazılmaktadır. Eğer sayı beşden küçükse önündeki rakam aynen kalır.

• Birim sistemleri incelemeden önce fiziksel olan katları inceleyeceğiz. Fiziksel büyüklükler bazen çok büyük veya çok hassas ölçümlerde çok küçük olmaktadır. Bu büyüklükleri başına birimlerden önce dünya standartlarında kabul edilen harfler getirilmektedir. Bu harflar 10 katlarına takabül etmektedir.

Katlar Adı Sembolü Değeri desi d santi c 10 -1 10 -2 mili m 10 -3 10 -6 mikro nano n 10 -9 piko p 10 -12 femto f 10 -15 atto a 10 -18 Deka D 101 Hekto h 102 Kilo k 103 Mega M 106 Giga G 109 tera T 1012

1. 4 Birim Sistemi: Ölçme işlemini yapılırken kullanılan ölçüm aleti belli bir standartlara göre kabul edilmiş değerlerdir. Bu değerlerin oluşrturduğu sisteme Birim Sistemi denmektedir. Her ülkenin kullandığı belli birim sistemi bulunmaktadır ve yapılan ölçümler ve hesaplamalar bu birim sistemine göre yapılmaldır. Ülkemizde kullanılan birim sistemi Uluslararası birim sistemi (SI) kullanmaktayız. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan birim sistemlerin temel birimleri :

Ø cgs : Uzunluk: cm Kütle : g Zaman: saniye (s) Ø mks: Uzunluk: m Kütle : k g Zaman: saniye (s)