Humanizam i renesansa Italija u poznom srednjem veku

Humanizam i renesansa

Italija u poznom srednjem veku • Humanizam i renesansa, kao novi kulturni i umetnički pravci se najpre razvijaju u Italiji • Pojava humanizma i renesanse povezana je sa usponom gradova i gradjanske klase • Na Apeninskom poluostrvu su bili najvidljiviji ostaci antičkog razdoblja • Na kulturni preporod uticao je i dolazak učenih Vizantinaca u Italiju, nakon pada Carigrada, koji su na zapad doneli dela učenih grčkih pisaca i filozofa

• • Italija je krajem 15. veka bila podeljena na 5 velikih država: Veneciju Firencu Milansko vojvodstvo Papsku državu i Napuljsku kraljevinu Ove države su najčešće bile u medjusobnim sukobima. Invazijom francuskog kralja Šarla VIII na Italiju 1494. god. počela je epoha „italijanskih ratova“, koji su trajali do 1559. god. • Firenca se uzdigla u odnosu na ostale italijanske gradove i postaje bankarski, trgovački, kulturni i ekonomski centar Italije i čitave Evrope

• Karta Italije u 15. veku

Humanizam • Svoje korene pronalazi u antičkoj grčkoj filozofiji, koja je kao svoj ideal isticala “slobodnog čoveka” • Tokom srednjeg veka Crkva je potisnula ovo shvatanje tvrdeći da je Bog merilo svih vrednosti • Humanizam vraća čoveka u centar interesovanja, ideal humanizma je svestrano obrazovani čovek, koji slobodno razvija svoje umne sposobnosti, upušta se u naučna istraživanja i odbacuje dogmatski pogled na svet

• Humanisti su se zalagali za: • Individualizam (shvatanje da je pojedinac najveća vrednost društva) • Empirizam (učenje po kojem je iskustvo jedini izvor saznanja) • Racionalizam (učenje po kojem je razum izvor saznanja, nadredjen iskustvu) • Svojevrsna sedišta humanističke obrazovanosti bile su akademije: društva učenih ljudi, za razliku od univerziteta, koji su i dalje negovali srednjevekovnu sholastičku nauku.

• Pretečama humanizma smatraju se italijanski pisci 14. veka: • Frančesko Petrarka (ljubavni soneti posvećeni Lauri) • Dante Aligijeri (Božanstvena komedija) • Djovani Bokačo (Dekameron) • Dante i Bokačo su u svojim delima kritikovali Crkvu i njen poredak

• U periodu humanizma podstiče se razmišljanje o državi, politici i istoriografiji • Humanistička istoriografija imala je osnovnu namenu, da na primerima iz prošlosti da primere za praktično političko delovanje u sadašnjosti • U ovom periodu začeta je i istorijska kritika: Lorenco Vala otkrio je da je Konstantinova darovnica, dokument na kojem su rimske pape zasnivale svoju svetovnu vlast falsifikat • Nikolo Makijaveli napisao je delo “Vladalac” • Da bi stvorio moćnu državu vladalac mora da bude “jak kao lav i lukav kao lisica” • On je prvi uočio da politika ne podleže etičkim principima, hrišćanski moral i politika nemaju dodirnih tačaka • Makijaveli je i začetnik ideje o nacionalnoj državi i prvi teoretičar ujedinjenja Italije

• Nikolo Makijaveli (1469 -1527)

• Humanizam se iz Italije širio po čitavoj Evropi • Najznačajniji predstavnici humanizma u severnoj Evropi bili su • Erazmo Roterdamski (u Nemačkoj) • Tomas Mor (u Engleskoj) • Tomas Mor je napisao delo “Utopija”, u kojem je izneo ideju idealne države, bez privatne svojine i sa verskom tolerancijom

Renesansa • Naziv je francuskog porekla i u prevodu znači preporod • U širem smislu ona predstavlja obeležje čitave nove kulture, u u • Renesansni autori inspiraciju nalaze u delima antičke umetnosti

• Najznačajnije gradjevine renesansnog perioda su: • Katedrala Duomo u Firenci, koju je projektovao Filipo Bruneleski • Palata Piti u Firenci • Crkva Sv. Petra u Rimu (u njenom projektovanju učestvovao je Mikelandjelo Buonaroti) • U svetovnoj arhitekturi dominiraju vladarski dvorci i privatne kuće bogatih ljudi, dok se u crkvenoj arhitekturi po prvi put pojavljuju kupole

Duomo

Crkva Sv. Petra u Rimu

• Vrhunski primeri renesansne arhitekture u severnoj Evropi su: dvorci u dolini Loare (Francuska), kraljevska palata Eskorijal (Španija) i brojne gradjevine, podignute u vreme kraljice Elizabete I u Engleskoj

Palata El Eskorial, kraljevska palata španskih kraljeva Podignuta je u 16. veku

• Po ugledu na antiku, u vajarstvu dominiraju predstave nagog ljudskog tela, sa savršenim poznavanjem anatomije • Najpoznatiji vajar renesanse bio je Mikelandjelo Buonaroti • Njegove najznačajnije statue su “David” i “Mojsije” • Mikelandjelo je bio i vrhunski slikar, oslikao je Sikstinsku kapelu u Vatikanu

• David

Tavanica Sikstinske kapele Sikstinska kapela je papska kapela u sklopu Vatikanske palate u Rimu, izgradjena je izmedju 1475. i 1483. god.

• U slikarstvu dominiraju teme: nagog tela, motiva iz Biblije i antičke mitologije • Renesansni slikari su prvi počeli da primenjuju linearnu perspektivu • U slikarstvu razlikujemo ranu renesansu (15. vek) i poznu renesansu (prva polovina 16. veka)

• Najveći renesansni slikari u Italiji bili su: • Leonardo da Vinči (Tajna večera i Mona Liza) • Mikelandjelo • Ticijan • Rafaelo Santi

Tajna večera

• Najpoznatiji renesansni slikari u Nemačkoj bili su: • Albreht Direr i Hans Holbajn Mladji • Najpoznatiji renesansni slikari u Nizozemskoj bili su: • Peter Brojgel Stariji i Hijeronimus Boš

• U 16. veku stvarala su i tri velika evropska književnika: • Vilijem Šekspir • Tragedije: Hamlet, Kralj Lir, Magbet, Otelo, Romeo i Julija • Komedije: San letnje noći, Mletački trgovac, Ukroćena goropad • Migel Servantes: Don Kihot • Fransoa Rable: Gargantua i Pantagruel

• Vilijem Šekspir (15641616)

Migel Servantes Smatra se autorom prvog modernog romana, Don Kihot, njegovo stvaralaštvo pripada renesansi, baroku ali i Zlatnom dobu španske književnosti