HPOTALAMUS VE HPOFZ HORMONLARI Prof Dr Meral AIOLU

HİPOTALAMUS VE HİPOFİZ HORMONLARI Prof. Dr. Meral AŞÇIOĞLU

HİPOTALAMİK SERBESTLETİCİ HORMONLAR Hipotalamusun parvasellüler bölgesindeki norosekretuar nöron somalarında sentezlenirler ve aksonal akımla taşınarak median eminenste akson ucundaki vezüküllerde depolanıp buradan serbestletilirler. Bunlar hipofizyotropik hormonlar=hipofizertropik hormonlar olarakda adlandırılan; Gn. RH, GHRH, GIH, TRH, PIH, PRH, CRH gibi hormonlardır.

Hipotalamik hipofizer sistem

HİPOFİZ BEZİ HORMONLARI (=Pituiter bez hormonları) 1. 2. 3. Ön hipofiz (=adenohipofiz) hormonları Aralob (= parsintermedia) hormonları Arkalob (= nörohipofiz) hormonları

Hipofiz hormonları Ön hipofiz hormonları • FSH, LH Aralob hormonları • POMC ve türevleri • TSH • ACTH • Prolaktin Arka hipofiz hormonları • GH • ADH (=vazopressin) • Oksitosin

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI Ön hipofizin hipotalamik kontrolü

Hipotalamik hipofizer sistem

Ön hipofizin hipotalamik kontrolü

FSH, LH. Glikoprotein yapısındadırlar, bazofilik özellikteki gonadotrop hücrelerden salgılanır. Salgılanmaları menstrüel ritm gösterir

FSH, LH salgılanmasında feedback kontroller

FSH ve LH’nin overler üzerindeki etkileri • Foliküllerde proliferasyonu (= folikülojenezi) sağlarlar. • Overler üzerinde sinerjik etki (= birbirlerinin etkisini güçlendirecek şekilde) oluştururlar

FSH, LH salgılanmasında menstrüel değişiklik

FSH, LH salgılanmasında menstrüel değişiklik

FSH, LH salgılanmasında negatif feedback kontrol

FSH VE LH’nin testisler üzerindeki etkileri • FSH; seminifer tübülusları etkileyerek • • spermatozoidlerin oluşumunu düzenler, Sertoli hücrelerinde andorejen bağlayıcı protein ve inhibin sentez ve salgılanmasını uyarır. LH, leydig hücrelerinde (=interstisiyel hücrelerde) testosteron sentez ve salgılanmasını uyarır

TSH (=Tirotropin ) • Bazofilik tirotrop hücrelerden salgılanır. • Salgılanma TRH ile gerçekleştirilir, • Ortam ısısı, çeşitli emosyonel durumlar • • hipotalamusu etkileyerek TRH ve TSH salgısını değiştirir. Sempatik aktivitedeki artış TSH salgısında akut bir azalmaya neden olur. Tiroid hormonları ; tirotrop hücrelerin TRH’ ya duyarlılığını azaltarak, çok azda hipotalamustan TRH salgısını azaltarak TSH salgısını inhibe ederler.

TSH’nın etkileri; Tiroid hormonlarının biyosentezini ve salgılanmasını artırır. Bu etkilerini tiroid hormonlarının sentez ve salgılanmasında rol alan hemen her kademeyi aktive ederek gerçekleştirir. Etkiye adenilatsiklaz aracılık eder.

ACTH kortikotrop hücrelerde POMC’nin parçalanması ile oluşur. POMC ACTH+β LPH+β endodorfin +αMSH • ACTH 39 AA li bir polipeptiddir • Salgılanması CRH ile gerçekleştirilir. • Salgılanma sirkadiyen ritm gösterir

ACTH sekresyonunun düzenlenmesi

Proopiomelanokortinin hidrolizi ve ACTH oluşumu

CRH’nın ACTH sekresyonunu sağlayıcı etkisinde stoplazmik olayların özeti

• • CRH sekresyonu GABA ve adrenerjik nöron aktivesi ile inhibe edilir Kolinerjik ve serotonerjik sinirlerle stimüle edilir. ACTH sekresyonunu etkileyen diğer endojenler Vazopressin, katekolaminler direkt adeno hipofiz üzerinden ACTH sekresyonu artırır. Kortizol negatif feedback etki ile sekresyonu azaltır. Somatostatin sekresyonu azaltır. ACTH kendiside negatif feedback etki ile CRF üzerinden yada direkt adenohipofiz üzerinden sekresyonunu azaltır. Fiziksel ve mental stres travmalar; CRF ve ACTH sekresyonunu artırır.

ACTH’nin etkileri • • • ACTH etkilerini adnilatsiklaz aracılığıyla gerçekleştirir. Özellikle kortizol ve diğer glukokortikoidlerin sentez ve salgılanmalarını sitümüle eder. Aldosteron üzerindeki etkisi çok azdır. Glukokortikoid sentez basamaklarının pek çoğunu aktive eder ACTH glukokortikoid sentezi sırasında hücre içinde serbest kolesterol oluşumunu artırır, Etkili olduğu en önemli basamak kolesterolün pregnenolon’a dönüşüm basamağıdır.

ACTH’ın ilk 13 aminoasidi MSH yapısındadır. Bu nedenle ACTH’nın aşırı salgılanması pigmentasyona neden olur.

PROLAKTİN (=laktojenik h. = mamotropik h. = galaktopoetik h. ) Kadın ve erkekte normal koşullarda plazmada bulunur. Plazma düzeyi sirkadiyen ritm gösterir.

Prolaktinin etkileri • Gebelikte estrojen ve projesteron ile birlikte süt bezlerinin fiziksel gelişimini stimüle eder. • Postpartum dönemde laktasyonun başlatılmasınını ve sürdürülmesini sağlar. (süt proteinleri ve laktoz sentezini artırarak). • Laktasyonu stimüle ettiği düzeylerde FSH ve LH’nin sentez ve salgılanmasını azaltır. • İmmünostimülan etkisi vardır.

Prolaktin salgılanması üzerine hipotalamusun asıl etkisi baskılayıcı yöndedir. • • Prolaktin salgısını baskılayan hipotalamik hormonlar: PIH=dopamin GNRH-ilişkili peptid (=GNRH associated peptid=GAP. )

Prolaktin salgısı; oksitosin, TSH, TRH, PRH ve uyku ile artırılır. Estrojen yavaş gelişen artırıcı bir etki oluşturur.

Hipofizin aralob hormonları: Proopiomelanokortin= POMC: Aralobda bulunan bu endojen önlobun kortikotrop hücrelerinde de vardır. Aralopta POMC’nın parçalanması POMC α- MSH + CLIP+γ-LPH + β endorfin şeklinde olur. Bu reaksiyon nedeniyle aralopta CLIP=(=kordikotropin benzeri aralop peptidi), LPH=(=ipotropik hormon) ve endorfinler de bulunur.

Endorfinler: Morfin benzeri etki oluşturan endojen maddelerdir. Beyindeki opiat reseptörlerine bağlanıp aneljezi sedasyon, solunum depresyonu ve miyozis oluştururlar. β endorfin, strese yanıt olarak ACTH ile birlikte salgılanır

Hipofiz loblarında bulunan diğer hormonlar Gastrin, CCK, renin, anjiotensin-II, CGRP gibi hormonlar da hipofiz loblarında bulunabilen hormonlardır.