Hoop in palliatieve dagen Jack van den Broek

Hoop in palliatieve dagen Jack van den Broek Academie voor Gezondheidszorg Opleiding Verpleegkunde 14 -12 -2018 | 1

HOOP IN PALLIATIEVE DAGEN De betekenis van hoop en hoe daarover in gesprek te geraken. . 21 -2 -2021

In de palliatieve zorg en laatste levensfase kun je dit wel eens horen…. ■ Ik heb geen hoop meer… ■ Ik voel me hopeloos. . ■ In ben wanhopig… ■ Ik leef tussen hoop en vrees. . 21 -2 -2021

Zorg in de palliatieve en laatste levensfase… ■ Waar kunnen zorgvragers in deze fase op hopen? – – Genezing. Zo lang mogelijk leven. Goede kwaliteit van leven. Goed sterven. ■ Welke rol kun je dan spelen als verpleegkundige? ■ Hoe kun je er op reageren, wat doe je, wat kun je zeggen? 21 -2 -2021

Bachelor of Nursing 2020 ■ Can. MEDS-rol 2: communicator. Kernbegrip: persoonsgerichte communicatie. Kennis: kent gesprekstechnieken en communicatieniveaus. Vaardigheden: kan gesprekstechnieken toepassen. Attitude: open en respectvolle houding. ■ Can. MEDS-rol 4: reflectieve EBP-professional. Kernbegrip: professionele reflectie. Kennis: stromingen. kent levensbeschouwelijke en religieuze opvattingen en Vaardigheden: kan zingevingsvraagstukken herkennen. Attitude: 21 -2 -2021 is betrokken en begaan met zorgvragers met oprecht meeleven.

Doelstellingen. De student kan: ■ in eigen woorden weergeven wat de betekenis kan zijn van hoop. ■ de relatie leggen tussen verschillende verpleegkundige rollen, kernbegrippen en benodigde competenties met het fenomeen hoop. ■ In eigen woorden beschrijven hoe het hoop communicatie model ingezet kan worden in de fase van palliatieve zorg en de laatste levensfase. 21 -2 -2021

Hoop, welke betekenis geven zorgverleners er aan? Perspectief Realiteit Functioneel Narratief Definitie/omschrijvi ng Verwachting Coping Betekenis Actie/gedrag Aanpassen Aanmoedigen Interpreteren Beoordeling Waarheidsgetrouw Helpend Waardevol Metafoor Lichaamsdeel Waarde van hoop Houvast Handen / voeten Veiligheid Bron Hart Kracht Klank, toon Oren Harmonie Visie / kijk Ogen Positief perspectief Bron: Olsman (2015) 21 -2 -2021

Een praktijkvoorbeeld. Een ongeneeslijke mevrouw, die longkanker heeft metastasen, zegt tijdens de verzorging tegen je: “ik hoop op een wonder van God, ik hoop dat Hij mij geneest”. § Vanuit realistisch perspectief gezien: Hoe reëel is deze verwachting van mevrouw? De verpleegkundige kan helpen (om samen met mevrouw) om het te veranderen in een meer realistische verwachting zodat het geestelijk welzijn verbeterd wordt. ■ Vanuit functioneel perspectief gezien: hoop is dan een coping strategie en helpt haar te functioneren. Hoewel onwaarschijnlijk, (wonderen zijn de wereld nog niet uit) kan de verpleegkundige de zorgvrager helpen deze gedachte te koesteren, de zorgvrager haalt er immers steun uit. § Vanuit narratief perspectief gezien: hoop is dan een manier van betekenis geven (aan het leven). De verpleegkundige krijgt zo een goed beeld van wie deze mevrouw is, haar levensverhaal en sociaal-religieuze context. En kan helpen duiden wat hoop voor de zorgvrager betekent. 21 -2 -2021

Das Prinzip Hoffnung Ernst Bloch (filosoof) Bron: https: //theologyandchurch. com/tag/ernst-bloch/ ■ De begrepen hoop (docta spes) is gericht op groei, ontwikkeling, verbetering: een actieve kracht. ■ Gebaseerd op honger: naar voedsel, liefde, ontplooiing en levenszin. ■ Het ‘niet hebben’, ‘niet weten’’en ‘niet zijn’ (wie we zouden kunnen zijn) zet aan tot denken en handelen. ■ Hoop is de impuls voor het realiseren van het (geanticipeerde) toekomstbeeld, beeld dat je voorziet. ■ Hoop is een gemoedsbeweging, de tegenpool van angst (“tussen hoop en vrees”) ■ Hoop manifesteert zich overal: ontplooiing menselijke mogelijkheden, technische ontwikkelingen, arbeid, sport, spel en kunst. ■ De vervulling van de hoop, ofwel de 'concrete' utopie, is immanent, in deze wereld. Niet in een hiernamaals. 21 -2 -2021

Hoop, hopeloos, wanhoop. . in relatie met tijd. . ■ Hoe zou je het onderscheid kunnen maken en herkennen? ■ Wat bepaalt of een palliatieve zorgvrager hoop heeft, hopeloos is of juist wanhoop ervaart? ■ Wat ervaar je zelf als prettig (wat doe jij dan, of een ander)als je ooit eens hopeloosheid of wanhoop ervaart? ■ Toelichting: – hoop…nog iets te winnen, te bereiken, mee te maken. . kan gebaseerd zijn op het verleden. – hopeloosheid…in het verleden (meerdere) verlieservaringen gehad. – wanhoop…een toekomstig verlies. 21 -2 -2021 Bron: Olsman (2015)

Bronnen van hoop, waar kunnen palliatieve zorgvragers hoop uit putten? ■ Positieve uitspraken over ziekte en/of behandelresultaat. ■ Vertrouwen in de behandelaar en/of de verpleegkundige. ■ Klachtenvermindering. ■ De ziekte al eerder overleefd hebben. ■ Doorgaan met behandelen, dan heeft het wonder een kans. ■ Sociale vergelijking…die ‘ander’ heeft ook nog lang geleefd, is beter geworden. . ■ Religie (geloof, hoop en liefde). ■ Natuur. ■ Sociale steun. Bron: Nierop-van Baalen (2013) 21 -2 -2021

Een ethiek van hoop. ■ Balans tussen twee plichten bij het verlenen van zorg: de zorgvrager juist informeren (eerlijk zijn, de medische waarheid vertellen) dus niet liegen. . maar ook. . de hoop niet bij de zorgvrager wegnemen. . ■ Hoop in relatie met zorgvrager, partner, familie, zorgverleners en behandelaar. ■ Balans tussen empowerment (zorgvrager) en compassie (zorgverlener) vinden. Jezelf bekommeren om de zorgvrager. 21 -2 -2021 Bron: Olsman (2015)

Hoop Communicatie Model (Olsman, 2015) In te zetten bij: ■ Intake nieuwe zorgvrager of een zorgvrager beter leren kennen. ■ Psychische ondersteuning of bij verslechtering van de psychische toestand. ■ Na slecht nieuws. ■ In kader van spirituele zorg. ■ Problemen rond hoop, bijvoorbeeld onrealistische hoop of ontstaan van angst. Een existentiële crisis? 21 -2 -2021

Hoop Communicatie Model (gereviseerd model) (2015) ■ Hoop. - Wat is uw eerste idee als u het heeft over hoop? Hoopt u ergens op? Kijkt u ergens naar uit? Als dat zo is, wat is dat? Is er iets waar u hoop uit haalt, waar u kracht uit haalt of grip geeft in uw leven? Zo ja, wat is dat? ■ Exploreren van hoop. - Wat betekent deze hoop voor u? - Hoe helpt deze hoop u of verbetert het uw situatie? - In welke mate denkt u dat uw hoop in de toekomst bewaarheid wordt? 21 -2 -2021 Bron: Olsman

Hoop Communicatie Model (gereviseerd model) Bron: Olsman (2015) ■ Hopeloosheid / wanhoop. - Zijn er momenten van hopeloosheid of wanhoop in uw leven? Zo ja, welke momenten zijn dat? - Zijn dat momenten waarop u zich verloren voelt of vast zit in uw situatie? Zo ja, welke momenten zijn dat? ■ Ondersteuning. - Kan men u ondersteunen daar waar het gaat over uw hoop, hopeloosheid of wanhoop? Zo ja, op welke wijze kan men dat doen? - Welke rol kan een verpleegkundige volgens u hier in spelen? - Welke andere mensen in uw omgeving kunnen een rol spelen? 21 -2 -2021

Hope’s just a word that maybe you’ve said and maybe you’ve heard on some windy corner around a wide angled curve. Bob Dylan Conclusie: Als hoop ter sprake komt bij het verlenen van palliatieve zorg kan een gespreksmodel van waarde zijn. En een bijdrage leveren aan persoonsgerichte zorg. 21 -2 -2021