Hoofdstuk 5 Geletterdheid lezen 1 van 22 Achtergrondkennis

Hoofdstuk 5 Geletterdheid: lezen 1 van 22

Achtergrondkennis • Kennis over lezen: o kennis van de wereld o kennis van de taal: § § § orthografische kennis en fonologische kennis morfologische kennis semantische kennis syntactische kennis tekstuele kennis en pragmatische kennis 2 van 22

Achtergrondkennis Modellen van het leesproces o het bottum-upmodel o het top-downmodel o het interactieve model • Strategisch lezen o leesdoel en leesmanier o inzetten van kennis o monitoren o reflectie • 3 van 22

Het belang van lezen Maatschappelijke, culturele en persoonlijke belangen • Schoolse leesvaardigheid • 4 van 22

Achtergronden en tendensen bij leesonderwijs Het leesonderwijs in de vorige eeuw • Waarom lezen? • Omgaan met achterstanden • 5 van 22

Wettelijk kader: kerndoelen en referentieniveaus • Kerndoelen: aanbodsverplichting o tussendoelen beginnende geletterdheid o tussendoelen gevorderde geletterdheid • Referentieniveau: niveaubepaling o Voor het eind van de basisschool worden de niveaus 1 F en 2 F/1 S (fundamenteel niveau en streefniveau) gehanteerd o Het referentiekader geeft aan: § welke teksten kinderen moeten kunnen lezen § welke taken zij daarbij moeten uitvoeren § wat kenmerken van die taakuitvoering zijn • Dus: wat ze moeten kunnen met deze teksten 6 van 22

Referentieniveaus: leerstoflijnen • Taken o leesomgeving o functies o leestaken § § § lezen van informatieve teksten lezen van instructies lezen van betogende teksten lezen van verhalen lezen van poëzie 7 van 22

Referentieniveaus: leerstoflijnen • Tekstkenmerken o onderwerp o structuur o aanwijzingen voor inhoud en/of structuur o stijl o relatie tussen woord en beeld o kenmerken van verhalen en gedichten o AVI/CLIB en lees. LAT 8 van 22

Referentieniveaus: leerstoflijnen • Kenmerken taakuitvoering o o o leestechniek en woordenschat begrijpen en interpreteren evalueren studietechnieken opzoeken 9 van 22

Visies op leeronderwijs • • • Traditioneel leesonderwijs Lezen en interactief taalonderwijs Lezen en taakgericht taalonderwijs Taal en lezen bij andere vakken Lezen en communicatief taalonderwijs: taalvorming 10 van 22

Didactiek: aanpak door de leraar Leesomgeving • Leesmotivatie • Tussendoelen • 11 van 22

Tussendoelen beginnende geletterdheid • Boekoriëntatie en verhaalbegrip o voorspellende, concluderende en samenvattende vragen stellen o interactief voorlezen o gedigitaliseerde prentenboeken o controle of verhaal begrepen is o prentenboeken lezen op een literaire manier • Kinderen raken zo bekend met: o relaties tussen gesproken en geschreven taal o functies van geschreven taal 12 van 22

Tussendoelen beginnende geletterdheid • Taalbewustzijn en alfabetisch principe o bekend maken met grafemen (tekens) en fonemen (klanken) Functioneel lezen en schrijven • Technisch lezen en schrijven • o o o • elementaire leeshandeling visuele en auditieve analyse (niet) klankzuivere woorden visuele en auditieve synthese spellingspatronen lezen Begrijpend lezen en schrijven 13 van 22

Tussendoelen gevorderde geletterdheid • Begrijpend lezen o o • teksten leesdoelen leesmanieren leesstrategieën Technisch lezen o woordherkenning o voorlezen Leeswoordenschat • Reflecteren op taal • Informatieverwerving • 14 van 22

Tussendoelen gevorderde geletterdheid • Begrijpend lezen: strategieën o vóór het lezen § onderwerp van de tekst bepalen § leestaak bekijken § lesdoel en leesdoel bepalen o tijdens het lezen o na het lezen 15 van 22

Tussendoelen gevorderde geletterdheid • Begrijpend lezen: strategieën o vóór het lezen o tijdens het lezen § verloop van de tekst voorspellen § actief lezen § leesmanier aanpassen o na het lezen 16 van 22

Tussendoelen gevorderde geletterdheid • Begrijpend lezen: strategieën o vóór het lezen o tijdens het lezen o na het lezen § reflectie op: heb ik mijn leesdoel bereikt? – zo ja: waar heb ik op gelet en hoe heb ik gelezen? – zo nee: waar lag dat aan? § ga ik het de volgende deer weer zo doen of anders? 17 van 22

Vormgeven aan strategisch leesonderwijs • Werkwijzen o directe instructie § uitleggen en voordoen § oefening en begeleiding § verwerking en toepassing o reciprocal teaching o probleemgestuurd lezen 18 van 22

Vormgeven aan strategisch leesonderwijs • Werkwijzen o directe instructie o reciprocal teaching § § vragen stellen verhelderen samenvatten voorspellen o probleemgestuurd lezen 19 van 22

Vormgeven aan strategisch leesonderwijs • Werkwijzen o directe instructie o reciprocal teaching o probleemgestuurd lezen § de leerlingen krijgen een taak, waarbij ze teksten moeten lezen om die taak tot een goed einde te brengen 20 van 22

Tussendoelen gevorderde geletterdheid • Technisch lezen en leeswoordenschat o snelle woordherkenning o hardop voorlezen • Reflectie op geschreven taal (evalueren) o op de tekst zelf o op de leesaanpak • Informatieverwerking (studietechnieken, opzoeken en wegwijs worden) o omgaan met informatiebronnen o informatie op een handige manier weergeven 21 van 22

Evaluatie en omgaan met verschillen • • • Methodegebonden evaluatie Genormeerde toetsen Leerlingdossiers Observaties Leergesprekken 22 van 22