Hoofdstuk 4 Voeding HAVO 4 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Hoofdstuk 4: Voeding HAVO 4

Voedingsmiddelen en voedingsstoffen � Voedingsmiddelen: alles wat je eet of drinkt. � Voedingsstoffen: de bruikbare bestanddelen van voedingsmiddelen. � Voedingsvezel: verzameling voedings-stoffen die niet door de enzymen uit het verteringsstelsel kunnen worden verteerd (ook wel ballaststoffen genoemd)

Voedingsstoffen � Voedingsstoffen zes groepen: ◦ ◦ ◦ kunnen we onderverdelen in eiwitten (proteïnen) koolhydraten vetten (lipiden) water mineralen (zouten) vitamines

Voedingsstoffen � De voedingsstoffen kunnen verschillende functies vervullen ◦ als bouwstof: worden gebruikt voor de vorming van cellen en weefsels. (Groei, ontwikkeling, herstel en vervanging van cellen. ) ◦ als brandstof: worden gedissimileerd om energie te leveren. (Arbeid leveren, op peil houden van lichaamstemperatuur).

Eiwitten (proteïnen) � Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen. � Eiwitten versnellen (katalyseren) chemische reacties in cellen. � Eiwitten regelen processen in het lichaam. � Eiwitten hebben een functie bij het transport van stoffen.

Eiwitten � Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren � Sommige aminozuren moeten in het voedsel voorkomen omdat het menselijk lichaam deze niet zelf kan synthetiseren. (essentiële aminozuren) � Aminozuren die niet worden gebruikt bij de synthese van eiwitten worden gedissimileerd.

Koolhydraten � Koolhydraten worden ingedeeld in: monosachariden, disachariden en polysachariden. � Koolhydraten dienen vooral als brandstoffen. � Een teveel aan koolhydraten wordt voor een klein deel opgeslagen als glycogeen, maar voor een groot deel als vet in het onderhuidse bindweefsel of rondom de organen. � Koolhydraten kunnen ook een rol spelen als bouwstof.

Vetten (lipiden) � Een vetmolecuul is opgebouwd uit een glycerolmolecuul en drie vetzuren. � Vetzuren kunnen verzadigd of onverzadigd zijn. � Vetten dienen vooral als brandstof. � Een teveel aan vetten wordt onder de huid opgeslagen en rondom de organen. � Vetten kunnen ook dienen als bouwstof.

Water � Water is een belangrijke bouwstof voor ons lichaam. � Water is een belangrijk oplosmiddel voor allerlei stoffen. � Water is ook een transportmiddel � Water speelt een rol bij de regeling van de lichaamstemperatuur.

Mineralen (zouten) �Je hebt allerlei soorten mineralen als bouwstof nodig. �Mineralen heb je slechts in kleine hoeveelheden per dag nodig. In je voeding moeten vooral Calcium, kalium en ijzer voorkomen. �Spoorelementen: mineralen waarvan je slecht hele kleine hoeveelheden per dag nodig hebt.

Vitamines � Vitamines zijn organische stoffen die ervoor zorgen dat je gezond blijft. � De belangrijkste vitamines zijn: A, B, C, D en K. � Vitamine B is een verzameling van verschillende stoffen > het vitamine Bcomlex.

Het aantonen van voedingsstoffen � Een indicator is een aantoonstof. � Op de volgende dia vind je een overzicht van de verschillende voedingsstoffen en hun indicator

Tabel Voedingsstof Indicator Eiwitten Salpeterzuur Glucose Zetmeel Fehling-reactie of Hains reactie Joodoplossing Vitamine C DCPIP- oplossing Vetten Sudan 3 -oplossing � LEREN!

Gezonde voeding � De basis van gezonde voeding is variatie! � In voedsel mogen niet teveel additieven voorkomen. � Het voedingscentrum geeft belangrijke adviezen over gezonde voeding. � Het voedingscentrum heeft een voedingswijzer met tien spelregels samengesteld. (afb. 23 op blz. 16)

Gezonde voeding �Behalve variatie is ook de hoeveelheid van belang voor een gezonde voeding. �De hoeveelheid is vooral afhankelijk van de energiebehoefte. �De energiebehoefte in rust is afhankelijk van een aantal factoren: geslacht, leeftijd, lichaamsgewicht. �Bij activiteit is de energiebehoefte afhankelijk van de lichamelijke inspanning.

Gezonde voeding � Wanneer je overgewicht hebt, kun je het vet alleen kwijtraken wanneer je met je voedsel minder binnenkrijgt, dan wat je gebruikt > vermageringsdieet. � Dit alles gaat natuurlijk wel in overleg met een diëtiste.

Het conserveren van voedsel �Door het conserveren van voedsel worden de omstandigheden van de microorganismen ongunstig gemaakt. �Manieren van conserveren: ◦ ◦ ◦ Invriezen Steriliseren Pasteuriseren Inblikken Vacuüm verpakken

Additieven (toegevoegde stoffen) � Conserveermiddelen worden toegevoegd om voedsel langer houdbaar te maken. � Natuurlijke conserveermiddelen � Onnatuurlijke � Additieven maken. conserveermiddelen om het voedsel aantrekkelijker te

Het verteringsstelsel van de mens � Bij de mens vindt de vertering plaats in het darmkanaal. � De vertering gebeurt met behulp van verteringssappen die worden gemaakt in verteringsklieren. � Veel verteringssappen bevatten enzymen. � Afb 37 blz 25 kennen

Het verteringsstelsel van de mens �Het verteringsstelsel bestaat uit de volgende onderdelen: ◦ Mondholte ◦ Keelholte ◦ Slokdarm ◦ Maag

Het verteringsstelsel van de mens ◦ Maagportier ◦ Lever ◦ Alvleesklier ◦ Twaalfvingerige darm ◦ Dunne darm

Het verteringsstelsel van de mens ◦ Blinde darm ◦ Dikke darm ◦ Endeldarm met anus

De verteringssappen � De verschillende verteringssappen in het lichaam van de mens zijn: ◦ Speeksel ◦ Maagsap

De verteringssappen ◦ Gal ◦ Alvleessap ◦ Darmsap

Resorptie � Resorptie: het opnemen van stoffen door darmepitheelcellen. � Resorptie vind plaats in het gehele darmkanaal. � In de dunne darm vindt, door het grote oppervlak, de meeste resorptie plaats.

Resorptie � Resorptie uit: is een actief proces. Dat blijkt o. a. ◦ Er kunnen stoffen worden geresorbeerd tegen het concentratieverval in. ◦ Stoffen worden selectief geresorbeerd. ◦ Bij resorptie vindt in de darmepitheelcellen een intensieve dissimilatie plaats. ◦ Door dood darmepitheel kunnen geen stoffen meer worden geresorbeerd.

Resorptie �In de darmepitheelcellen worden vetten gevormd uit glycerol en vetzuren. �Hierna vindt opname plaats in bloed of lymfe. ◦ Aminozuren, monosachariden, vetten met kleine vetzuren, water, mineralen en vitamines worden opgenomen in het bloed. ◦ Vetten met grote vetzuren worden opgenomen in de lymfe. ◦ Het bloed uit de haarvaten van een groot deel van het darmkanaal stroomt door de poortader naar de lever.