Hoofdstuk 3 De vroege middeleeuwen 3 1 Hofstelsel

Hoofdstuk 3. De vroege middeleeuwen § 3. 1 Hofstelsel en horigheid 4 vwo – 24 november 2015

Vandaag: v Invullen Learner report v. Introductie 3. 1 De vroege middeleeuwen v Bronnenopdracht Bespreking v Uitleg paragraaf 3. 1 De vroege middeleeuwen v. Zelfstandig werken werkwijzer

Middeleeuwen

‘Middeleeuwen’ - Middeleeuwen: periode van 500 1500 - 476 na Christus: Val West Romeinse rijk - Tussenperiode tussen Klassieke Oudheid en vroegmoderne tijd (Renaissance) Periode van verval - Steden verdwenen - - Europa ontvolkt

Leerdoelen bij deze paragraaf • Waarom werd haast heel Europa na +/ 500 een autarkische agrarische samenleving? • Wat zijn de 3 standen van de middeleeuwen? • Wat is horigheid en waarom werden boeren horig? • Wat is het hofstelsel • Wat zijn de oorzaken en de gevolgen van het hofstelsel?

Bespreken bronopdracht • A. Van de kinderen die worden geboren in het dorp Giraud nemen wij uit ieder gezin de oudste, de priesters van de Notre Dame van Parijs zullen de tweede hebben, wij de derde, zij de vierde, zowel van hen die geboren zijn als van degenen die nog moeten geboren worden. Wanneer er een overblijft, in geval van een oneven aantal, zal hij priester worden. • B. Ik, Thibaut, in overweging nemend de lange en trouwe dienst die mijn beminde en getrouwe Henri de Bordes mij trouw en edelmoedig betoond heeft, maak bekend dat ik hem een vergoeding daarvoor wil geven zo goed als ik kan. Daarom zal ik zijn leen uitbreiden. Ik heb hem en zijn erfgenamen voor eeuwig een aantal van mijn lijfeigenen geschonken die wonen op het grond gebied van de parochie van Amilly. • C Een man uit de Vendôme, genaamd Gaudelbert, een lijfeigene van ons huis, de abdij van Marmoutier, was gehuwd met Gerberge. Door haar huwelijk werd ook zij onze lijfeigene. Op zekere dag weigerde deze Gaudelbert te erkennen dat hij onze lijfeigene was. De prior Eudes liet hem arresteren en hield hem in de gevangenis tot hij bekende een lijfeigene te zijn. Om aan te tonen dat hij zich niet meer aan deze toestand zou onttrekken, bood hij zich in onze vergadering aan samen met zijn vrouw en daar legden zij als teken van lijfeigenschap vier geldstukken op hun hoofd. Vervolgens nam de abt de geldstukken in ontvangst. Alles gebeurde in tegenwoordigheid van een getuige.

Europa na de Romeinen v. Van groot keizerrijk naar kleine koninkrijkjes, die veel oorlog voeren v. Wegen en bruggen worden niet meer onderhouden v. Kooplieden worden overvallen v. Handelaren en ambachtslieden verdwijnen v. Steden worden ruïnes v. Europa wordt weer een landbouwsamenleving

§ 3. 1 Hofstelsel en horigheid • De vrijwel volledige vervanging in West Europa van de agrarisch urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsels en horigheid

3 standen • 1. Geestelijkheid • 2. Adel - bestuurders, krijgsheren en rechters • 3. Boeren - Vrije boeren: Militaire verplichting > eigen land, vrije beschikking persoon & goederen - Onvrije boeren: - Horigen: Verlost van militaire verplichting & bescherming > verplichting aan landerijen en diensten & geen vrije beschikking over trouwen Lijfeigenen: Geen bezit, volledig in macht van de heer.

Het Domein Driedeling van grond: 1. Hof / Vroonhof (van de heer zelf) - Hoofdhoeve - Werkplaats: brouwerij, molen, weverij) - Akkers 2. Land verdeeld onder de horigen - Heer is eigenaar - Boeren pachtten grond + bewerken - Herendiensten 3. Woeste grond • Bijv. Schaapherders of bos

Agrarische samenleving • Ontstaan Plattelandsgemeenschappen • Kenmerkend: Autarkisch Vroege middeleeuwen: Bijna geen handel meer Gemeenschappen (domeinen) streven naar autarkie: Alles wat men nodig had, werd binnen het domein zelf geproduceerd. Er is niet of nauwelijks contact met de buitenwereld

Oorzaken & gevolgen hofstelsel volgende les!

Zelfstandig werken werkwijzer • Maken • Denk reproductievragen 3. 1 aan de leerdoelen! • Klaar? Maken inzichtvragen, begrippen vorige les afmaken of extra bronoefening

Hoofdstuk 3. De vroege middeleeuwen § 3. 1 Hofstelsel en horigheid 4 vwo – 26 november 2015

Vandaag: • Herhaling • Schema vorige les oorzaken & gevolgen hofstelsel • Bespreken schema & uitleg 3. 1 oorzaken & gevolgen • Zelfstandig werken werkwijzer

Groepsopdracht: • Herhaling vorige les • Hoe? Schrijf op jouw gedeelte van het blad de belangrijkste dingen die je van de vorige les kan herinneren over de vroege middeleeuwen. Op mijn teken ga je met je groepje overleggen wat jullie gezamenlijk willen invullen in het midden. • Hulp: Eerst zelf proberen, kom je er niet uit: Hand opsteken. • Tijd: 5 min. in stilte, daarna 5 min. samen overleggen. • Uitkomst gaan we daarna klassikaal bespreken • Eerder klaar? Lees in stilte alvast paragraaf 3. 1 oorzaken & gevolgen hofstelsel

Leerdoelen vorige les • Weten waarom haast heel Europa na +/ 500 een autarkische agrarische samenleving werd • 3 standen middeleeuwen • Wat is horigheid en waarom werden boeren horig? • Wat is het hofstelsel?

van Oudheid naar Middeleeuwen: oorzaken Hofstelsel & Feodale stelsel Val West Romeinse Rijk Steden verdwijnen Onveiligheid Agrarische samenleving: Handel neemt af Hofstelsel Geletterdheid verdwijnt Geld verdwijnt Nieuwe vorm van bestuur nodig Feodalisme

van Oudheid naar Middeleeuwen: Oorzaken Hofstelsel • 500 1000 n. Christus • Eind 5 e eeuw: Uiteenvallen van het Romeinse Rijk • O. a. door volksverhuizingen > oorlogen om macht v Gevolg: Onveiligheid (Geen Romeinse soldaten die wegen bewaken) v Gevolg: Reizen gevaarlijk > Handel krimpt (steden verdwijnen) v Gevolg: Verdwijnen geld als ruilmiddel > Ruilhandel v Gevolg: Vraag naar specialistische ambachten en vaardigheden nam af > Handel verdwenen? Mensen moesten voor eigen spullen zorgen v Gevolg: “zelfvoorzienend” > Geletterdheid verdwijnt

Gevolgen hofstelsel: • Geografisch Stad > Platteland • Economisch Handel > Autarkie • Sociaal Sociale afhankelijkheid

Werken werkwijzer • 3. 1 alle inzichtvragen: 6 t/m 8 • 3. 1 toepassingsvragen: 9 t/m 12