Hoger Instituut voor de Arbeid Migratie en de
Hoger Instituut voor de Arbeid Migratie en de ondergrondse economie Jozef Pacolet & Frederic De Wispelaere ‘The more people know about fraud, the more they discuss it, and the better society can fight it’ (OLAF, 2005; 2006). 30 oktober 2009 – Colloquium Masereelfonds ‘Migratie en tewerkstelling’
Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6. Inleiding De ondergrondse economie: naar een ruime definitie Vrij verkeer van werknemers Mensenhandel en –smokkel De controle door de sociale inspectiediensten Wat brengt de toekomst?
Inleiding Irreguliere immigranten § Vatbaar voor zwartwerk (zie Mededelingen over zwartwerk door de EC – zie Eurobarometerenquête nr. 284 naar zwartwerk) § Tewerkgesteld in arbeidsintensieve sectoren met lage winstmarges. Onder meer land- en tuinbouw, horeca, bouw. § Via individueel of collectief netwerk § Soms overlevingsstrategie
De ondergrondse economie De ‘niet geobserveerde economie’ – OESO § Ondergrondse economie en zwartwerk § Illegale productie § Informele economie § Huishoudelijke productie voor eigen gebruik § Economie door deficiënties van het administratief apparaat uit het beeld verdwenen is
De ondergrondse economie Naar een ruime definitie
Vrij verkeer van werknemers Arbeidskaarten Arbeidskaart A Arbeidskaart B Arbeidskaart C Definitie Art. 3, 1° KB 9 juni 1999 Art. 3, 2° KB 9 juni 1999 Art. 3, 3° KB 9 juni 1999 Door wie aan te vragen? De werknemer De werkgever De werknemer Waar aanvragen? - provinciale migratiedienst Geldigheid (duur) Onbepaalde duur Bepaalde duur (max. 1 jaar) - verlengbaar Geldigheid (werkgever) Bij alle werkgevers Bij één bepaalde werkgever Bij alle werkgevers Arbeidsvergunning aan te vragen door werkgever? Nee (art. 4 § 1 KB 9 juni 1999) Ja (art. 4 § 2 KB 9 juni 1999) Nee (art. 4 § 3 KB 9 juni 1999) Categorieën Art. 16 KB 9 juni 1999 Art. 9 KB 9 juni 1999 Art. 17 KB 9 juni 1999
Vrij verkeer van werknemers Aantal toegekende arbeidskaarten en –vergunningen in België (2006 -2008) 2006 2007 2008 Arbeidskaart Vlaanderen Brussel Wallonië Duitst. Gem. België A 31 39 27 27 124 B 15 271 (8 742) 3 711 (116) 1 569 (149) 83 (44) 20 634 (9 051) C 11 902 8 320 6 005 284 26 511 Totaal 27 204 12 070 7 601 394 47 269 A 17 53 24 12 106 B 31 404 (25 243) 5 366 (775) 2 344 (650) 113 (66) 39 227 (26 734) C 12 513 8 136 5 320 231 26 200 Totaal 43 934 13 555 7 688 356 65 533 A 22 25 27 6 80 B 40 175 (32 522) 7 636 (858) 2 787 (815) 133 (90) 50 731 (34 285) C 12 330 8 134 4 489 160 25 113 Totaal 52 527 15 795 7 303 299 75 924
Vrij verkeer van werknemers Evolutie behandelde arbeidskaarten en vergunningen volgens categorie, Vlaams gewest, 2004 -2008 2004 35 2005 31 2006 31 2007 17 2008 22 B-kaarten waaronder: Au pairs Hooggeschoolden Leidinggevenden Nieuwe EU-lidstaten knelpuntberoepen 5 269 7 546 15 271 31 404 40 175 110 1 904 1 173 0 169 2 173 1 314 0 189 2 513 1 327 8 742 205 2 811 1 268 25 243 295 3 265 1 334 32 522 C-kaarten waaronder: Kandidaat Vluchteling Samenwoonst Student Tijdelijk verblijf met BIVR Slachtoffer Mensenhandel met BIVR 12 582 12 171 11 902 12 513 12 330 8 043 636 2 041 1 061 79 6 861 747 2 307 1 501 81 5 642 841 2 169 2 430 79 4 119 1 045 2 014 4 331 69 1 950 1 354 2 115 5 293 92 Totaal afgeleverde kaarten 17 886 19 748 27 204 43 934 52 527 Weigeringen (A+B+C) 1 248 1 379 1 374 2 355 2 971 A-kaarten
Mensenhandel en -smokkel Mensenhandel (art. 403 quinquies Strafwetboek) § Geen onderscheid naar afkomst § Strafsancties (ook verzwarende omstandigheden) § Luik ‘economische uitbuiting’: persoon tewerkgesteld in omstandigheden in strijd met de menselijke waardigheid -> onderscheiden van louter ‘zwartwerk’ -> elementen aangereikt via Memorie van toelichting
Mensenhandel en -smokkel Mensensmokkel (art. 77 bis wet van 15/12/1980) § Zelfde verzwarende omstandigheden en strafsancties als bij mensenhandel § Definitie: beogen van een ‘vermogensvoordeel’ -> onderscheiden van loutere hulp bij illegale immigratie (art. 77 wet van 15/12/1980)
Mensenhandel en -smokkel Statuut slachtoffer mensenhandel en/of mensensmokkel: 3 cumulatieve voorwaarden § Verbreken van de contacten met de vermoedelijke daders; § Verplichte begeleiding door een gespecialiseerd onthaalcentrum (Pag-Asa, Sürya, Payoke); § Samenwerking met de gerechtelijke overheden, door verklaringen af te leggen of een klacht in te dienen. Doel: aanbieden hulp slachtoffers EN de strijd tegen de mensenhandelaars
De controle door de sociale inspectiediensten Arrondissementscellen: vastgestelde inbreuken buitenlandse werknemers (2007) Sector Buitenl. wn. ‘zware inbreuk’ % totaal inbreuken Buitenl. wn. ‘lichte inbreuk’ % totaal inbreuken Horeca 116 17, 8% 47 37, 3% Bouwnijverheid 152 23, 3% 20 15, 9% Kleinhandel 79 12, 1% 17 13, 5% Land- en tuinbouw 138 21, 2% 10 7, 9% Zakelijke diensten (incl. schoonmaak) 10 1, 5% 2 1, 6% Voedingsindustrie 9 1, 4% 6 4, 8% Post en telcomm. 15 2, 3% 13 10, 3% Garages 13 2, 0% 3 2, 4% Vervoer te land 2 0, 3% Diensten aan personen 3 0, 5% 1 0, 8% Recreatie, cultuur en sport 4 0, 6% Groothandel 4 0, 6% 1 0, 8% Andere 45 6, 9% 3 2, 4% Onbekend 61 9, 4% 3 2, 4% Totaal 651 100% 126 100% Vervaardigen producten van metaal
De controle door de sociale inspectiediensten Toezicht op de Sociale Wetten: aantal vaststellingen controle vreemde werknemers (1998 -2007)
De controle door de sociale inspectiediensten Toezicht op de Sociale Wetten: aantal onregelmatigheden controle vreemde werknemers (1998 -2007)
De controle door de sociale inspectiediensten Toezicht op de Sociale Wetten: inbreukgevoeligheid controles vreemde werknemers (1998 -2007)
De controle door de sociale inspectiediensten Sociale Inspectie: vaststellingen controle buitenlandse werknemers (2004 -2006) 2004 Buitenlandse werknemers Aantal 2005 % Aantal 2006 % Aantal vaststellingen ‘in orde’ 367 33, 30 364 41, 27 475 45, 45 Aantal gegeven waarschuwingen voor een in deze materie vastgestelde inbreuk 124 11, 25 32 3, 63 17 1, 63 Aantal pro justitia’s opgesteld voor een in deze materie vastgestelde inbreuk 572 51, 91 372 42, 18 384 36, 75 Aantal strafrapporten opgesteld voor een in deze materie vastgestelde inbreuk 39 3, 54 46 5, 22 40 3, 83 68 7, 71 129 12, 34 882 100 1 045 100 Aantal pro justitia’s of strafrapporten, opgesteld door een andere dienst bij een gemeenschappelijke opdracht Totaal 1 102 100
De controle door de sociale inspectiediensten Buitenlandse werknemers betrokken bij inbreuk ‘tewerkstelling buitenlandse werknemers’ (2007) § In hoofdzaak Poolse (557), Braziliaanse (337), Bulgaarse (298) en Roemeense (183) werknemers § Bouwsector: Braziliaanse werknemers § Horeca: Chinese werknemers § Kleinhandel: Indische werknemers
De controle door de sociale inspectiediensten Gevolg of status inbreuken tewerkstelling vreemde werknemers (2000 -30 juni 2005) Tewerkstelling vreemde werknemers Totaal Strafvervolging Minnelijke Wachten Administratieve Klassering schikking op geldboete zonder beslissing gevolg arbeidsauditeur In behandeling door de studiedienst 2 349 46 (2%) 437 (19%) 870 (37%) 223 (9%) 394 (17%) 379 (16%)
Fraudebestrijding Moraliteit, gedrag Belasting, regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving
Wat brengt de toekomst? Europese richtlijn 2009/52/EG van 18 juni 2009 tot vaststelling van minimumnormen inzake sancties en maatregelen tegen werkgevers van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen § Bestaand sanctiebeleid onvoldoende § Verschuldigde loon = dienstverband van minstens 3 maanden § Aansprakelijkheid van de hoofdaannemer § Inspecties moeten ‘doelgericht en adequaat zijn’ via een risicobeoordeling § Uiterlijk tegen 20 juli 2011
- Slides: 22