Hoe moet dat nu Seksualiteit autisme verstandelijke beperking

Hoe moet dat nu? Seksualiteit, autisme, verstandelijke beperking, sociale veiligheid P. v. Doorn 30 -11 -2013 1

Inleiding • Seksualiteit • Sociale veiligheid • Autisme en seksualiteit • Hoe moet dat nu? P. v. Doorn 30 -11 -2013 2

Seksualiteit? P. v. Doorn 30 -11 -2013 3

Seksualiteit is een recht voor iedereen en omvat o. a. : • de hoogst haalbare standaard van seksuele gezondheid, inclusief toegang tot seksuele en reproductieve gezondheids- voorzieningen • seksuele vorming en voorlichting • respect voor lichamelijke integriteit • beleving van seksualiteit op een manier die ieder zelf verkiest, zonder normatieve dwang • seksuele relaties met wederzijdse instemming • het nastreven en vormgeven van een bevredigend, veilig en plezierig seksleven (WHO 2000) P. v. Doorn 30 -11 -2013 4

Biopsychosociaal model • • Lichaam, biologische ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Psychische ontwikkeling Sociale mogelijkheden • De mens en zijn eigen context P. v. Doorn 30 -11 -2013 5

Sociale veiligheid P. v. Doorn 30 -11 -2013 6

Sociale veiligheid et zich beschermd voelen tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door of dreigt van de kant van “de bescherming”: bescherming door maatregelen die bescherming bieden tegen gevaar. wel gevoelens van (on)veiligheid. Deze gevoelens zijn beïnvloedbaar d. m. v. gerichte commu htoffer te worden van incidenten. De registratie van incidenten naar tijdstip en locatie geeft e t van de kant van menselijk handelen”: hierdoor worden oorzaken als natuurgeweld, constru eder toegankelijk openbaar vervoer (inclusief haltes en stations) en openbare gebouwen, zo et wapen dreigen en aanvallen), brandstichting, vandalisme, openbare dronkenschap, diefs nbrengen van graffiti, geluidsoverlast door radio's of walkmans, vervuiling door etenswaren, bevuilen, het op straat of in een park buiten een horecaterras drinken van een alcoholische P. v. Doorn 30 -11 -2013 7

Sociale veiligheid • Als slachtoffer/gebruikt worden • Als initiator/pleger/gebruiker P. v. Doorn 30 -11 -2013 8

Seks en autisme Kenmerken van autisme invloed op seksueel functioneren • • Communicatie Prikkelverwerking Sociaal gedrag Verbeelding (Kanner) P. v. Doorn 30 -11 -2013 9

Een zinnenprikkelend leven Daryl en Marieke P. v. Doorn 30 -11 -2013 10

Autisme en seks • • • Meeste mensen met ASS zijn seksueel actief Mensen met VB idem Seksuele ervaring masturbatie Ook (sterke) seksuele behoeften en fantasieën Minder seksuele ervaring met partner Wens om seksuele of intieme relatie op te bouwen, volgens eigen context • Verschillen mannen en vrouwen (Hellemans, 2004, Emmen 2006) P. v. Doorn 30 -11 -2013 11

Autisme en seks • Vaker een onduidelijke seksuele identiteit • Oriëntatie vaker op ongepaste of onbereikbare partner • Meer seksueel ongepast gedrag • Zoeken naar specifieke en ongewone prikkels voor opwinding • Moeite met het in stand houden van (intieme) relatie • Meer gebruik van voorwerpen bij masturbatie • Hypermasturbatie (Hellemans, 2004, Emmen, 2005) P. v. Doorn 30 -11 -2013 12

Autisme en seksuele stoornissen • Genderidentiteitsstoornissen • Parafalieën • Seksueel grensoverschrijdend gedrag (Hellemans, 2004, Gijs 2009) P. v. Doorn 30 -11 -2013 13

Mogelijke verklaring • • Ontwikkelingsachterstand Pseudo-deviantie Sociale stoornis Gebrek aan verbeelding Repetitief en stereotiep gedrag Hyperfocus: detail denken Gebrek aan schaamtegevoel Stoornis van de communicatie P. v. Doorn 30 -11 -2013 14

Hoe moet dat nu? Erkennen Vragen Voorlichten Ondersteunen Begeleiden Informeren P. v. Doorn 30 -11 -2013 15

P. v. Doorn 30 -11 -2013 16

Visie • • Zeker seksuele interesse Weinig kennis en ervaring Grote afhankelijkheid van omgeving Preventie van verkeerd gedrag door duidelijkheid en ondersteuning • Veiligheid in openbaar begint binnenshuis MOGELIJKHEDEN!! P. v. Doorn 30 -11 -2013 17

Proactief begeleiden naar een gezonde emotionele en seksuele ontwikkeling • Voorleven, rolmodel zijn • Toevallig voorlichten • Structureel voorlichten P. v. Doorn 30 -11 -2013 18

Voorlichting • Kennis bijbrengen • (Ondersteunende) communicatie mogelijk maken • Gevoelens verduidelijken • Steun geven • Waarden en normen expliceren • Vaardigheden aanleren • Risico lopen en bescherming bieden komen aan de orde P. v. Doorn 30 -11 -2013 19

Tips bij voorlichting • Begin op tijd (proactief versus reactief) • Enkelvoudig taalgebruik • Ben expliciet • Check regelmatig of persoon de info of afbeelding begrijpt • Doseer informatie • Geef visuele ondersteuning • Aandacht voor gevoel en emotie • Herhalen of opnieuw P. v. Doorn 30 -11 -2013 20

Vragen? P. v. Doorn 30 -11 -2013 21

• • seksuologie@lunetzorg. nl www. sense. info www. seksualiteit. nl www. steffie. nl www. ouders. nl www. begrensdeliefde. nl www. edusex. nl Paulien van Doorn, B Social work/VO/seksuoloog NVVS P. v. Doorn 30 -11 -2013 22