Hoe maak ik een risicoanalyse Een opleiding door

Hoe maak ik een risicoanalyse? Een opleiding door Dienst VGM

Welke zou u kiezen? 28/04/2020 2

Reisadv ies Vaccina ties Muggen spray Zonnem elk Pas Verzeke ring Hoe bereidt u zich voor? 28/04/2020 3

Zijn ze er klaar voor? 28/04/2020 4

Juist uitgerust? 28/04/2020 5

Risico? Analyse? • Risico’s inschatten doen we elke dag - bewust én onbewust PRIVÉ even snel in gedachten 28/04/2020 WERK = 6 soms is structurele aanpak nodig

DOELGROEP: Iedereen die activiteiten uitvoert die risico’s inhouden (labo / werkplaatsen / ateliers / evenement / uitstap of excursie / …) DOEL VAN DE OPLEIDING: 28/04/2020 Waarom risicoanalyses (RA) Wanneer nodig Hoe: denkprincipes van een RA Waar sjablonen vinden & gebruiken Bij wie voor ondersteuning Klaar! Wat nu? 7

“Hoe maak ik een risicoanalyse? ” OVERZICHT 1. 2. 3. 4. 28/04/2020 Intro: Waarom risicoanalyse maken? Basisbegrippen Denkmodel voor een risicoanalyse Risicoanalyse in de praktijk 8

1. Waarom risicoanalyse • Incidenten voorkomen o o gewonden, schade aan personen schade aan infrastructuur (n. a. v. impact van activiteit op (correcte) werking toestel) • Onderhoud van (dure) toestellen voorzien 28/04/2020 9

1. Waarom risicoanalyse • Informatie doorgeven o o binnen zelfde ruimte: éigen veiligheid + van collega’s naar anderen: minder ervaren (nieuwe) medewerkers & studenten denkwijze aanleren • Infrastructuur: o o ontbrekende in kaart brengen bestaande in orde brengen (vb. Keuringen en vergunningen; gasvoorziening, draagkracht vloer …) 28/04/2020 10

1. Waarom risicoanalyse • Als het tóch fout gaat? → voorbereid → aansprakelijkheid beperken wettelijke verplichting 28/04/2020 11

“Hoe maak ik een risicoanalyse? ” OVERZICHT 1. 2. 3. 4. 28/04/2020 Intro: Waarom risicoanalyse maken? Basisbegrippen Denkmodel voor een risicoanalyse Risicoanalyse in de praktijk 12

2. De basis: begrippen begrijpen GEVAAR RISICO SCHADE 28/04/2020 = intrinsieke eigenschap v/e product/situatie die tot schade kan leiden de mate van waarschijnlijkheid dat = een gevaar zal leiden tot schade = negatief effect op lichaam/omgeving 13

2. De basis: begrippen toepassen SITUATIE: 28/04/2020 14 GEVAAR? RISICO? ja nee ja ja

2. De basis: begrippen toepassen SITUATIE: + 28/04/2020 15 GEVAAR? RISICO? ja nee ja ja

2. De basis: begrippen begrijpen RISICO GEVAAR RISICOFACTOREN WAARSCHIJNLIJKHEID of afhankelijk van aantal RISICOFACTOREN: • • • 28/04/2020 WAAR WIE WANNEER HOE LANG HOEVEEL HOE VAAK (juiste lokaal? juiste opstelling? ) (kennis/bekwaamheid? aantal? ) (tijdstip? ) (duur? ) (intensiteit/concentratie? ) (frequentie? ) 16

2. De basis: begrippen begrijpen Impact van diverse risicofactoren – voorbeelden: WAAR Fietsen met kinderen Drukke schoolomgeving Rustig bospad WIE Onervaren eerstejaars 28/04/2020 Kankerverwekkende stof in een chemisch labo 17 Ervaren labomedewerker

2. De basis: begrippen begrijpen Impact van diverse risicofactoren – voorbeelden: WANNEER Tijdens een college Onderhoudswerken op campus Tijdens een leswissel HOE LANG (duur) 10 minuten 28/04/2020 Gels snijden onder UV-licht 18 Langdurige activiteit

2. De basis: begrippen begrijpen Impact van diverse risicofactoren – voorbeelden: HOEVEEL (intensiteit) Solist Blootstelling aan luide toestellen Orkest HOE VAAK (frequentie) Laborant, zo nu en dan 28/04/2020 Vol vat chemisch afval verplaatsen 19 Logistiek medewerker, dagelijks

“Hoe maak ik een risicoanalyse? ” OVERZICHT 1. 2. 3. 4. 28/04/2020 Intro: Waarom risicoanalyse maken? Basisbegrippen Denkmodel voor een risicoanalyse Risicoanalyse in de praktijk 20

3. Begrippen Risicoanalyse RISICO ANALYSE = (stap 1) gevaren inventariseren (stap 2) risico’s inventariseren (stap 3) maatregelen formuleren om o o gevaar/risico’s te vermijden risico’s te reduceren tot aanvaardbaar restrisico preventiehiërarchie toepassen (stap 4) aanvaardbaar restrisico? 28/04/2020 21

3. Begrippen Preventiehiërarchie PREVENTIEHIËRARCHIE van maatregelen PREVENTIEF 1. Gevaar vermijden door het te elimineren / vervangen 2. Risicofactor(en) beperken/beheersen: = a. b. c. Risico collectief afschermen Risico persoonlijk afschermen Organisatorische maatregelen CURATIEF 3. 28/04/2020 Schade beperken 22

PREVENTIEHIËRARCHIE HOE MAAK IK EEN RISICOANALYSE? STAP 1: wat zijn de gevaren? PREVENTIEF Gevaar elimineren / vervangen STAP 2: STAP 3: wat zijn de risico’s? Risicofactor(en) beperken / beheersen: a. b. c. formuleer maatregelen collectief afschermen (CBM) persoonlijk afschermen (PBM) organisatorische maatregelen (preventief / curatief) CURATIEF Schade beperken NEEN STAP 4: Restrisico aanvaardbaar? Geen nieuwe risico’s? SJABLONEN JA GA NAAR START JE WERK VEILIG ! https: //admin. kuleuven. be/sab/vgm/algemeen/for mulieren

3. Denkoefening risicoanalyse Situatie: Tijdens zijn vakantie in Afrika gaat Tom op safari. Opeens staat hij oog in oog met een leeuw … Risicoanalyse! 28/04/2020 24

3. Denkoefening risicoanalyse Mogelijke maatregelen obv. preventiehiërarchie: 1) Gevaar elimineren/vervangen 28/04/2020 25

3. Denkoefening risicoanalyse Mogelijke maatregelen obv. preventiehiërarchie: 2 a) Risico collectief afschermen 28/04/2020 26

3. Denkoefening risicoanalyse Mogelijke maatregelen obv. preventiehiërarchie: 2 b) Risico persoonlijk afschermen 28/04/2020 27

3. Denkoefening risicoanalyse Mogelijke maatregelen obv. preventiehiërarchie: 2 c) Risico afschermen met organisatorische maatregelen 28/04/2020 28

3. Denkoefening risicoanalyse Mogelijke maatregelen obv. preventiehiërarchie: 3) Schade beperken 28/04/2020 29

3. Denkoefening risicoanalyse Mogelijke maatregelen obv. preventiehiërarchie: Praktijk: Vaak combinatie van maatregelen OF 28/04/2020 30

3. Denkoefening risicoanalyse Enkele voorbeelden uit het (werk)leven gegrepen: (1) Gevaar: • vermijden: o Veiligheidsspanning ipv. laagspanning • vervangen: o o 28/04/2020 Solventhoudende verf op waterbasis Kankerverwekkend product niet-carcinogeen alternatief 31

3. Denkoefening risicoanalyse Enkele voorbeelden uit het (werk)leven gegrepen: (2) Risicofactor beheersen - beschermingsmiddelen: o 28/04/2020 (a) Collectief: • akoestische isolatie van luide machine • scherm aan verspanende machine • afzuiging (lasrook, zuurkast, …) o 32 (b) Persoonlijk: ↔ individuele gehoorbescherming ↔ veiligheidsbril ↔ adembescherming

3. Denkoefening risicoanalyse Enkele voorbeelden uit het (werk)leven gegrepen: (2) Risicofactor beheersen (c) organisatorische maatregelen: o o o 28/04/2020 Opleiding Pictogrammen Instructies bij opstelling 33

3. Denkoefening risicoanalyse Enkele voorbeelden uit het (werk)leven gegrepen: (3) Schade beperken - bij falen: o Noodplan o EHBO o Oogdouche o Spillkit o Brandblusser o … 28/04/2020 34

PREVENTIEHIËRARCHIE HOE MAAK IK EEN RISICOANALYSE? STAP 1: wat zijn de gevaren? PREVENTIEF Gevaar elimineren / vervangen STAP 2: STAP 3: wat zijn de risico’s? Risicofactor(en) beperken / beheersen: a. b. c. formuleer maatregelen collectief afschermen (CBM) persoonlijk afschermen (PBM) organisatorische maatregelen (preventief / curatief) CURATIEF Schade beperken NEEN STAP 4: Restrisico aanvaardbaar? Geen nieuwe risico’s? SJABLONEN JA GA NAAR START JE WERK VEILIG ! https: //admin. kuleuven. be/sab/vgm/algemeen/for mulieren

Stap 4: Voldoende? - Restrisico aanvaardbaar? Geen nieuwe gevaren? 28/04/2020 36

Stap 4: Voldoende? - Restrisico aanvaardbaar? Geen nieuwe gevaren? 28/04/2020 37

Stap 4: Voldoende? - Restrisico aanvaardbaar? Geen nieuwe gevaren? Start je werk veilig! 28/04/2020 38

“Hoe maak ik een risicoanalyse? ” OVERZICHT 1. 2. 3. 4. 28/04/2020 Intro: Waarom risicoanalyse maken? Basisbegrippen Denkmodel voor een risicoanalyse Risicoanalyse in de praktijk 39

4. Risicoanalyse in de praktijk Wanneer? • Elke keer als er een (nieuw) risico kan ontstaan … bijv. : o Bij gebruik nieuwe machine in werkplaats o Bij planning evenement o Bij opstart nieuw experiment in onderzoek/practica. Voor bestaande: begin met meest risicovolle! o …. denkoefening VOORAF 28/04/2020 40

4. Risicoanalyse in de praktijk Wie? • De medewerkers van de eenheid Bij voorkeur wie de activiteit zal doen (= de specialisten!) Mag ook in groep gemaakt worden 28/04/2020 41

4. Risicoanalyse in de praktijk Hoe? • Vele manieren, pas steeds denkmodel toe: o Oa. sjablonen beschikbaar bij Dienst VGM als leidraad Chemische- (CV) en Bioveiligheid (BV), Radioprotectie (RP) en Machines, apparaten en proefopstellingen (MAP) 28/04/2020 42

4. Risicoanalyse in de praktijk Hoe? • Enkele oefeningen…. o Plaatsen van een dubbele ladder om een plafondlamp te vervangen op 2 meter hoogte – hoe begin je aan een risicoanalyse? 28/04/2020 43

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? HOOGTE RISICOFACTOREN Juiste hoek? Stabiliteit v. delen? Steun op grond? Voldoende bereik? 28/04/2020 VALLEN Omgeving? Deuren? Doorgang? Beschadiging? Wat als…? Risico? Schoenen? Zwaar gerief? 44

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? Risico? HOOGTE RISICOFACTOREN VALLEN Beschadiging? - Check vooraf, gebruik geen beschadigde ladder 1 persoon Omgeving? Deuren? Doorgang? - Maak plaats/baken af/niet in doorgang Juiste hoek? - Rechtstaand – tip elleboog Stabiliteit v. delen? - Bindt delen samen Steun op grond? - Vlak steunvlak - evt. antislipblok Voldoende bereik? - max. 1 armlengte Wat als…? - Niet alleen werken (laat iemand weten) 28/04/2020 Welk gerief nodig? - Geen zwaar gerief 45 Schoenen? - Stevige schoenen

4. Risicoanalyse in de praktijk Hoe? • Enkele oefeningen…. o Organisatie van een teambuilding voor 200 personen, waarbij gesport wordt: lopen, mountainbike en skeeleren, daarna receptie met walking diner o Waaraan moet je denken mbt. veiligheid? Hoe begin je aan een risicoanalyse? 28/04/2020 46

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? SNELHEID Risico? RISICOFACTOREN Locatie? BOTSEN/VALLEN Catering? Sporten? Wat als…? EHBO? Kleding? Schoenen? 28/04/2020 47

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? SNELHEID RISICOFACTOREN BOTSEN/VALLEN Catering? - Bewaren en uitdelen voedsel Vb. frigo’s Locatie? - Evacuatie zaal - Sportterrein (alternatief voor slecht weer, haalbaar parcours) Sporten? - helm/ knie – arm beschermers EHBO? - Koffer, EHBO-er, communicatie noodnummer 28/04/2020 Risico? 48 Kleding? Schoenen? - Vooraf communicatie over gepaste kledij

4. Risicoanalyse in de praktijk Hoe? • Enkele oefeningen…. o Start van een nieuw experiment chemielabo met gebruik ethidiumbromide – hoe begin je aan een risicoanalyse? Waar info opzoeken? → gevaarlijke stoffendatabank Ook: info over preventiemaatregelen! (demo) 28/04/2020 49

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? MUTAGEEN product RISICOFACTOREN HUIDCONTACT Lokaal? Morsen? Andere medewerkers? Duidelijk aangeduid? Contact met besmet materiaal? Werkwijze? Wat als…? 28/04/2020 Risico? 50

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? Risico? MUTAGEEN product RISICOFACTOREN HUIDCONTACT Morsen? - Correct gebruik PBM’s Ander product mogelijk? Duidelijk aangeduid? - Afbakening bench rode tape Andere medewerkers? - Enkel bevoegden/opgeleiden Werkwijze? - maak/volg richtlijnen Contact met besmet materiaal? - Goede labopraktijk - Handhygiëne - Afspraken onderhoud/reinigen Wat als…? - EHBO-procedure opmaken 28/04/2020 Lokaal? - Afgeschermd - Ventilatie - Signalisatie! 51

4. Risicoanalyse in de praktijk Hoe? • Oefening: Proefopstelling 28/04/2020 52

4. Risicoanalyse in de praktijk Gevaar? BATTERIJEN Voltage/Vermogen RISICOFACTOREN Omgeving/werkgereedschap Bereikbaarheid Onderhoud/werkzaamheden Elektrocutie Verbranden Contact met chemicaliën H 2 generatie Overstroom Kortsluiting - <50 V zekering Hoofdschakelaar Polen isoleren Ventilatie (H 2) Lekbak eronder Procedure werken onder spanning - … Soort batterij 28/04/2020 Risico? 53

4. Risicoanalyse in de praktijk Ondersteuning? • Raadpleeg (meer ervaren) collega • Maak in groep (brainstorm) • Gelijkaardige RA als voorbeeld • Indien VGM-antennenetwerk aanwezig: hulp vanuit VGMantenneleden per risicodomein • Eventueel: VGM voor bijkomend advies of second opinion 28/04/2020 54

4. Risicoanalyse in de praktijk Klaar! Wat nu? • Stuur een fgewerkte risicoanalyse TIJDIG door naar jouw verantwoordelijke en VGM-antenne om deze binnen de éénheid te laten nakijken/goedkeuren. • Indien bijkomend advies of een second opinion is gewenst, stuur je de risicoanalyse, na nakijken binnen je éénheid, door naar je Dienst VGM. 28/04/2020 55

4. Risicoanalyse in de praktijk enkele mythes… MYTHE: “Zo’n risicoanalyse, daar ben je al snel uren mee bezig!” Eerder niet, is wel afhankelijk van complexiteit: begin met eenvoudige. Vraag evt. hulp voor complexere. MYTHE: “Het is Dienst VGM of mijn VGM-antenne die zo’n risicoanalyse voor mij opmaakt. ” RA maak je zélf, anders weinig zinvol. 28/04/2020 56

Om af te sluiten Waarom risicoanalyses? § Maatregelen nemen - incidenten voorkomen § Correct onderhoud voorzien § Informatie delen § Juiste infrastructuur? § Wat als…? Onvoorziene omstandigheden! 28/04/2020 57

Om af te sluiten Wanneer nodig? § Elke keer als er een (nieuw) risico kan zijn § Steeds VOORAF Hoe? 28/04/2020 § Steeds dezelfde denkprincipes - 4 stappen § Bijv. met sjabloon 58

Om af te sluiten Waar sjablonen /leidraden? § Zie link: https: //admin. kuleuven. be/sab/vgm/algemeen/formulieren Bij wie voor ondersteuning? § Eigen VGM-antenne - Dienst VGM Klaar! Wat nu? § Risicoanalyse laten verifieren binnen de éénheid. § Indien twijfels of second opinion nodig: bezorg aan Dienst VGM 28/04/2020 59

PREVENTIEHIËRARCHIE HOE MAAK IK EEN RISICOANALYSE? STAP 1: wat zijn de gevaren? PREVENTIEF Gevaar elimineren / vervangen STAP 2: STAP 3: wat zijn de risico’s? Risicofactor(en) beperken / beheersen: a. b. c. formuleer maatregelen collectief afschermen (CBM) persoonlijk afschermen (PBM) organisatorische maatregelen (preventief / curatief) CURATIEF Schade beperken NEEN STAP 4: Restrisico aanvaardbaar? Geen nieuwe risico’s? SJABLONEN JA GA NAAR START JE WERK VEILIG ! https: //admin. kuleuven. be/sab/vgm/algemeen/formulieren

Vragen? Bedankt